Een democratie heeft voor dit soort situaties een noodknop voorzien. We noemen die ‘verkiezingen’
Bart Eeckhout is hoofdredacteur.
Vorige maand hebben twee politieke partijen hun volledige reclamebudget op Facebook besteed aan het in de markt zetten van de eigen voorzitter: de MR van Georges-Louis Bouchez en de sp.a van Conner Rousseau. Meer dan een momentopname is dat niet. Toch is dit detail tekenend voor de huidige stand van de politiek.
Ook nu die formatie alweer dreigt te kapseizen, spelen de genoemde voorzitters een hoofdrol. Eerst was er meneer Bouchez die in volle regeringsonderhandeling een ontvlambaar interview toestond aan Humo. Het was de druppel te veel in een emmer vol vernederingen, gevuld met eerdere sabotages en woordbreuken. Vervolgens sprak meneer Rousseau zonder enige ruggespraak met zijn partners een veto uit tegen verdere samenwerking met Bouchez, waardoor de regeringsvorming nog meer geklemd raakte.
Natuurlijk vallen zestien maanden geblokkeerde regeringsvorming niet te reduceren tot de persoonlijkheid van deze of gene politicus. Maar wie de film van de steeds weer falende onderhandelingen nog eens laat lopen, kan er niet omheen dat onderling wantrouwen en naijver een belangrijke impact hebben.
We stuiten hier op een knellende paradox. Juist nu het land voor zijn grootste bestuurlijke en sociaal-economische uitdaging staat sinds de Tweede Wereldoorlog en er dus nood is aan een geruststellend uitzicht op de langere termijn, voelen leidende politici zich gedwongen om de volle focus te leggen op de ultrakorte termijn van de volgende peiling of verkiezing, omdat hun partijen moeten spartelen om te overleven.
Politici als Georges-Louis Bouchez, Conner Rousseau – of in een andere context een Theo Francken – zijn exemplarisch voor dit tijdperk. Ze zijn wispelturig, een tikje narcistisch en behept met de eigen profilering die via sociale media goed onderhouden wordt. Hun groeiende persoonlijke populariteit verschaft hen de indruk dat ze het juiste pad volgen. Dat ze met hun soms onbesuisde interventies elke samenwerking torpederen, nemen ze voor lief. Juist die samenwerking is nochtans noodzakelijk om tot bestuur te komen.
Het resultaat is een duivelse spiraal. Almaar meer burgers keren zich af van het politieke bestel, ontzet door zoveel onverantwoordelijkheid. Tegelijk laat die onverantwoordelijkheid de betrokken politici juist toe om zichzelf te profileren. Alsof ze met de lier in de hand neuriënd toekijken op het brandende Rome.
De enige politieke instelling die op dit moment het hoofd nog enigszins koel schijnt te houden, is het koningshuis. Een onverkozen instantie zonder grondwettelijk afgelijnde rol in de regeringsvorming.
Een restregering met schrale steun, een blokkage van bijna twee jaar en een onverkozen staatshoofd als laatste strohalm. Dat is waar we staan. Een goed functionerende democratie heeft voor zulke situaties een noodknop voorzien. We noemen die ‘verkiezingen’.