Economen Noels en Van de Cloot zien gemiste kansen in regeerakkoord: ‘Veel centen uitdelen is het bindmiddel’

Zijn de krachtlijnen in het regeerakkoord van De Croo I sterk genoeg om ons land er weer bovenop te helpen? Ivan Van de Cloot (Itinera) en Geert Noels (Econopolis) spreken toch vooral van een gemiste kans. “Ik zie een mengelmoes van lijstjes van politieke partijen, maar geen politiek doel dat alles overlapt”, zegt Van de Cloot. “Corona heeft onze samenleving enorm hard getroffen en toch merk ik aan dit regeerakkoord niet dat de epidemie plaatsvindt. De deal zou er een jaar geleden hetzelfde hebben uitgezien. De verhoging van de minimumpensioenen en de laagste uitkeringen: dat zijn geen instrumenten om iemand te helpen die door corona financieel zwaar getroffen is. Er zijn wel wat relancemaatregelen, maar ik zie geen hervormingen. Dit is zoals de heilige Augustinus die een gelofte van kuisheid aflegt, maar daarmee pas later wil starten.” 

Ook volgens Noels zijn pijnlijke ingrepen vermeden. “We wisten dat het na 500 dagen zou uitdraaien op ofwel verkiezingen ofwel een deal waarvan niemand echt blij wordt. Ook ik heb het woord ‘hervormen’ niet gelezen. Het is zoals we zagen tussen 2000 en 2008 bij paars: veel centen uitdelen was het bindmiddel in de ploeg. Helaas is ons land vandaag wel een patiënt die wat pijnlijke ingrepen heeft ondergaan. En terwijl we lang hoopten dat het herstel snel zou volgen, zal 2021 opnieuw economisch heel lastig worden. Dat realisme zie ik niet in de plannen. Dat ze wat doen aan de pensioenen, daar kan ik inkomen. Die zijn gemiddeld te laag, maar onze totale pensioenuitgaven zijn gemiddeld wel veel hoger dan in de buurlanden. Het logische gevolg zou zijn dat je de hoogste pensioenen aftopt om de halter in evenwicht te brengen, maar dat gebeurt niet. Het kan zijn dat het lastig is voor de achterban om aan verworvenheden te raken, maar hoe ga je dan zo’n uitgave (begroot op jaarlijks 2 miljard euro, red.) betalen? Ik lees ook dat ze naar een werkzaamheidsgraad van 80 procent willen. Zonder ingrijpende hervormingen — waarvan geen sprake is — is dat een loze belofte. Het is alsof ik zeg: ‘Ik wil over 2 meter springen’, terwijl ik me geen trainingsprogramma opleg.”

Langer werken

“Wat met de gelijkgestelde periodes voor de opbouw van pensioenen (waarin je door zorgkrediet, ziekte, werkloosheid of moederschapsrust niet werkt en niet bijdraagt aan het systeem, red.)?”, vraagt Van de Cloot zich af. “Het is eerlijker om naar de kilometers op de teller te kijken dan naar de leeftijd van de wagen. Ik mis de stimulans om mensen langer te laten werken. De taart moet wel eerst gebakken worden vooraleer je ze kan verdelen.” 

De regering plant 1 miljard euro voor nieuwe investeringen bij justitie, veiligheid, het spoor en digitalisering van de overheid. “Daar kan je niet veel op tegen hebben”, zegt Noels, “maar eenmalig een miljard euro is niet zoveel. En het is te bekijken wat ze daarmee gaan doen. Bij de NMBS zal het meer te maken hebben met het gat dat corona in het budget heeft geslagen dan met investeren. En is het post-corona nog wel zo zinvol om veel geld in de spoorwegen te stoppen? Fietsinfrastructuur, veiligheid voor trage weggebruikers en inzetten op elektrische fietsen lijkt me nuttiger. Wat het klimaat betreft, vind ik de plannen wel ambitieus.”

Ooit komt de rekening

Tegen 2030 wil de federale overheid 4 procent van het bruto binnenlands product (bbp) spenderen aan overheidsinvesteringen. “Een goede ambitie”, vindt Noels, “Maar dat staat of valt met welke projecten je wil realiseren. Laat ze eerst toetsen op toegevoegde waarde, want we hebben geen nood aan een nieuw ‘Hellend vlak van Ronquières’ en bruggen in niemandsland.” De btw-verlaging voor het hele land voor afbraak en heropbouw is verdedigbaar volgens Van de Cloot. “Dat zorgt voor relance, maar zo’n regel tijdelijk maken, zorgt nog voor een snellere injectie en voor een lichter kostenplaatje.” 

Bovendien stipt de econoom aan dat we vooral een echte fiscale hervorming en vereenvoudiging nodig hebben. Want hoe gaan we die uitgaven betalen? Er komt geen vermogenswinstbelasting, er zijn fiscale kortingen voor bedrijven en kinderopvang, maar ook de gewone man zal luidens het regeerakkoord van extra taks gespaard blijven. Er is wel een digitale taks voor Google, Facebook, Amazon en andere grote techbedrijven. Onrealistisch volgens de twee economen. “Ik zou het graag zien”, zegt Noels, “maar dat is héél moeilijk in te voeren en je moet daar geen miljarden van verwachten. Zo’n digitaks is een speerpunt van het Europese herstelplan en dus is het dubbelop wanneer ook België dat invoert. En zelfs in Europa zijn ze pessimistisch over de haalbaarheid ervan.” 

Nochtans wil de regering vanaf volgend jaar structureel een begrotingsinspanning doen van 0,2 procent van het bbp. “Sterk dat ze dit formuleren, want daar kunnen we Vivaldi later op afrekenen. Maar structureel betekent het dat ze geen eenmalige meevallers mogen tellen”, zegt Van de Cloot. “En ik zie momenteel niet wat de kas voldoende vult om de uitgaven te dekken. Ze weten het volgens mij zelf nog niet. Naar goede gewoonte zal in ons land bij de begrotingscontrole de aap wel uit de mouw komen met ingrijpendere maatregelen. Die controles zijn tegenwoordig straffer dan de opmaak van de begroting zelf.” 

Noels vreest dat Vivaldi de begroting zal laten ontsporen. “Tenzij de Europese Commissie ons dwingt anders te doen, zullen we net zoals tijdens paars budgettair achteruitgaan. Corona zal als excuus gelden en deze regering zal eindigen met een begrotingstekort tussen 4 en 8 procent. Terwijl het meer dan onverantwoord is die schulden te laten oplopen. Ooit komt de rekening.”