Niet te missen dit weekend: de miljardendans van Vivaldi

De formateurs Alexander De Croo (Open Vld) en Paul Magnette (PS) worden maandag op het paleis verwacht. Zij moeten Vivaldi, de veelkleurige coalitie met socialisten, liberalen, groenen en CD&V, dit weekend naar de eindmeet leiden. Op donderdag 1 oktober kan de nieuwe premier dan zijn pasgeboren regering voorstellen aan het federaal parlement.

Zover zijn we nog niet. Om in de beeldspraak te blijven: eerst moet de bevalling doorstaan worden. Zaterdag en zondag willen de ‘vivaldisten’ hun budget uitklaren, een technisch maar hyperbelangrijk deel van de formatie. Van een hervorming waar te weinig geld tegenover staat, zal niets terechtkomen. Een maatregel die technisch niet correct is uitgewerkt, botst achteraf op wetten en praktische bezwaren. The devil is in the detail.

Het zijn de details die straks bepalen of Vivaldi een puur centrumproject wordt of toch eerder naar links overhelt. “De voorzitters en sherpa’s werken hard door. Zaterdag zal het normaal gezien rustig verlopen. Vanaf zondag verwacht ik vuurwerk, wanneer de finish in zicht komt en de puzzel gelegd wordt”, zegt een socialistische bron. Een liberale onderhandelaar beaamt: “Dit weekend wordt het nog drama. Alle onmogelijke ambities komen samen.”

Vier vraagstukken

- Er zijn de sociale dossiers. PS en sp.a willen de breuk met het centrumrechtse tijdperk in budgettaire steen beitelen. In het raamakkoord dat de preformateurs Egbert Lachaert (Open Vld) en Conner Rousseau (sp.a) dinsdag hebben gesloten – na de crisis van vorig weekend – zit heel wat lekkers voor de socialisten. De laagste pensioenen en uitkeringen gaan omhoog, de gezondheidszorg krijgt meer geld, er komt een digitaks. Al is de buit niet binnen.

Wanneer het bijvoorbeeld over de minimumpensioenen gaat: de afspraak is dat die tegen 2024 moeten stijgen tot 1.500 euro per maand. Maar is die som netto of bruto? En blijft de voorwaarde van een volledige loopbaan (45 jaar werken) overeind? De socialisten willen een lastminuteoffensief voeren om die periode naar beneden te krijgen, richting 42 jaar. Anders dreigen te veel gepensioneerden naast de prijzen te grijpen, beseffen ze. 

- Een ander vraagstuk: de kernuitstap. Na aandringen van de groenen is er een deal om alle kerncentrales tegen 2025 te sluiten, zoals de wet voorschrijft. Weliswaar op voorwaarde dat de bevoorrading gegarandeerd blijft en de stroomfactuur niet stijgt. Dat laatste is een heikel punt, aangezien er nieuwe gascentrales nodig zijn om de sluiting van de kerncentrales te compenseren. De subsidies voor die centrales kunnen hoog oplopen – van 350 tot 940 miljoen euro per jaar. Als die kost niet in de factuur mag, is die wellicht (deels) voor de begroting. Lastig.

- Zeker omdat de liberale partijen met argusogen naar de begroting kijken. Zij willen die in een “strak” keurslijf houden, in regel met de verwachtingen van de Europese Commissie. Voor Open Vld is dat de beste manier om de aanvallen van oppositiepartij N-VA te neutraliseren. In het akkoord van N-VA met PS vlogen de miljarden – althans volgens de liberale lezing – de deur uit. Vivaldi engageert zich ertoe om vanaf 2021 een vaste jaarlijkse budgettaire inspanning van 0,1 procent van het bbp te leveren om de staatskas enigszins op orde te houden.

Afhankelijk van het economische herstel en de hoogte van de economische groei zal een extra inspanning geleverd worden. Hoe zwaar die zal doorwegen, ligt nog niet vast. Of daar belastingen aan te pas komen evenmin. In het raamakkoord van Lachaert en Rousseau staat de opmerkelijke zin dat “er geen belastingen worden ingevoerd behalve in het kader van de budgettaire discussie”. Als het van de liberalen afhangt, blijft de ruimte voor nieuw beleid sowieso beperkt tot 3 à 4 miljard euro. Al wordt in rode kringen aangestipt dat bijvoorbeeld de groeinorm in de gezondheidszorg (2,5 procent boven de inflatie) daar niet onder valt.

- Hoe de Vivaldi-puzzel uiteindelijk in elkaar klikt, zal nauw samenhangen met de casting. Voor het premierschap zijn nog twee kandidaten over: De Croo en Magnette. De eis van CD&V om Koen Geens en Hilde Crevits in aanmerking te nemen, lijkt op niets gebaseerd nu duidelijk is dat de eerste past voor een positie in Vivaldi en de tweede liever in Vlaanderen blijft.

Traditioneel is het de partij van de premier die op het allerlaatste moment de coalitiepartners inhoudelijk tegemoet komt. Volgens meerdere bronnen wordt nu al op twee sporen gewerkt door De Croo en Magnette. In een versie van het toekomstig regeerakkoord krijgt Magnette de Zestien en krijgt Open Vld compensatie. In een andere versie is het net omgekeerd. Een onderhandelaar benadrukt: “De Croo en Magnette kunnen best eerst een onderlinge deal sluiten rond het nieuwe beleid. Ze zijn in staat om tot iets te komen dat werkbaar is.”