#kijknietweg moet zwijgcultuur in topsport doorbreken

De voorbije jaren kwamen heel wat verhalen van grensoverschrijdend gedrag boven water in de sport- en cultuursector. Denk aan de mentale en fysieke mishandeling waar enkele (ex-)gymnasten onlangs over getuigden of de zaak-Fabre of -De Pauw. “Hoewel we weten dat grensoverschrijdend gedrag in die sectoren voorkomt, krijgt hulplijn 1712 hier relatief weinig oproepen over”, zegt coördinator Wim Van de Voorde.

Recente onderzoeken tonen hoe wijdverspreid de problematiek is. Onder Vlaamse jongeren (13 tot 21 jaar oud) is liefst 82 procent al slachtoffer geweest van psychisch grensoverschrijdend gedrag tijdens het sporten en 17 procent van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Eén op de vier vrouwen die werken in de cultuursector, heeft het voorbije jaar ongewenste fysieke of seksuele toenaderingen ervaren.

“De machtsverhoudingen kloppen er vaak niet. Je bent erg kwetsbaar zolang mensen met macht zich bij bepaalde handelingen niet openlijk de vraag stellen: ‘Is dit wel oké?’”, zegt actrice Anemone Valcke, die een van de ambassadrices is van de nieuwe campagne #kijknietweg. Met die hashtag wil de hulplijn zich vooral tot omstaanders richten.

Nu wordt grensoverschrijdend gedrag heel snel geminimaliseerd, stelt Valcke. “‘Hij bedoelt het niet zo’, klinkt het dan. Zo ontneem je iemand de ruimte om erover te praten. Naar voren treden als slachtoffer terwijl alle omstaanders stil blijven, is het eenzaamste gevoel dat er bestaat.”

Carrièreschade

Bovendien heerst er vaak een grote angst voor carrièreschade. ‘Word ik nog wel gecast?’, denken slachtoffers. “Of ‘Krijg ik volgend jaar nog wel een topsportcontract?’ Dat speelt zeker mee”, zegt atlete Louise Carton, die anderhalf jaar geleden in een blogpost aankaartte hoe ze een eetstoornis ontwikkelde en op een bepaald moment geen maandstonden meer had. “Dat was zo genormaliseerd dat zelfs de sportarts die signalen niet als een rode vlag zag. Het ontbrak vooral aan een veilige omgeving om erover te spreken.”

Omstaanders kunnen die veilige omgeving mee helpen creëren. “Ook zij kunnen bellen naar 1712, als ze bij een situatie twijfelen: ‘Moet ik mijn mond hierover opendoen?’”, zegt Valcke.

Er is duidelijk nog werk aan de winkel. Zo kreeg Carton na het delen van haar eigen verhaal veel getuigenissen te horen van collega’s die zich “heel erg alleen” voelden. “Topsport mag zeker hard zijn, maar de huidige prestatiecultuur kan heel wat positiever. Nu domineert de chrono en de weegschaal, niet het plezier.”

Van de Voorde wijst erop dat er al verschillende actieplannen zijn in beide sectoren. Die hebben ook effect, zegt Valcke, die onlangs een vrijscène had waarbij een coach op set over de grenzen waakte. “Ik was eerst sceptisch, maar ik voelde me daardoor superveilig.”

Meer info over de campagne op www.kijknietweg.be.