Nog meer kopzorgen voor Vivaldi: Europa zet kernuitstap onder druk

Volgens de wet op de kernuitstap uit 2003 – een beslissing van de paars-groene regering Verhofstadt I – moeten de zeven kerncentrales in ons land tegen 2025 sluiten. Om tegen dan niet zonder stroom te vallen wil België via het zogenaamde CRM-systeem subsidies geven aan energiebedrijven om nieuwe centrales te bouwen. In de eerste plaats gascentrales.

Europa trekt de wenkbrauwen op. Eurocommissaris Margrethe Vestager is maandag een ‘diepgaand onderzoek’ begonnen naar het Belgische plan. In een persbericht reageert Vestager dat er mogelijk sprake is van concurrentievervalsing en onterechte staatssteun.

Het grootste probleem: Europa is er niet van overtuigd dat onze stroomvoorziening in gevaar is zonder de kerncentrales. “België heeft voorlopig onvoldoende bewezen dat er problemen zijn met de stroombevoorrading op de markt. Dit is essentieel om de nood aan overheidssteun en de hoogte ervan te beoordelen”, klinkt het in het perscommuniqué van Eurocommissaris Vestager. Ze raakt daarmee een punt aan dat ook in ons land gevoelig ligt.

Cijferoorlog

Al meer dan een jaar zijn hoogspanningsnetbeheerder Elia en energiewaakhond CREG in een cijferoorlog verwikkeld rond de stroomvoorziening van het land. Voor Elia dreigt een ernstig tekort. Er is dus nood aan subsidies om nieuwe energiecentrales naar ons land te halen. De CREG ziet dat anders: volgens de regulator is het tekort richting 2030 klein. Misschien blijkt het zelfs onbestaande. De CREG is daarom een koele minnaar van het CRM-systeem, dat de energieconsument en/of belastingbetaler elk jaar tot ruim 940 miljoen euro kan kosten.

De beslissing van minister van Energie Marie Christine Marghem (MR) en het parlement om toch eerder Elia te volgen en zekerheid in te bouwen, botst nu op de Europese Commissie.

Is dit een ramp? Alles hangt af van het finale verdict vanuit Europa. Als de subsidies geen groen licht krijgen, valt de hoeksteen onder het Belgische energiebeleid zoals dat vandaag uitgetekend is plots weg. Er blijven dan drie mogelijkheden over: ofwel wordt de CREG alsnog gevolgd en komen er geen subsidies. De vraag is of de Wetstraat dit zal aandurven, gezien de schade die een black-out in België – ook symbolisch – kan aanrichten voor de economie.

Zorgen voor Vivaldi

Ofwel wordt straks in extremis de kernuitstap uitgesteld. Het probleem is dat men dan op de knieën naar Engie Electrabel, de nucleaire uitbater, moet kruipen. Het energiebedrijf kan in zo’n situatie zelf bepalen wat de financiële voorwaarden zijn voor het langer openhouden van een aantal kerncentrales. Ook hier gaat het al snel om een kost van 1 miljard euro. 

Ofwel wordt er last minute een alternatief uitgedokterd. De voorbije winters heeft België het gered met een zogenaamde strategische reserve. Maar dit noodscenario zal evengoed de Europese test moeten doorstaan. En Vestager is al helemaal geen fan van gebricoleer.

Sowieso dreigt een probleem met de timing. Europa heeft minstens zes maanden nodig voor een ‘diepgaand onderzoek’. Volgens sommige bronnen kan dit oplopen tot twaalf of zelfs achttien maanden. In dit geval dreigt het CRM-systeem helemaal in duigen te vallen. Het is namelijk de bedoeling dat de subsidies starten vanaf oktober 2021. Anders is er niet genoeg tijd meer voor energiebedrijven om centrales te bouwen tegen de deadline van 2025.

De Europese kritiek op de Belgische subsidies zijn een nieuwe en zoveelste kopzorg voor Vivaldi. De kernuitstap is nog een majeur discussiepunt binnen de toekomstige federale coalitie. De groenen willen ermee doorzetten. De liberalen hopen de twee jongste kerncentrales open te houden tot 2035. De twijfel rond de subsidies voor de gascentrales lijkt vooral het blauwe kamp in de kaart te spelen. Als er vandaag gekozen wordt voor een levensduurverlenging, kan dat straks meer ellende voorkomen, luidt het daar. De groenen zien dit – uiteraard – anders.

“Laat ons nu vooral snel werk maken van een volwaardige regering, die samen met Europa een goede oplossing kan zoeken voor het CRM-systeem”, benadrukt een groene bron. De ecologisten stippen aan: als Europa oordeelt dat België geen bevoorradingsprobleem heeft, is er bijgevolg geen nood aan een nucleaire levensduurverlenging.