Spanningen in Kaukasus kunnen ook leiden tot een conflict tussen Rusland en Turkije

1. Waar gaan de gevechten over?

Over een dunbevolkte bergregio waar Armenië en Azerbeidzjan al een keer eerder oorlog over voerden. Tussen 1988 en 1994 kwamen er tienduizenden mensen om bij de slag om Nagorno-Karabach. Armenië won de oorlog en bestuurt de bergregio sindsdien, maar de internationale gemeenschap ziet Nagorno-Karabach als deel van Azerbeidzjan.

Beide landen bereiden zich al jaren voor op een poging van Azerbeidzjan om de regio te heroveren. In Nagorno-Karabach (150.000 inwoners) zijn beschietingen onderdeel van het dagelijks leven. Bij elke verheviging van de luchtaanvallen is het telkens de vraag of ze het definitieve grondoffensief van Azerbeidzjan inluiden om de regio te heroveren.

2. Welk land heeft de aanval geopend?

Armenië en Azerbeidzjan geven elkaar bij iedere geweldsuitbraak de schuld en dat is nu niet anders. Wel duidelijk is dat er maar een partij belang heeft bij een oorlog: Azerbeidzjan. President Ilham Alijev maakt er geen geheim van de controle over Nagorno-Karabach terug te willen. Op de staats-tv zei hij zondag dat “ons tegenoffensief een eind zal maken aan de dertig jaar durende bezetting’”

Armenië heeft vooral belang bij de status-quo. Het land bezit het gebied dat het wil bezitten en roept na iedere geweldsuitbraak om een wapenstilstand, waarbij Armenië de facto eigenaar blijft van de regio.

3. Waarom zijn deze gevechten anders dan die in de afgelopen 30 jaar?

Het zijn in elk geval de zwaarste gevechten sinds 2016. Door luchtaanvallen en artillerie kwamen zondag en maandag zeker 37 mensen om. Azerbeidzjan veroverde strategisch belangrijke posities, maar heeft die volgens Armenië alweer verloren.

Beide landen rekenen erop dat de gevechten zullen verhevigen. De Armeense regering heeft de staat van beleg afgekondigd en is begonnen met een algehele mobilisatie. De Azerbeidzjaanse regering kondigde ook de staat van beleg af in delen van het land.

4. Waarom zou Azerbeidzjan juist nu willen toeslaan?

Azerbeidzjan maakt steeds meer kans om Nagorno-Karabach te heroveren. Dankzij inkomsten uit olie heeft het land de afgelopen jaren een groot en modern leger opgebouwd. Het defensiebudget is bijna tien keer zo groot als dat van Armenië.

Een voordeel voor Azerbeidzjan is dat het buitenland afgeleid lijkt. De VS, een bemiddelaar in het conflict, maken al langer een afzijdige indruk onder president Trump en zijn door de Amerikaanse verkiezingen nog meer gericht op eigen land. Een andere bemiddelaar, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, kampt met een interne leiderschapscrisis.

Tegelijkertijd voelt Azerbeidzjan zich steeds sterker gesteund door zijn belangrijkste bondgenoot: Turkije. Turkije riep in het verleden meestal om een vreedzame oplossing, maar moedigt een Azerbeidzjaanse militaire campagne nu openlijk aan. Andere landen zouden Azerbeidzjan ook moeten steunen in “het gevecht tegen invasie en wreedheid”, zei de Turkse president Erdogan zondag.

De Turkse steun bestaat volgens sommige berichten uit strijders en wapens. Twee strijders in het noorden van Syrië vertelden aan persbureau Reuters dat ze een aanbod gekregen hebben van pro-Turkse strijdersgroepen om in Azerbeidzjan te vechten. Armenië zegt dat Turkije al 4.000 strijders uit Syrië overgeplaatst heeft. Azerbeidzjan ontkent die berichten.

5. Waarom kan een oorlog om Nagorno-Karabach grote geopolitieke consequenties hebben?

Het conflict kan Rusland en Turkije tegenover elkaar zetten. Terwijl Turkije aan de kant staat van het overwegend islamitische Azerbeidzjan, gaat de Russische steun uit naar het overwegend christelijke Armenië. De Russen hebben een militaire alliantie met Armenië en bezitten er een militaire basis. Die alliantie verplicht Rusland tot het verdedigen van Armeens grondgebied. Als Turkije zich direct gaat mengen in een Azerbeidzjaanse operatie om Nagorno-Karabach te heroveren, dan groeit de kans dat Rusland een oorlog ingesleurd wordt.

Maar Rusland wil voorkomen dat er oorlog uitbreekt in de Kaukasus, die volgens president Poetin tot de Russische invloedssfeer behoort. Rusland is de belangrijkste bemiddelaar in Nagorno-Karabach en heeft, ondanks de militaire alliantie met Armenië, ook lucratieve banden met Azerbeidzjan. Het Kremlin heeft een prima verstandhouding met de regering in Bakoe en verdient veel geld aan wapenleveringen aan Azerbeidzjan. Poetin belde maandag met de Armeense premier Nikol Pasjinjan om zo snel mogelijk een staakt-het-vuren te bewerkstelligen.