President Trump "uit voorzorg naar ziekenhuis", maar wat als hij (veel) zieker wordt of sterft? Wat gebeurt er dan?

De Amerikaanse president Donald Trump heeft positief getest op het coronavirus. Hij wordt overgebracht naar een militair ziekenhuis. "Uit voorzorg", klinkt het. Maar wat als het erger wordt? Of wat als hij sterft? Wat gebeurt er dan in de Verenigde Staten? 

Dan ligt er een heel plan klaar. 

"Als een president sterft", vertelt Bart Kerremans, professor Amerikaanse politiek, "wordt de vicepresident automatisch president." Dat is in het verleden al acht keer gebeurd (negen keer eigenlijk, als je het ontslag van Richard Nixon in 1974 meetelt).

"Als een Amerikaanse president echt ziek is en niet of minder in staat is om het land te besturen, dan kan hij zijn bevoegdheden tijdelijk overdragen aan de vicepresident. Dat gebeurt schriftelijk en wordt gemeld aan het Congres. Eens een president opnieuw hersteld is, komt er een einde aan die overdracht", vervolgt Kerremans. "Als een president echt te ziek is en die schriftelijke verklaring niet meer kan opstellen, moet een meerderheid van de regeringsleden vaststellen dat de president niet in staat is om te regeren. En dan gebeurt hetzelfde, dan gaat de macht tijdelijk naar de vicepresident."

Er moet dus altijd, 24 op 24, 7 op 7, iemand aangesteld zijn als "president". Daar hebben de nucleaire codes alles mee te maken, vertelt Kerremans. "De president van Amerika moet altijd het bevel tot een nucleaire aanval kunnen geven. Dat is een heel belangrijk element, er moet dus permanent iemand die bevoegdheid hebben." De president van de Verenigde Staten wordt immers continu achtervolgd door een aktentas met daarin de nucleaire codes. Hoe dat precies in zijn werk gaat, kan je hier lezen. 

"Het is dus al eerder gebeurd dat een president zijn bevoegdheden tijdelijk moest overdragen", vertelt Kerremans. In 1985 bijvoorbeeld. Toen moest president Ronald Reagan een spoedoperatie ondergaan en droeg hij tijdelijk de macht over aan zijn vicepresident George H.W. Bush. Voor 7 uur en 54 minuten om precies te zijn was Bush senior waarnemend president. Ook onder George W. Bush gebeurde het twee keer, in 2002 en in 2007. Vicepresident Dick Cheney nam toen telkens voor enkele uren over, omdat de president twee keer een colonoscopie moest ondergaan (dat is een onderzoek van de dikke darm).

Het is dus al voor kortere periodes gebeurd, maar nog nooit voor een langere tijd. En, nog nooit zo kort voor de Amerikaanse verkiezingen. Over exact 32 dagen kiezen de Amerikanen wie de komende vier jaar het land zal leiden. 

Maar wat met die verkiezingen als Trump te ziek is? "Dat doet er eigenlijk niet toe", zegt Kerremans. "Dan wordt Mike Pence gewoon tijdelijk waarnemend president. Op 3 november zullen we vervolgens zien wie er wint. Pas op 20 januari 2021 gaat de nieuwe president in functie. Dus zelfs als Trump in coma geraakt en pas wakker wordt na 3 november doet dat er eigenlijk niet toe."

En wat als Trump sterft? "Dan zitten we in een eigenaardige situatie", vertelt Frank Albers, docent Amerikaanse Cultuur aan de Universiteit Antwerpen. "Pence zou dan president worden, maar eigenlijk is hij niet automatisch kandidaat voor de verkiezingen. De Republikeinse Partij moet dan beslissen wie er op het stembiljet zal staan. Alleen, er zijn al miljoenen stemmen uitgebracht. Dus, dan stemmen ze eigenlijk op een dode president", vraagt Albers zich af. 

Zowel bij de Democraten als bij de Republikeinen is er een procedure voorzien om een nieuwe kandidaat te kiezen, duidt ook onze Amerikacorrespondent Björn Soenens. "In het geval van de Republikeinen zijn er 168 leden die een nieuwe kandidaat kiezen en dat is dan niet noodzakelijk Pence. De stemmen die al uitgebracht zijn voor de dode kandidaat gaan in principe naar de nieuwe kandidaat. Al kan dat wel betwist worden." Bij de Democraten is er een gelijkaardige procedure, daar stemmen 447 leden voor een nieuwe kandidaat. 

Kerremans denkt dat het hoe dan ook te kort dag is om nog van kandidaat te veranderen. "Pence zal dan gezien worden als de presidentskandidaat. Het stemproces is al op gang, met de stembrieven en binnenkort is er ook de early voting in de stembureaus. Die stembrieven kunnen dus niet zomaar wijzigen. Je stemt ook voor de twee samen. De Republikeinse Partij heeft nu ook geen keuze meer, ze zullen wel zo snel mogelijk hun zegen geven aan Pence. Die kan dan wel geen officiële running mate meer kiezen, want de twee namen op het stembiljet zijn wat ze zijn. Hij kan wel al aankondigen wie het zou worden."

Feit is dat we dan in een nooit eerder gezien scenario terechtkomen. En dat zal hoe dan ook een kluwen worden.

En uitstel van de verkiezingen? Kan dat? "In principe wel", zeggen Albers en Kerremans, "Het Congres kan dat beslissen". Maar Kerremans gelooft niet dat dat zal gebeuren: "Het is nog nooit gebeurd en het gaat ook niet gebeuren. Dat is een wet, en een meerderheid van het Huis moet die goedkeuren. It's not gonna happen."

Ook Albers acht de kans op uitstel miniem. "In principe kan het. Het ironische is dat Donald Trump het enkele weken geleden zelf nog gesuggereerd heeft (meteen daarna kwam hij wel terug op dat idee, red.) , maar dat werd toen zowel door Democraten als door Republikeinen op hoongelach onthaald. Bij uitstel zou Donald Trump echt wel voor een primeur zorgen, maar ik zie het niet meteen gebeuren."