Reconstructie: hoe Vivaldi een bijna-doodervaring had
Wat de eindspurt moest worden voor Vivaldi, werd een wilde rit op een politieke achtbaan. Met ‘dank’ aan de jongelingen Bouchez en Rousseau. Een reconstructie.
Zaterdag
Na enkele dagen stevig onderhandelen krijgt Vivaldi stilaan vorm. In verschillende werkgroepen is vooruitgang geboekt over thema’s als fiscaliteit, klimaat en migratie. Tegen de avond komen de partijvoorzitters samen, dit keer zonder hun trouwe sherpa’s, om een van de belangrijkste knopen te ontwarren: wie moet formateur en vervolgens premier worden?
Zoals verwacht stelt PS-voorzitter Paul Magnette zich kandidaat voor de socialistische familie, met steun van de sp.a. De liberalen hebben twee kandidaten: Egbert Lachaert schuift Alexander De Croo naar voren, Georges-Louis Bouchez voegt de huidige premier Sophie Wilmès toe aan het lijstje kandidaten. CD&V legt nog eens twee namen op tafel: vicepremier Koen Geens en Vlaams minister Hilde Crevits. De groene partijen doen geen gooi naar de Zestien.
Er ontspint zich een korte, warrige discussie tussen de voorzitters. Al snel blijkt dat er maar twee kopstukken zijn die echt kans maken om het premierschap binnen te halen: Magnette en De Croo. Maar een consensus is veraf. De voorzitters zijn ook moe na de lange werkdagen, en beslissen de discussie ’s anderendaags verder te zetten. Jusqu’ici, tout va bien.
Zondag
De dag van de waarheid voor het premierschap. Iedereen beseft dat het money time is. Maandag moeten preformateurs Rousseau en Lachaert naar de koning. Ook de deadline van 1 oktober, waarop Wilmès het vertrouwen zal vragen, komt verraderlijk dichtbij. Het is de bedoeling om vandaag flink vaart te maken en Vivaldi ook inhoudelijk definitief in de steigers te zetten.
Maar dat is buiten ‘GLB’ gerekend. Allerlei akkoorden die vooraf in de werkgroepen zijn afgeklopt, worden door de MR-voorzitter opnieuw in vraag gesteld. Zijn redenering: er is pas een deal als de voorzitters een deal hebben, tot die tijd is alles vloeibaar. Onder meer wat betreft de kernuitstap en fiscale hervormingen zet Bouchez alles weer op losse schroeven.
Bouchez zet nog meer kwaad bloed wanneer hij rond 11 uur moet vertrekken voor een digitaal partijbureau, terwijl afgesproken is om de agenda’s vrij te maken voor de formatie. De ergernis wordt nog groter als blijkt dat Bouchez eerst even acte de presence geeft bij een lokale afdeling in Waals-Brabant. Bouchez komt drie kwartier te laat terug naar Brussel.
In het Egmontpaleis is intussen iedereen het lachen vergaan. Zeker nadat op de website van Humo een interview met de MR-voorzitter verschijnt. Ook dat is tegen de afspraken: de onderhandelaars zijn overeengekomen om uit de media te blijven. Tot overmaat van ramp loopt het interview over van de venijnige zinnetjes. Wilmès zou “zeker” premier kunnen blijven volgens Bouchez. De voorzitters – lees: Magnette – moeten uit de regering blijven.
Vivaldi zou voor Bouchez bovendien een flink stuk rechtser worden dan een regering met N-VA erbij. De verbazing en woede rond de tafel is groot. Niet het minst bij de socialisten. Magnette is razend om zoveel koppigheid en politieke hybris. Ook Bouchez zelf is trouwens verbaasd: hij had verwacht dat het interview pas dinsdagochtend gepubliceerd zou worden.
De onderhandelingen worden opgeschort. De socialisten verliezen daarbij geen tijd om de zwartepiet uit te delen: Bouchez stelt zich onmogelijk op, wordt de media ingelicht. Lachaert roept Bouchez op het matje. Ook Wilmès en De Croo zijn erbij. Het liberale toptrio probeert Bouchez duidelijk te maken dat hij te ver is gegaan. Hard onderhandelen, tot daar. Maar zijn interview is niet oké. Op die manier geeft hij zijn tegenstanders een stok om hem te slaan.
Bouchez is zich van geen kwaad bewust. Op Twitter verdedigt hij zijn standpunten. Via MR wordt verduidelijkt dat hij gewoon voor de liberale zaak rijdt. Omdat Lachaert preformateur is, kan die zijn gewicht niet in de schaal leggen. Het is aan Bouchez om bad cop te spelen.
De andere partijen denken daar anders over. Om 19 uur wordt geprobeerd om alle voorzitters opnieuw samen te zetten, zonder succes. Twee uur later gaan ze finaal uiteen: vandaag komt er geen doorbraak. Vivaldi verkeert in crisis. Iets voor middernacht deelt Conner Rousseau nog een selfie op Instagram. Het bijschrift: “Int leven ist ni al zoals ge het gepeisd hebt.”
