‘The Social Dilemma’: sociale media als superschurk

Ex-medewerkers van Facebook, YouTube en Google klappen uit de biecht in The Social Dilemma, en ze doen dat met snoeiharde oneliners. Alleen: die de klok luidt, laat maar één toon horen.

In het verleden bleken sociale media al een zegen voor verloren gelopen hondjes, nostalgisch voyeurisme bij ex-liefjes of de queeste naar een orgaandonor. Maar tegelijkertijd groeiden diezelfde netwerken uit tot een meurende hondenwei aan kwakjes van het vrije woord én de nietsontziende dealer van genotprikkels, advertenties, subliminale signalen en nepnieuws. Op die manier werden sociale media een miljoenenbusiness en de meest legale verslaving voor first world junkies.

Maar ook: een sluimerend gevaar voor de democratie en een aanval op uw gezondheid.

Of stond u er nooit bij stil dat er slechts twee bedrijfstakken ter wereld zijn die hun klanten gebruikers noemen? De tactiek van drugsbaronnen en die van software-ontwikkelaars blijkt door de bank genomen niet zo vreemd van elkaar, leert The Social Dilemma. Colombia en Silicon Valley: vandaag lijken het twee handen op een vette pens.

Aan de hand van insider-getuigenissen, die klinken als schoorvoetende bekentenissen van klokkenluiders, leer je hoe een team van ingenieurs uw psychologie als het ware kan hacken, met maar één doel voor ogen: meer groei binnen het eigen bedrijf. Niet dat iemand nog steil achterover valt van zo’n confessie, maar de vrij gedetailleerde uitleg hoé die mentale gijzeling gebeurt, doet je naar adem snakken.

Stekker uit en vluchten, dachten wij alleszins een paar keer.

Dat dachten we helaas ook om de verkeerde redenen bij alle gefictionaliseerde scènes die de getuigenissen illustreren. Die gedramatiseerde segmenten moeten het verhaal meer tot de verbeelding doen spreken, maar voegen bitter weinig toe. Méér nog: ze tikken alle mogelijke clichés aan en voeden de waangedachte dat een sociopathisch kliekje van superschurken uw gaan en staan hoogstpersoonlijk zou volgen, terwijl ze de touwtjes strak in handen houdt achter de schermen van elk sociaal netwerk. Het lijkt alsof je naar een bloedeloze, campy aflevering van Black Mirror kijkt, wat knaagt aan de authenticiteit van The Social Dilemma.

Ook het idee dat je radicaliseert in je politieke overtuigingen door algoritmische aanbevelingen alléén, zoals de docu suggereert, hinkt op een mank pootje. Dat rapaille een verkiezingsoverwinning kaapt met leugens en halve waarheden, valt heus niet algeheel toe te schrijven aan een Facebook-campagne. Toch wijst The Social Dilemma kortzichtig met de vinger naar sociale media.

Los daarvan willen we deze docu wél aanbevelen bij dat kwieke grootmoedertje van u, dat haar apocalyptische angstbeelden van de maatschappij gestaafd ziet door alle berichten op haar Facebook-wall. Of aan uw tienergebroed, dat als willoze zombies scrollt doorheen een parallelle dimensie. De kans dat ze spontaan hetzelfde doen als wij – unplug and play hard – is allicht groot.