10.000 doden door corona in België: wie zijn al die mensen? En waarom liggen de cijfers nu veel lager?
Na de miljoenste coronadode wereldwijd gisteren, heeft ons land nu ook de trieste kaap van de 10.000 doden overschreden. Wie zijn deze mensen? Worden nog altijd vooral oudere patiënten getroffen? Hoe komt het dat de sterftecijfers nu zoveel lager liggen? En zegt het iets over de maatregelen die zijn genomen? We trokken met een lijst vragen naar biostatisticus Geert Molenberghs.
Eerst nog even de cijfers op een rijtje. De voorbije 7 dagen overleden er in ons land elke dag gemiddeld 4 mensen aan de gevolgen van een coronabesmetting. Een cijfer dat al een hele tijd vrij stabiel is, en een pak lager ligt dan in het voorjaar.
Toch blijken na het aantal ziekenhuisopnames nu stilaan ook de sterftecijfers weer wat te stijgen. Zondag en gisteren zijn er telkens 10 dodelijke slachtoffers geregistreerd.
Ons land telt in totaal nu exact 10.001 sterfgevallen door corona. Gisteren werd ook al de trieste kaap van 1 miljoen coronadoden wereldwijd bereikt. Dat betekent dat momenteel 1 procent van alle coronadoden wereldwijd uit België komt.
"Elk van deze overlijdens betekent een verlies en diep verdriet voor anderen, voor vrienden en voor familie", zei viroloog Steven Van Gucht daarover op de persconferentie van het Nationaal Crisiscentrum vanmorgen. "Dit verdriet kan niet in cijfers gevat worden."
Wie zijn al deze mensen?
Al van bij het begin van de epidemie blijkt dat het coronavirus vooral bij mensen vanaf 65 jaar ernstige complicaties kan veroorzaken. En dat toont zich ook in de sterftecijfers.
Meer dan de helft van alle doden is ouder dan 85 jaar. Zo'n 95 procent is ouder dan 65. Tijdens de eerste golf ging het bij 2 op de 3 overlijdens om een bewoner uit een woonzorgcentrum.
Maar ook mensen met onderliggende aandoeningen lopen meer risico. Het gaat dan om chronische aandoeningen, zoals overgewicht, diabetes, hart- en vaatziekten, longaandoeningen of een verzwakt immuunsysteem.
Bekijk ook de uitleg door viroloog Steven Van Gucht: "Dit is een trieste mijlpaal":
En toch blijven ook jonge(re) mensen, of op het eerste gezicht perfect gezonde mensen niet altijd gespaard. Hoe dat komt is nog steeds een raadsel.
In België zijn tot nog toe 4 patiënten jonger dan 25 overleden. Slechts bijna 6 procent van alle Belgische doden was jonger dan 65 jaar.
(lees verder onder de grafiek)
Er sterven ongeveer evenveel mannen (47,2%) als vrouwen (52,6%) aan de gevolgen van een besmetting. "Nochtans lopen mannen meer risico om te overlijden", zegt professor biostatistiek Geert Molenberghs (UHasselt / KU Leuven). Dat heeft deels te maken met een ongezondere levensstijl en meer risico op chronische aandoeningen.
"Dat er toch meer vrouwen overlijden aan corona lijkt dan vreemd, maar is simpelweg te verklaren doordat er dubbel zoveel vrouwelijke 85-plussers zijn dan mannen."
Hoe komt het dat er nu veel minder mensen sterven dan tijdens de eerste golf?
Momenteel telt ons land zo'n 1.500 nieuwe bevestigde besmettingen per dag. Dat cijfer is vergelijkbaar met de cijfers eind maart, tijdens de eerste golf. Toch zien we vandaag veel minder sterfgevallen.
In de maand april alleen stierven er in totaal 6.484 mensen aan Covid-19. Deze maand zijn er dat 106 (cijfers van 29 en 30 september nog niet meegeteld, red.). Hoe komt het dat het er nu zoveel minder zijn?
