‘Belgische’ mijnensnuffelende rat krijgt gouden medaille voor dierlijke dapperheid en moed

Mijnensnuffelaar Magawa (7), geboren en getraind in Tanzania, is een bommenexpert om U tegen te zeggen. Op 30 minuten tijd kan de Afrikaanse hamsterrat vertellen of er in een omgeving ter grootte van een tennisveld ergens een landmijn ligt. Een huzarenstukje waar een mens met een metaaldetector tot wel vier dagen voor nodig heeft. Magawa werkt in Siem Reap in Cambodja, dat is het op een na meeste door mijnen getroffen land ter wereld, na Afghanistan.

In totaal heeft Magawa tijdens zijn carrière - hij mag bijna op pensioen - al 39 landmijnen en 28 stukken niet-geëxplodeerde oorlogsmunitie gevonden. Hij heeft met zijn scherpe neus ook al meer dan 141.000 m2 land afgespeurd en veilig verklaard, dat zijn zeker 20 voetbalvelden. 

Er zit overigens een opvallend Belgisch tintje aan het heldenverhaal van Magawa. De hamsterrat werd getraind door de in Tanzania gevestigde Belgische ngo APOPO, een organisatie gespecialiseerd in het opleiden van ratten om landmijnen en tuberculose bij mensen te detecteren.

De organisatie ontstond toen Belg Bart Weetjens in de jaren 90 een oplossing zocht voor het wereldwijde probleem van landmijnen. Of de knaagdieren waar hij zoveel van hield als huisdieren misschien ingezet konden worden? Jawel! En zo werd het idee achter APOPO geboren en kreeg het verhaal vorm. 

Zoveel jaar later is Magawa vandaag de meest succesvolle rekruut - of ‘HeroRAT’ zoals de organisatie hun ratten noemt - van allemaal. De snuffelkoning van 1,2 kilo zwaar en 70 centimeter groot kreeg deze week erkenning voor zijn harde werk in de vorm van de prestigieuze gouden PDSA-medaille, een onderscheiding van de gelijknamige Britse dierenorganisatie voor dierlijke dapperheid en moed. 

De medaille is zeg maar het dierenequivalent van de Britse militaire ‘George Cross Medal’; het hoogste eerbetoon ‘voor daden van de grootste heldenmoed of de meest opvallende moed in omstandigheden van extreem gevaar’. 

Magawa is de eerste rat in de 77-jarige geschiedenis van APOPO die de onderscheiding krijgt toegekend. Tijdens een virtuele ceremonie ontving hij een piepkleine gouden medaille. “Dit is een grote eer voor ons”, verklaart Christophe Cox, algemeen directeur van APOPO aan Press Association. “Zeker voor onze trainers, die elke dag vroeg opstaan om ‘s ochtends met de dieren te werken. Maar dit is ook een grote gebeurtenis voor alle mensen van Cambodja, en iedereen over heel de wereld die lijdt door landmijnen. Deze medaille brengt het probleem van landmijnen wereldwijd onder de aandacht.”

Cox voegt nog toe dat ratten bijzonder intelligent zijn, een ongelofelijke neus hebben en dat ze beter zijn dan andere dieren in het uitvoeren van repetitieve taken in ruil voor voedselbeloningen. Door hun grootte en licht gewicht lopen ze bovendien veel minder gevaar dan andere dieren als ze zich op mijnenvelden wagen. Ze zijn te licht om de mijnen te triggeren.

Na een training van een jaar worden de ratten gecertificeerde mijnensnuffelaars. Een halfuur per dag, telkens in de vroege uurtjes, gaan ze op zoek naar explosieven. Als ze er eentje detecteren, krabben ze aan de bovenkant om hun menselijke begeleiders te alarmeren. 

Maar hoe vinden ze de mijnen dan juist? Wel, de ratten zijn getraind om specifiek de chemische verbindingen van TNT binnenin de landmijnen en andere explosieve oorlogsresten op te sporen. Omdat ze hun aandacht daarop vestigen, negeren ze rondslingerende stukjes metaal en werken ze dus veel sneller en efficiënter dan welke metaaldetector ook.

Van alle 30 dieren die intussen de onderscheiding hebben gekregen, is Magawa de eerste rat. 

“Het werk van Magawa en APOPO is uniek en buitengewoon”, stelt de directeur-generaal van PDSA Jan McLoughlin. “Cambodja schat dat er tussen vier en zes miljoen landmijnen werden gelegd in het land tussen 1975 en 1998, met helaas al zeker 64.000 slachtoffers tot gevolg.” Cambodja heeft ook het hoogste aantal amputaties door mijnen ter wereld.

“Het werk van Magawa redt mensenlevens en verandert het leven van alle mannen, vrouwen en kinderen die impact ondervinden van landmijnen. Elke ontdekking die hij doet, verkleint het risico op verwonding of overlijden voor de lokale bevolking. We zijn verheugd hem deze onderscheiding te overhandigen.”