Onbegonnen werk, asiel aanvragen zonder gsm
Vervult België wel of niet zijn opvangplicht voor asielzoekers? Dat is de inzet van het kortgeding dat enkele ngo’s tegen Fedasil hebben aangespannen. De Morgen trok naar het Klein Kasteeltje, dat sinds de coronacrisis zijn rol als aanmeldcentrum verloren heeft. ‘Sinds juni leef ik op straat, eerlijk is anders.’
“Ik slaap al een week onder bruggen en in het park. Ik heb gevraagd of ze me hier onderdak kunnen bieden, maar er was niks. Ik moet blijkbaar een online formulier invullen, maar zonder gsm kan ik niks beginnen.”
De Afghaan Hussain hurkt samen met enkele landgenoten en Pakistanen tegen de muur van het Klein Kasteeltje in Brussel. De 21-jarige Ajuir had het formulier wel al gevonden. “Maar ik slaap al twee weken buiten en kon mijn gsm niet opladen. De uitnodiging voor het gesprek heb ik daardoor gemist. Geen idee hoelang ik nu weer moet wachten.”
Ondertussen delen bewakers en medewerkers van Fedasil even verderop asielzoekers op in verschillende rijen: een groep voor algemene vragen, een groep mensen die met een beschikking van de arbeidsrechtbank hun asiel proberen af te dwingen, en een groep voor de ‘kwetsbare gevallen’. Een cluster van een dertigtal opeengepakte gezinnen, alleenstaanden en kinderen: van anderhalve meter afstand is hier weinig sprake.
Belgisch gsm-nummer
Samen met heel wat andere ngo’s spande Vluchtelingenwerk vorige week een kortgeding aan tegen Fedasil. De organisaties stellen dat België niet voldoet aan de opvangwet, die bepaalt dat asielzoekers recht hebben op opvang en materiële en medische hulp vanaf het moment dat ze zich aanmelden voor de asielprocedure.
Sinds corona ook ons land in een houdgreep nam, sloot het aanmeldingskantoor voor asielzoekers de deuren. Sinds 4 april kunnen asielzoekers zich opnieuw aanmelden, maar dan via een online aanmeldingsformulier.
Alleen vindt dat aanmeldingsformulier niet altijd de weg naar de asielzoekers, of gaat het gepaard met heel wat problemen. Ze hebben niet altijd een gsm, ontberen oplaadmogelijkheden of internet.
Bovendien vereist het formulier een Belgisch gsm-nummer en is het alleen in het Nederlands of het Frans beschikbaar, waardoor asielzoekers het zonder begeleiding niet kunnen invullen.
Ook met de software gaat het weleens mis: er zijn heel wat gevallen bij wie de ontvangstbevestiging noch het antwoord aankwam. De Georgische asielzoeker Giorgi miste zo zijn afspraak. Al twee weken slaapt hij rond in Brusselse parken. Met de hiv, hepatitis A en B en een zware verslaving die hij meedraagt is elke dag zonder medische verzorging er een te veel, maar voorlopig is er geen plek voor hem.
Wachtlijst
Behalve met praktische problemen met het formulier kampt Dienst Vreemdelingenzaken sinds de coronacrisis ook met een achterstand in het verwerken van de asielverzoeken, terwijl het aantal asielverzoeken sinds mei opnieuw een sterke groei kent.
Volgens cijfers van DVZ bevonden zich op 8 september nog 865 mensen op de wachtlijst, al is dat volgens ngo’s een conservatieve schatting. “We werken hard om de achterstand in te halen en de tijd tussen aanvraag en uitnodiging tot het minimum te beperken.”
Tussen april en september was er een gemiddelde wachttijd van zeventien dagen tussen aanvraag en uitnodiging, al blijken er uitschieters van weken tot maanden tussen te zitten.
De Turkse Cetin Alaatin is een van hen. Hij is in een goede bui: zijn Turkse vriend heeft twee maanden na het online formulier te hebben ingevuld eindelijk een eerste afspraak in het Klein Kasteeltje te pakken. Zelf heeft hij minder geluk. Eind mei al meldde hij zich aan voor de asielprocedure, toch hoorde hij nog niks. “Eerst kon ik terecht bij de daklozenopvang in Antwerpen, maar sinds juni leef ik op straat. Eerlijk is anders, maar ik probeer de moed erin te houden.”
Absurd
Giorgi en Cetin krijgen het advies om naar de arbeidsrechtbank te stappen. Ze zullen niet de enige zijn: Fedasil is door de arbeidsrechtbank al duizend keer veroordeeld, kopte La Libre Belgique maandag. Bij de arbeidsrechtbank kunnen ze via een eenzijdig verzoek hun recht op opvang afdwingen.
Met dat verzoek in de hand kunnen ze aanschuiven in een aparte rij, en krijgen ze wel binnen enkele dagen opvang. De arbeidsrechtbank wordt zo een schakel in het opvangsysteem.
“Het is absurd dat rechtszaken nodig zijn om rechten te verkrijgen die in de wet worden vastgelegd”, zegt Charlotte Vandycke, directeur van Vluchtelingenwerk. “Als er zo veel veroordelingen komen, zou de regering haar beleid moeten bijstellen.”
Vluchtelingenwerk wil dat de regering zo snel mogelijk opnieuw werk maakt van een fysiek aanmeldkantoor. “Waarom kunnen andere overheidsdiensten weer normaal werken, en blijft dit gesloten? Met afstand houden en plexiglas in de kantoren zou je dit perfect coronaproof kunnen organiseren”, vindt Vandycke. “De verspreiding van het coronavirus zou menselijke opvang niet in de weg mogen staan.”
Dat lijkt voorlopig niet aan de orde. “Met het huidige systeem kunnen we de afspraken beter spreiden en kunnen we lange wachtrijen vermijden. Ook is het niet vanzelfsprekend om personeel te vinden dat op een andere manier wil werken”, zegt de woordvoerder van het kabinet van de bevoegde minister Maggie De Block (Open Vld). “Zolang het virus in onze samenleving circuleert, zullen we het online systeem moeten behouden.”