Regering-De Croo zet in op sturende kracht van fiscaliteit, zonder het verleden terug te draaien

Nu we zicht hebben op een uitweg uit de impasse en een relanceregering het licht ziet kan je de vraag stellen: wat te verwachten op fiscaal vlak. Een cruciale vraag, aangezien het stilaan duidelijk is dat de gezondheidscrisis veel langer zal doorwegen dan eerst gedacht.

De modellen voor economisch herstel die her en der uitgedokterd worden, bestrijken stilaan het ganse alfabet. Hoe goed de U, V, W en andere scenario’s ook onderbouwd mogen zijn, één ding staat ondertussen vast: we komen sowieso aan de aftrap van een economische heropleving met een massief budgettair tekort. 

We lijken deze keer niet de evergreenoplossing vanonder het stof te halen:  een (te) simpele verhoging van de inkomstenzijde. Anders gezegd, de nieuwe regering kiest niet eenvoudigweg om het overheidsbeslag laten stijgen. Dat  beslag levert ons zoals algemeen geweten nu al  een weinig eervolle top drie positie op.

Maar aangezien de rekening op het einde van de rit natuurlijk wel zal moeten kloppen, is het onwaarschijnlijk en wellicht ook niet maatschappelijk verantwoord dat fiscaliteit volledig de dans zou ontspringen. Belastingen blijven sowieso hun financieringsfunctie behouden.

Laat ons ook niet vergeten dat de belastinginkomsten realistisch nooit op peil kunnen blijven (laat staan verhogen) als de onderliggende economische activiteit tijdelijk opgedroogd is. Historische voorbeelden tonen aan dat allerhande crisissen of tijdelijke belastingen nooit een duurzame oplossing zijn (en mogen zijn).    

Het wordt dan ook uitkijken naar de verdere details die in de komende dagen zullen worden vrijgegeven. Toch alvast een aantal basisprincipes ter overweging.

De vorige belastinghervormingen van 2017 hebben onze aantrekkelijkheid als investeringsland in belangrijke mate positief beïnvloed. Een aantal niches gingen op de schop en algemene maatregelen werden genomen. Het leitmotiv was verlaging van het tarief en een verbreding van de belastbare basis. 

Het goede nieuws is dat het lijkt alsof de klok hiervan niet zal worden teruggedraaid en dat deze hervormingen onverminderd verder zullen worden uitgerold. Hopelijk is dit ook zo voor de stappen die nog moeten worden gezet. De nood aan een economische relance en de rechtszekerheid verdienen deze ondersteuning. Of nog sterker, het ene kan niet zonder het ander.

Maar er is wel een mogelijke angel. Er lijkt een extra minimumbelasting voor ondernemingen op tafel te liggen en dit terwijl er tijdens de vorige hervorming ook  één werd ingevoerd in een aantal omstandigheden. Ook de internationaal veelbesproken ‘digitaks’ ligt op tafel. De details moeten natuurlijk nog volgen maar laat ons vooral niet opnieuw vervallen in een verhaal van fiscale ‘koterijen’ en aanvullende complexiteit. 

Al een aantal jaren is de vergroening van de fiscaliteit ingezet. Er is ook ingezet op het mobiliteitsvraagstuk en milieubewuste investeringen.  En dit zowel op het vlak van de vennootschaps- als personenbelasting maar ook indirecte belastingen mogen niet achterblijven 

De nudging rond vergroening blijft een belangrijke pijler van het relanceplan. Ook hier is het wachten op de details maar voor iedereen is het alvast duidelijk dat bijkomende inspanningen nodig zijn en een aantal bestaande maatregelen bijsturing verdienen om de maatregelen minder versnipperd, effectiever en eenvoudiger te maken. De sturende kracht van fiscaliteit komt namelijk het best tot uiting wanneer ze ingebed is in een breder beleid.

Zo zou een allesomvattend mobiliteitsbeleid zich niet enkele moeten richten op de vergroening van het wagenpark tegen 2026 maar tevens rekening houden met de beschikbare infrastructuur en alternatieve mobiliteitsoplossingen en de betaalbaarheid ervan en bijgevolg de impact op de koopkracht. Dit betekent bijvoorbeeld het verder verfijnen van concepten als een mobiliteitsbudget. Hetzelfde geldt voor het economische relancebeleid. Dit zal het meest succesvol zijn wanneer het (fiscaal) stimuleren van innoverende investeringen wordt aangevuld met flankerend beleid. Bijvoorbeeld om ‘slapende’ spaartegoeden te activeren en om de arbeidsmarkt verder te flexibiliseren. Denk maar aan het toenemend gebruik van tele - en thuiswerk.  

Op het vlak van fraudebestrijding wil men terecht de controles verscherpen. Een focus op afwijkend gedrag is gepast, een veralgemeende stigmatisering  echter ongewenst. 

Het debat rond een eerlijke en transparante fiscaliteit is zonder meer een rechtmatig debat. Een aantal stappen zijn hierrond reeds gezet zowel op internationaal als op Belgisch vlak. Bij een vervolgtraject moet men in de eerste plaats inzetten op vereenvoudiging.

De rechtlijnige verlaging van het tarief vennootschapsbelasting is zonder meer toe te juichen. . De wijze waarop gelijktijdig een aantal maatregelen zijn ingevoerd, bijvoorbeeld in de strijd tegen belastingontwijking, hebben de vereenvoudiging echter deels tenietgedaan. Op het vlak van de personenbelasting is de ruimte tot vereenvoudiging, zoals geweten, nog groter. Niet enkel om de ‘ervaring’ van de belastingplichtige te verbeteren maar vooral ook om de controlewerkzaamheden te vergemakkelijken. 

(lees verder onder de foto)

Er worden verscherpte fiscale controles aangekondigd, laat ons de pijlen daarbij vooral richten op nonconformisme. Gedurende de laatste jaren zijn interessante denkoefeningen gestart om de fiscale controles geleidelijk aan te laten evolueren van ‘flitscontroles’ naar ‘trajectcontroles’.

Er moet verder en meer worden ingezet op modellen die internationaal reeds met succes worden toegepast zoals horizontaal overleg, controles op basis van risicoanalyses, zelfcontroles (zgn. ‘self assessments’ of ‘comply or explain’ modellen) en toenemend gebruik van gezamenlijke grensoverschrijdende controles voor onderwerpen die een grensoverschrijdend karakter hebben. 

De voorbije jaren zijn inzake digitalisering reeds belangrijke stappen in de goede richting gezet. Denk aan de deels vooraf ingevulde elektronische aangifte personenbelasting. In het relanceplan lijkt hier nog steeds sterk te worden op ingezet.  Dit is zonder meer de juiste strategie aangezien door digitalisering de fiscaliteit eerlijker en transparanter kan worden zonder de ondernemingszin te beknotten. Waarom een ondernemer eindeloos lastigvallen om informatie te bekomen om een fiscale controle uit te voeren, wanneer dezelfde informatie reeds beschikbaar is bij een andere fiscale afdeling? Dit levert niet enkel tijdwinst op, maar ook een betere inning.