Roger Penrose, Reinhard Genzel en Andrea Ghez winnen Nobelprijs voor Fysica voor onderzoek naar zwarte gaten

Zwarte gaten zijn één van de meest duistere geheimen van ons universum. Letterlijk dan, want zelfs licht kan niet aan hen ontsnappen. Een zwart gat ontstaat als een massieve ster, minstens 3 keer groter dan onze zon, implodeert op het einde van zijn levenscyclus. In een fractie van een seconde wordt heel de massa van de zon in een oneindig klein volume samengeperst. Daarrond vormt zich dan een lege zwarte cirkel waar als je er ooit in terecht zou komen je er nooit meer aan zou kunnen ontsnappen. Tenzij je sneller zou kunnen gaan dan het licht, maar dat is onmogelijk. Dit geheel noemt men een zwart gat. 

Nu de meeste wetenschappers, waaronder ook Einstein, dachten eigenlijk dat die zwarte gaten eerder een wiskundig artefact waren en niet in het echt bestonden. Maar toen kwam onze eerste Nobel laureaat, de ondertussen 89-jarige Roger Penrose. Via een ingenieuze wiskundige theorie verbond hij de Algemene Relativiteitstheorie van Einstein met de vorming van zwarte gaten. Daarmee bewees hij: Ja die objecten kunnen wel degelijk bestaan en je zal ze ook tegenkomen in ons universum. Hij deed ook samen met Stephen Hawking onderzoek naar de mysterieuze zwart gaten. Bij het grote publiek werd Penrose bekend met zijn boek “The emperor’s new mind” uit 1989.

Ghez en Genzel, beide astronomen, gebruikten ’s werelds grootste telescopen om naar het centrum van ons eigen melkwegstelsel te kijken. Niet gemakkelijk want de atmosfeer van de aarde werkt niet altijd mee en je moet door gigantische wolken van interstellair gas en stof heen kunnen kijken. Maar ze duwden de bestaande technologieën naar een hoger niveau en ontwikkelde nieuwe methodes waardoor ze er toch in slaagden. En ze zagen dat er een gigantisch zwart gat zat, 4 miljoen keer de massa van onze zon, dat de banen van de sterren daar beïnvloedde. Ondertussen weten we trouwens dat dit het geval is in elk Melkwegstelsel. 

Penrose krijgt de helft van de prijs, Genzel en Ghez delen de andere helft. De winnaars van de Nobelprijs krijgen 10 miljoen Zweedse kronen (ongeveer 960.000 euro) per categorie. De Nobelprijs voor Natuurkunde werd in totaal al 114 keer uitgereikt met 216 laureaten.  Ghez is nog maar de vierde vrouw die de Nobelprijs voor Natuurkunde krijgt. “Ik hoop andere vrouwen te inspireren om dit veld in te gaan”, zo reageerde ze na de bekendmaking. De jongste laureaat ooit was 25 jaar, de oudste 97. 

Maandag werd de Nobelprijs voor Geneeskunde uitgereikt aan de onderzoekers Harvey J. Alter, Michael Houghton en Charles M. Rice, die het hepatitis C-virus ontdekt hebben. Woensdag staat Scheikunde op het programma en donderdag Literatuur. Vrijdag wordt in Oslo de winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede bekendgemaakt, waarna volgende week maandag Economie de rij sluit.

Lees ook: Viroloog Johan Neyts: “Dankzij winnaars van Nobelprijs voor Geneeskunde is bloed doneren geen Russische roulette meer”(+)