"Eerst en vooral testen we nu veel meer mensen en vinden we dus ook meer besmettingen", zegt professor Molenberghs. "We schatten dat er tijdens de eerste golf in werkelijkheid zo'n 30 keer méér besmettingen waren dan de officiële cijfers." Nu wordt geschat dat 1 op de 3 besmettingen wordt gevonden.
"En ten tweede is het nog altijd vooral de jongere bevolking tot 30 jaar die besmet raakt. Hun kans om in het ziekenhuis te belanden, is quasi nul. Tot nog toe zijn de ouderen wat meer buiten schot gebleven. Al komt ook daar stilaan verandering in", zegt Molenberghs.
Stijging bij 70-plussers is nu dubbel zo hoog als nationaal gemiddelde. Wees waakzaam bij ouderen
Dat werd vanmorgen ook herhaald op de persconferentie van het Crisiscentrum: "Er worden recent opnieuw wat meer uitbraken gemeld in woonzorgcentra. Vooral in Brussel", meldde Steven Van Gucht.
"We zien ook een toename van nieuwe besmettingen bij de 70-plussers die dubbel zo hoog is als het nationaal gemiddelde. Waakzaamheid bij contacten met ouderen blijft dus belangrijk."
10.000 doden, is dat veel? En is iedereen echt aan het coronavirus gestorven?
In 2019 zijn er in totaal 108.745 mensen overleden in België. Hart- en vaatziekten en kanker zijn de belangrijkste doodsoorzaken met respectievelijk ongeveer 30.000 en 28.000 doden. Aan griep sterven in ons land ongeveer 2.000 mensen per jaar.
10.000 doden is dus aanzienlijk. Maar zijn deze mensen ook echt allemaal gestorven aan Covid-19? Of zitten daar ook mensen bij die mét het coronavirus zijn overleden, en niet door het virus?
Die vraag is heel moeilijk te beantwoorden. "Vergelijk het met iemand die een verkeersongeluk meemaakt en een dag later in het ziekenhuis sterft aan een hersentrauma. Wat is dan de oorzaak? Het ongeluk of een hersentrauma? Eigenlijk beide. Wel, dat is ook zo bij Covid-19."
Je kan ook denken dat de corona-epidemie ervoor gezorgd heeft dat een deel van de oudere bevolking gewoon enkele weken vroeger is gestorven. Of dat er door corona minder mensen zijn gestorven aan andere oorzaken.
Daarvoor kan je kijken naar de oversterfte: hoeveel mensen er meer zijn overleden dan gemiddeld tijdens andere jaren. Dan zie je dat er na de piek in oversterfte in april geen periode komt met opvallend minder doden dan andere jaren. Al moet de oversterfte ook over een grotere tijdsspanne worden bekeken om echte conclusies te kunnen trekken.
De piek in sterftecijfers in augustus is volgens Sciensano wellicht niet het gevolg van de heropflakkering in corona-besmettingen, maar wel van de hittegolf die ons land op dat moment doormaakte.
"Van 12 tot en met 14 augustus telden we meer dan 400 overlijdens per dag, met een piek op donderdag 13 augustus (488 overlijdens). In alle regio’s en leeftijdsgroepen werden enkele dagen van overmatige sterfte waargenomen" zegt Nathalie Bossuyt, onderzoekster bij Sciensano.
Hebben de coronamaatregelen extra sterfgevallen vermeden?
"Een internationale studie heeft berekend dat in Europa 3 miljoen doden zijn vermeden door de lockdowns en andere maatregelen", zegt professor Molenberghs. "Als we dat vertalen naar België dan komen we tot gelijkaardige cijfers. We zien dan 60.000 doden in plaats van 10.000 doden. In het beste scenario."
"Maar stel dat ons gezondheidssysteem het op dat moment niet meer zou hebben aangekund, dan zou dat cijfer nog toenemen naar misschien 100.000 of 200.000 doden. Toegegeven: dat is echt het slechtst denkbare scenario. Maar we moeten wel beseffen dat het aantal doden in België er is dankzij de maatregelen. Zonder maatregelen zouden de cijfers ongetwijfeld een stuk hoger hebben gelegen."