Maandag
Het stuift op het digitaal partijbureau van sp.a. Conner Rousseau doet er kond van de gebeurtenissen van het voorbije weekend en de houding van Bouchez. Het zit al langer scheef tussen de twee jongste voorzitters van de Wetstraat, maar na de afgelopen dagen is het geduld op.
Er wordt unaniem beslist dat het op deze manier niet verder kan. MR moet eraf. Het alternatief ligt voor de hand: met cdH erbij komt Vivaldi alsnog aan een meerderheid. Een piste die Rousseau zondagavond al terloops heeft laten vallen bij Joachim Coens. Handig meegenomen: cdH-voorzitter Maxime Prévot heeft ’s ochtends bij RTBF herhaald dat hij beschikbaar is.
Om halftwaalf brengt de sp.a-leiding de buitenwereld op de hoogte: “Partijbureau bij ons formeel: zonder MR voortdoen of het stopt hier.” Het nieuws belandt meteen bovenaan op de krantenwebsites, overal doen pushberichten gsm-toestellen oplichten. Ook bij Open Vld, MR en CD&V, die op dat moment eveneens partijbureau houden over de formatiecrisis.
Bij de christendemocraten loopt de vergadering net ten einde. De onderhandelaars hebben hun partij ingelicht over de gesprekken in het weekend. De usual suspects van de Vlaamse rechterflank binnen de partij blijven sceptisch over Vivaldi, zeker over Bouchez. Maar aan het eind is er wel de consensus om verder te blijven praten. Net dan loopt het nieuws binnen bij Joachim Coens. “Oei, ik heb blijkbaar nog werk”, sluit hij de vergadering af.
De liberalen zijn verrast door de harde toon van de Vlaamse socialisten. Dit hebben ze niet zien aankomen. Wanneer Bouchez het MR-hoofdkwartier aan de Brusselse Guldenvlieslaan verlaat, wordt hij omstuwd door tv-camera’s. “Ik blijf meewerken aan Vivaldi. Ik stel vast dat sommigen mij viseren, maar voor de MR is er helemaal geen probleem”, reageert hij, met zijn tricolore mondmasker op. De flamboyante Bouchez lijkt niettemin uit zijn lood geslagen.
De partijvoorzitters komen op het middaguur opnieuw samen op het Egmontpaleis. Intussen wordt duidelijk dat de sortie van Rousseau niet meteen het verhoopte resultaat oplevert. De haring braadt niet bij Open Vld. Als het zonder de Franstalige zusterpartij verder moet, wil Lachaert zijn opdracht teruggeven aan de koning. Zonder MR neigt Vivaldi veel te veel naar links. Dat krijgt Lachaert niet verkocht aan zijn achterban, beseft hij maar al te goed.
Ook de andere partijvoorzitters volgen niet gedwee. De frustratie over Bouchez wordt breed gedeeld, maar iedereen heeft zijn eigen redenen om de gesprekken niet meteen op te blazen. De groenen zien hun hoop op regeringsdeelname uiteenspatten. In paars-geel hebben ze wellicht geen plaats. De christendemocraten hebben zich al heel ver gewaagd in Vivaldi. Nu de boel opblazen gaat niet meer. Met cdH erbij kan wel. Open Vld kan dan de Zestien krijgen.
Er wordt vergaderd in een geladen sfeer. Na een korte gezamenlijke bijeenkomst besluiten de preformateurs om over te schakelen op bilaterale ontmoetingen. Veel zoden brengt het niet aan de dijk: Vivaldi zit helemaal vast. Sp.a eist dat Open Vld kiest: een regering zonder MR of verkiezingen. Open Vld vindt dat de socialisten te hoog van de toren blazen. De liberale analyse: de socialisten willen verkiezingen uitlokken met Bouchez als gebeten hond. Zelf staan ze op winst en in Franstalig België kan PS dan cashen.
Bij sp.a en PS wordt ontkend dat het om een rood een-tweetje gaat. Dit is principieel, luidt het. De uren verglijden zonder dat de standpunten wezenlijk veranderen. Niemand durft echter de tafel verlaten. De koning zorgt uiteindelijk voor het perfecte excuus: hij sommeert de preformateurs tegen 17 uur naar het paleis. Rousseau en Lachaert bieden er hun ontslag aan, maar de koning weigert. De twee krijgen 48 uur om alsnog een oplossing te zoeken.
Rousseau beseft dat zijn gok verkeerd uitgepakt heeft: niemand schaart zich achter zijn veto, en ook de koning wil Vivaldi niet doodverklaren. Op een persconferentie ’s avonds moet de sp.a-voorzitter gas terugnemen. “Het leek me vanochtend onmogelijk om het vertrouwen te herstellen. Maar als de koning het vraagt wil ik proberen om het onmogelijke mogelijk te maken.” Daarvoor zullen wel “heel sterke signalen” nodig zijn. Vivaldi leeft – nog een beetje.