Commissie van Amerikaans Congres: ‘Splits grote techbedrijven op’

“Om het simpel te zeggen: bedrijven die ooit rommelige underdog-startups waren die de gevestigde orde uitdaagden, zijn verworden tot het soort monopolisten die we voor het laatst zagen in het tijdperk van de oliebaronnen en spoorweggiganten.” De commissie van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, die na zestien maanden onderzoek en het doorspitten van 1,3 miljoen documenten tot haar rapport is gekomen, laat er geen misverstand over bestaan wat ze van de vier onderzochte bedrijven vindt.

Het woord ‘monopolie’ (of een variant daarop) valt hierna nog eens 182 keer. De commissie erkent dat Amazon, Apple, Google en Facebook de consument ook goeds hebben gebracht, maar hun dominantie komt met een prijs. Namelijk: de bedrijven fungeren als poortwachter en misbruiken die positie (zie kader).

Het gevolg is dat innovatie door (kleinere) concurrenten wordt ontmoedigd. Daarnaast is de privacypositie van consumenten verslechterd en wordt de toegang tot nieuws door een handvol bedrijven gedomineerd.

Het rapport werd grotendeels opgesteld door de Democratische leden van de commissie voor mededingingszaken. Voor de Republikeinen gaan sommige van de conclusies te ver, zoals de voorstellen om de techbedrijven op te splitsen. Andere voorstellen (zoals het lastiger maken concurrenten te kopen) kunnen weer op meer bijval rekenen.

‘Ze ondermijnen de democratie’

De Nederlandse Marietje Schaake, beleidsdirecteur van het Cyber Policy Center op de Stanford Universiteit, is blij verrast met het stevige rapport. “Over de remedies verschillen Democraten en Republikeinen van mening, maar dat is normaal. Belangrijk is dat de probleemanalyse breed wordt gedeeld.” En die analyse luidt dat schade die de vier bedrijven op verschillende terreinen aanrichten groot is. Schaake: “Ze ondermijnen de democratie. Dat dit zo in het rapport staat, is positief.”

Verder noemt Schaake het ‘opmerkelijk’ dat de commissieleden het idee hebben te zijn tegengewerkt door de techbedrijven en te weinig toegang tot informatie kregen. “Dit bewijst maar weer eens dat die bedrijven nog steeds denken boven de wet te staan. Dat gevoel kreeg ik als lid van het Europees Parlement ook vaak.”

Big Tech is tot nu toe de dans ontsprongen, maar het tij is hard aan het keren, concludeert ze. “De Verenigde Staten zijn trager op gang gekomen dan Europa; lang mochten de techbedrijven hun gang gaan. Dit is duidelijk een politieke kentering.”

Het rapport kan op langere termijn leiden tot nieuwe wetgeving, die bijvoorbeeld het opsplitsen van Facebook of Google mogelijk kan maken. Maar eerder al is het rapport een stevige steun in de rug voor de al lopende onderzoeken van Justitie in verschillende staten naar de praktijken van de bedrijven, denkt Schaake.

De afgelopen maanden zijn de techbedrijven en hun topmannen alleen maar rijker geworden. Het vermogen van Amazon-topman Jeff Bezos passeerde eind augustus de duizelingwekkende grens van 200 miljard dollar. Nieuwssite Techcrunch rekende onlangs fijntjes uit dat Bezos al zijn 876.000 werknemers een pandemie-bonus van 105.000 dollar kan uitkeren en dan nog steeds even rijk is als hij in maart was. Het rapport komt dus op een goed moment, zegt Schaake: “De verhoudingen worden hoe langer hoe schever, de grote techbedrijven steeds machtiger en rijker.”

Amazon, Google, Apple en Facebook hebben via verklaringen gereageerd op het rapport. Net als in de hoorzittingen deze zomer benadrukken ze dat ze juist innovatie bevorderen en de consument toegang geven tot gratis diensten (Google, Facebook), de goedkoopste producten (Amazon) of betrouwbare apps (Apple).

Het Amerikaanse Congres zal zich, vermoedelijk na de verkiezingen, buigen over het rapport.

Wat doet Big Tech fout?

Google (1.966 keer genoemd) heeft een monopolie op online zoeken en adverteren. Dit dankzij een aantal ‘concurrentiebeperkende tactieken’, zoals het voortrekken van zijn eigen inhoud boven andere websites. Ook vond de commissie bewijs dat Google via Android informatie verzamelde over apps van andere bedrijven, die het weer kopieerde.

Amazon (1.861 keer genoemd) geniet ‘aanzienlijke en duurzame marktmacht’ bij online winkelen. Amazon gebruikt data over goed verkopende producten van externe verkopers op zijn platform, om vervolgens diezelfde producten zelf na te maken.

Apple (1.285 keer genoemd) oefent via zijn App Store een monopoliemacht uit, die het als een hefboom gebruikt om belemmeringen op te werpen en concurrenten uit te sluiten, terwijl het de voorkeur geeft aan zijn eigen apps. Onder andere Spotify klaagt hier al langer over.

Facebook (944 keer genoemd) heeft een monopolie op de markt voor sociale netwerken, die het in stand houdt door bijvoorbeeld ontluikende bedreigingen te kopen (Instagram), te kopiëren (Snapchat). Facebook heeft die machtige positie vanwege alle data die het vergaart.