Direct naar artikelinhoud
Reportage

‘Wie verlangt naar het geloof, vindt de weg wel terug’

Sinds corona gaan opvallend minder mensen naar de kerk, merken pastoors en diaken
Beeld Thomas Nolf

De pastoors hebben dezer dagen hun handen vol met alle communies die nu pas door kunnen gaan. Maar voorts is het erg rustig in onze parochies: de coronacrisis houdt een hoop trouwe kerkgangers thuis en er staan ook beduidend minder huwelijken en begrafenissen op de planning. ‘De mensen zijn bang.’

Is het eerlijk, vraagt de diaken de kerkgangers, dat de vedetten in de Tour de France meer betaald worden dan de wielrenner die het laatst over de meet komt, en die misschien wel het hardst heeft afgezien? Het is Vredeszondag, en in de Sint-Catharinakerk in het Oost-Vlaamse Sinaai wil de diaken het hebben over rechtvaardigheid. Na zijn homilie zet hij zijn mondmasker weer op en besproeit hij de katheder met ontsmettingsmiddel. De luidsprekers in de kerk kraken even wanneer hij een straaltje mikt op de microfoon. 

Een dertigtal mensen is hier voor de wekelijkse eucharistieviering. Een vriendelijke dame aan de deur vraagt hen om hun handen even onder de automatische verstuiver met alcoholgel te houden, en brengt hen naar een quasi lege rij stoelen. Op de grond en op de zuilen plakken stickers die de kerkgangers vragen om voor elkaar te zorgen en afstand te houden. Iedereen draagt een mondmasker. 

“De mensen hier zijn heel gedisciplineerd”, zal pastoor Robbrecht De Latte na de viering vertellen. “Deze mensen gaan niet op reis, en ze gaan ook niet uit.” Voor hij de hosties uitdeelt, haalt hij een faceshield te voorschijn en ontsmet hij nog eens zijn eigen handen. “Vele kerkgangers waren blij dat ze na de lockdown weer naar een viering konden. Dat is toch belangrijk voor het gemeenschapsgevoel. Maar er zijn ook zo’n twintig mensen die we hier niet meer zien en van wat ik hoor in andere parochies rond Sint-Niklaas, is dat overal zo. Hebben ze schrik? Ik vermoed het.” 

Ook al zijn er kerken die door hun maximumcapaciteit mensen moeten weigeren, bij Kerk & Leven, beter bekend als het parochieblad, hebben ze inmiddels ook door dat er iets aan de hand is: binnenkort gaat het blad steekproeven uitvoeren, om uit te zoeken hoeveel kerkgangers tegenwoordig thuis blijven en waarom. “Ik heb gehoord dat het door de mondmaskers komt”, zegt diaken Gommaar Van Den Bergh van de St.-Jan-Baptist in Wiekevorst. “Mensen kunnen dat niet verdragen.” 

Bruno Aerts, woordvoerder van het bisdom Antwerpen, wijst er op dat het publiek van de kerk over het algemeen wat ouder is en dus erg kwetsbaar voor het virus. “Mensen zijn bang. Je ziet dat ook bij OKRA, de vereniging voor 55-plussers: daar liggen ook veel activiteiten stil. De woon-zorgcentra sluiten zich nog erg af en sommigen kerkgangers willen de tram of bus naar de stad niet meer nemen en zoeken liever een kerk in de buurt. Heel wat kerkgangers zijn bovendien overleden, dat speelt ook mee.” 

Een andere pastoor fluistert: “Ik denk dat sommige mensen ervan profiteren om hun ‘plicht’ te ontlopen. We mogen bijvoorbeeld geen misdienaars meer inzetten, en dan zie je toch dat de hele familie thuis blijft.” 

Dat ook het aantal huwelijken afneemt, is niet zo verwonderlijk, die worden uitgesteld tot betere tijden. Opvallend is wel dat de parochies minder vragen krijgen voor kerkelijke begrafenissen. “Mensen hebben de laatste maanden noodgedwongen andere afscheidscheidsplechtigheden ontdekt”, vermoedt Aerts. Maar ook: vaak mogen in aula’s en grote zalen meer mensen binnen dan in kleine kerken. “Ik heb het beduidend minder druk dan vroeger”, zegt pastoor De Latte uit Sinaai, die ook al maanden niet meer zijn parochianen thuis mag bezoeken.

Livestreams

Het laatste jaarverslag van de Belgische katholieke kerk stelt dat in 2018 zo’n 268.000 mensen wekelijks naar de mis gaan, 17 procent minder dan twee jaar eerder. Doet de coronacrisis de kerken nog sneller leeglopen? Pastoor De Latte: “Ik denk vooralsnog dat het een tijdelijk fenomeen is. Als de epidemie voorbij is, zal het weer beter gaan. Wie verlangt naar het geloof, vindt de weg wel terug.”

Aerts: “Het is koffiedik kijken. Maar het is duidelijk dat een aantal mensen niet meer terug zal komen.” 

Misschien heeft dat ook te maken met de livestreams en verdiepende video’s op YouTube waar ook de kerk zich sinds de lockdown aan waagt en die soms een paar duizend views haalden. “Voor mensen die slecht ter been zijn of aan familie moeten vragen om hen naar de kerk te brengen, is zo’n viering op tv een echte ontdekking”, weet diaken Jeremi Van Gorp uit Burcht.

Enig lichtpuntje: de communies en vormsels, die deze maand de kerkelijke weekends vullen nadat ze in het voorjaar in het water vielen. Helaas mogen alleen de ouders daar bij zijn, en moeten grootouders, meters en peters thuisblijven. Sowieso zijn de meeste vieringen enigszins aangepast. De vredeswens, waarbij mensen elkaar de hand schudden, is bijvoorbeeld vervangen door een knikje of een zwaai. “Dat is toch een gemis”, vindt Gerry Bellekens, coördinator van de pastorale eenheid Mozes, dat 15 parochies in Heist-op-den-Berg en Putte bestrijkt. “De vredeswens is toch een momentje in de viering waarin mensen even los kunnen zijn, eens naar achter kijken of eens lachen.” 

Vertwijfeld kijkt de kerkgemeenschap nu al richting Kerstmis, waarvan nu al duidelijk is dat het anders zal zijn dan normaal. Aerts: “We gaan ervan uit dat we, in plaats van 1.200 mensen, het voor de middernachtmis in de Antwerpse kathedraal zullen moeten stellen met 200 man.”