“Azerbeidjan heeft ons de oorlog verklaard”: hevige gevechten tussen Armeense separatisten en Azerbeidzjaans leger eisten al 39 doden

Het Armeense ministerie van Defensie meldde dat de hele nacht gevochten werd, terwijl het Azerbeidzjaanse ministerie van Defensie zei dat Armeense troepen de stad Terter beschoten. Aan Armeense zijde vielen intussen al 34 doden, 32 soldaten en twee burgers. Aan Azerbeidzjaanse kant vielen al vijf burgerslachtoffers. Over mogelijke militaire verliezen is nog niet gecommuniceerd. 

Azerbeidzjan heeft intussen de krijgswet afgekondigd. In de hoofdstad Bakoe en verschillende andere steden geldt tussen 21.00 uur en 06.00 uur een uitgaansverbod. De grensgevechten hebben tot dusver naar wordt gezegd ten minste 23 levens geëist en meer dan honderd personen verwond. Onder hen ook burgers, claimen beide kampen. Beide zijden verwijten elkaar met de aanval begonnen te zijn. Intussen heeft Iran voorgesteld om te bemiddelen in het conflict.

De Armeense premier Nikol Pasjinian riep de internationale gemeenschap op ervoor te zorgen dat Turkije zich niet bemoeit met het conflict van Armenië met Azerbeidzjan over de regio Nagorno-Karabach.

Turkije, een bondgenoot van Azerbeidzjan, had eerder scherpe kritiek geuit op Armenië nadat er ‘s ochtends beschietingen tussen Armeense en Azerbeidzjaanse troepen waren uitgebroken. Pasjinian zei dat het gedrag van Turkije verwoestende gevolgen kan hebben voor de zuidelijke Kaukasus en aangrenzende regio’s.

Armenië en Azerbeidzjan krijgen uit allerlei hoofdsteden de oproep de wapens neer te leggen en de vijandelijkheden te staken. De kemphanen op de Kaukasus beschuldigen elkaar ervan te zijn begonnen met beschietingen in de betwiste regio Nagorno-Karabach. 

Azerbeidzjan is zondag gestart met bombardementen tegen Armeense separatisten in betwiste regio. Dat melden de separatisten, die gewag maken van slachtoffers onder de burgers. Naar eigen zeggen hebben ze zelf twee helikopters van het Azerbeidzjaanse leger neergehaald. Azerbeidzjan meldt dan weer dat het om een "tegenoffensief" gaat na een aanval van de separatisten. 

Intussen hebben beide strijdende partijen een eerste balans opgemaakt: de Armeense separatisten spreken van zestien gedode soldaten, de Azerische procureur-generaal meldde even later dat vijf leden van een Azerisch gezin gedood werden bij artillerieschoten op hun huis. Ook het Internationale Rode Kruis meldt dat bij de gevechten burgers om het leven gekomen. Het Internationale Rode Kruis heeft al sinds 1992 medewerkers in de regio, om de mensen in de buurt van de demarcatielijn tussen Azerbeidzjan en Armenië te helpen en om te bemiddelen.

"Zondagochtend vroeg is het Azerbeidzjaanse deel met bombardementen begonnen. Ze bombarderen ook Stepanakert (de hoofdstad van de regio). We roepen de bevolking op om een schuilplaats op te zoeken", aldus een woordvoerder van de separatisten. De separatistische regio heeft de staat van oorlog afgekondigd en mobiliseert de burgers. Alle inwoners vanaf 18 jaar wordt opgedragen om zich voor te bereiden op de strijd.

Beide landen dreigen de hulp in te roepen van hun machtige bondgenoten Rusland (Armenië) en Turkije (Azerbeidzjan). De Armeense ambassadeur in de Verenigde Arabische Emiraten beweerde zondag dat Turkije bijna 1.000 militante Syriërs naar de Azerbeidzjaanse grens heeft gedirigeerd. Het Armeens ministerie van Defensie meldde zelfs op Twitter dat het er zo’n 4.000 zijn, van wie er inmiddels 81 zijn uitgeschakeld.

