De Wetstraat is meer dan camaraderie: kiest Lachaert de Zestien of extra blauwe ministerposten?
Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert staat voor een dilemma: eist hij de Zestien op voor zijn boezemvriend Alexander De Croo, of gaat hij voor de blauwe ministerposten?
Twaalf jaar na Guy Verhofstadt heeft Open Vld het premierschap opnieuw binnen handbereik. In de race om de Zestien zijn nog twee kandidaten over: Alexander De Croo (Open Vld) en Paul Magnette (PS). Zonder verrassingen zal een van hen straks het land leiden.
Aan de kwaliteiten van De Croo wordt binnen Open Vld niet getwijfeld, zoveel is zeker. De Oost-Vlaming heeft meer dan genoeg ervaring op het hoogste politieke niveau. Hij is intussen acht jaar vicepremier, onder achtereenvolgens Elio Di Rupo (PS), Charles Michel (MR) en Sophie Wilmès (MR).
De Croo weet hoe de machinekamer van de macht werkt. Als huidig minister van Financiën kent hij de begroting van binnen en van buiten – een stevig voordeel.
In de formatie speelt De Croo al maanden een prominente rol in de ploeg van Lachaert. De twee zien elkaar als partners in crime. Samen verzetten ze zich in 2019 tegen de poging van toenmalig voorzitter Gwendolyn Rutten om een paars-groene regering te vormen.
Om deze zomer vervolgens samen naar Vivaldi af te slaan. Het was trouwens Lachaert die De Croo ooit overtuigde om de consultancywereld vaarwel te zeggen en in de politieke voetsporen van diens vader Herman te treden. Elk weekend schuimden ze de liberale eetfestijnen af.
Populariteit
Er bestaat geen twijfel over: Lachaert gunt De Croo het premierschap. Alleen: in de Wetstraat speelt veel meer dan camaraderie. Want de Zestien opeisen heeft voor- en nadelen.
Het belangrijkste voordeel is de zichtbaarheid. De premier is het nationale en internationale uithangbord van het land. Zeker in coronatijden is dat een serieuze plus. Kijk naar de enorme sprong in populariteit die Wilmès het voorbije jaar heeft gemaakt als premier: van een grijze muis tot de meest geliefde politicus in Franstalig België.
Het is ook de premier die tijdens de begrotingsconclaven de regie in handen heeft en het finale compromis in elkaar knutselt.
Waarmee meteen het grootste nadeel van de Zestien in zicht komt: wie premier wordt, moet de boel bijeenhouden. Het is een politieke wetmatigheid dat de partij van de premier op het einde van de rit, wanneer het erom spant, moet inbinden in het belang van de regering.
Voor Open Vld is dat een moeilijk punt, aangezien de concurrentie op rechts – N-VA en Vlaams Belang – klaarstaat om de partij te mattrakeren vanuit de oppositie. N-VA-voorzitter Bart De Wever wil Vivaldi naar eigen zeggen “kapotmaken”. De premier is dan een mooi doelwit.
Verlekkerd
Bovendien: als Open Vld het premierschap opeist, zal de partij het verder met een ministerpost van de tweede rang moeten stellen. Open Vld staat electoraal te zwak om boven op de Zestien nog een belangrijke portefeuille te bemachtigen. Zonder het premierschap lijkt dat wel mogelijk.
Dan kan de partij als compensatie aanspraak maken op twee zware ministerposten en wellicht nog een staatssecretariaat. Het is geen geheim dat Lachaert vooral verlekkerd is op sociaal-economische portefeuilles zoals Financiën, Werk of Pensioenen. Net omdat die handelen over donkerblauwe kernthema’s zoals de fiscaliteit en de arbeidsmarkt.
Sowieso is Lachaert realpoliticus genoeg om te weten dat de coronacrisis niet eeuwig zal voortduren. In de tweede helft van de legislatuur zal Vivaldi moeten besparen om de Belgische begroting weer enigszins op orde te krijgen. Wie dan aan de knoppen zit op de sociaal-economische departementen heeft een strategisch voordeel op de andere coalitiepartners.
“Lachaert is er niet uit”, luidt het bij de partijleiding. “Ook Magnette trouwens niet. Hij maakt dezelfde afweging: is het premierschap waard wat je ervoor opgeeft?”
Bij Open Vld lijkt men zich te kunnen verzoenen met beide uitkomsten: een premierschap voor De Croo zou de kroon op de onderhandelingen zijn, maar ook Magnette is aanvaardbaar. Liever de socialist dan Koen Geens of Hilde Crevits – de CD&V-kandidaten die voorzitter Joachim Coens in de running probeert te houden.
Magnettes rode imago lijkt geen groot bezwaar. “Als het Magnette wordt, dan zal N-VA spreken over een regering gedomineerd door Franstaligen. En als het De Croo wordt, dan zullen ze beweren dat de schaduwpremier in Charleroi zit. Dat is altijd prijs”, klinkt het.
Hoe haalbaar is 1 oktober?
De formateurs Alexander De Croo (Open Vld) en Paul Magnette (PS) worden maandag opnieuw bij de koning verwacht. Tegen dan moet Vivaldi rond zijn. Maar inhoudelijk moet nog veel uitgeklaard worden de komende drie dagen. Het financieel kader ligt niet vast.
De kans is dus reëel dat Vivaldi straks verlengingen moet spelen. In principe is dat geen probleem. De ‘vivaldisten’ hebben zich vorige week geëngageerd om tegen 1 oktober een regeerverklaring af te leggen in het parlement, maar dat is een puur politiek engagement, waar ze zonder juridische problemen op kunnen terugkomen, via een eenvoudige stemming.
Tegen wanneer moet Vivaldi dan wel rond zijn? “Het is een grondwettelijke gewoonte dat de regering op de tweede dinsdag van oktober, bij de officiële opening van het parlementair jaar, een regeerverklaring aflegt”, zegt jurist Hendrik Vuye. “Die traditie is ingevoerd door premier Jean-Luc Dehaene (CVP) in de jaren 90. Je kunt die dag, dinsdag 13 oktober, dus als deadline zien. Tegelijk: in het verleden is al meerdere keren van deze gewoonte afgeweken, onder meer door Charles Michel (MR) in 2016 en Elio Di Rupo (PS) in 2012. Er staat ook geen sanctie op.”