Rusland riep echter al op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren en het begin van besprekingen om de situatie te stabiliseren. Ankara waarschuwde Armenië direct te stoppen met “provocerende” vijandelijkheden die “de regio in vlam zullen zetten”. De Turkse minister van Defensie Hulusi Akar zei Azerbeidzjan met “alle middelen” bij te staan.

EU-president Charles Michel is erg bezorgd. “De militaire actie moet dringend stoppen om verdere escalatie te voorkomen”, twittert de raadsvoorzitter. Hij roept beide partijen op onmiddellijk en zonder voorwaarden terug te keren naar de onderhandelingstafel.

Als het geweld in de betwiste regio Nagorno-Karabach in de zuidelijke Kaukasus aanhoudt, krijgt de EU te maken met mogelijk zelfs honderdduizend vluchtelingen uit die regio. Daarvoor waarschuwt de Armeense ambassadeur in Nederland Tigran Balayan zondag. “Zeer waarschijnlijk zal verdere escalatie leiden tot een humanitaire catastrofe.”

António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, is “buitengewoon bezorgd over de jongste hervatting van de vijandelijkheden” tussen Azerbeidzjan en Armenië. De Portugese topman van de VN zal zich zo snel mogelijk in verbinding stellen met de leiders van Azerbeidzjan en Armenië om overleg te voeren over de meest serieuze opleving van het conflict sinds 2016. De aartsvijanden beschuldigden elkaar ervan te zijn begonnen. Azerbeidzjan en Armenië zijn al decennialang verwikkeld in een territoriaal geschil over de door Armenië gesteunde afgescheiden regio Nagorno-Karabach.

In navolging van Guterres veroordeelden ook de Verenigde Staten het opgelaaide geweld in Nagorno-Karabach. Het ministerie van Buitenlandse Zaken drong zondagavond aan op het onmiddellijk staken van de strijd. 

De Franse regering deed eerder al een soortgelijke oproep, kort nadat Armenië en Nagorno-Karabach alle mannelijke inwoners hadden gemobiliseerd. Frankrijk is samen met de VS en Rusland medevoorzitter van de zogeheten Minsk-groep, die bemiddelt tussen het christelijke Armenië en het islamitische Azerbeidzjan.

De drie covoorzitters van de Minsk-groep onder de paraplu van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) laten in een verklaring weten bezorgd te zijn over de “grootschalige militaire acties” langs de zogenoemde contactlijn. “We veroordelen het gebruik van geweld krachtig en betreuren het zinloze verlies aan levens, onder wie burgers.” Het trio roept de strijdende partijen op te onderhandelen over een duurzame oplossing van het conflict.

Ook Iran heeft beide partijen opgeroepen de vijandelijkheden te staken, en Teheran heeft zich bereid getoond te bemiddelen in het conflict.

Nagorno-Karabach is een enclave binnen de grenzen van Azerbeidzjan, maar met een Armeense meerderheid. In 1991 maakten Armeense troepen van de implosie van de Sovjet-Unie gebruik om het gebied in te palmen. Na ruim 25.000 doden bij de oorlog om de enclave werd in 1994 onder Russische bemiddeling een staakt-het-vuren bereikt. Tot een echt vredesakkoord tussen Jerevan en Bakoe is het nog steeds niet gekomen.

Armenië controleert sindsdien zeven regio’s in het buurland om toegang te hebben tot de enclave. Het gebied is één van de meest gemilitariseerde ter wereld.

Ook onder meer de twee Georgische afscheidingsregio’s Abchazië en Zuid-Ossetië zijn bevroren conflicten, net als Transnistrië in Moldavië. Elk van die regio’s verklaarde zich onafhankelijk van het land waarin het ligt en kreeg daarvoor de steun van Rusland.

Een nieuw bevroren conflict lijkt zich te ontwikkelen in het oosten van Oekraïne, waar de regio’s Donetsk en Loegansk samen “Novorossija” (Nieuw-Rusland) vormen. Pro-Russische separatisten riepen daar in 2014 na een referendum de onafhankelijkheid van de regio’s uit nadat de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj in Kiev was afgezet. In de strijd die daarop volgde zijn al meer dan 13.000 mensen omgekomen. Eind juli dit jaar werd een wapenstilstand in acht genomen. Die wordt sporadisch geschonden.