27 miljoen euro voor een dinoskelet: megabedragen zijn slecht nieuws voor de wetenschap

Het was amateur-paleontoloog Stan Sacrison die in de lente van 1987 per toeval het skelet ontdekte. Tijdens het verkennen van de Hell Creek-formatie in South Dakota merkte hij in een rotswand het bekken op van wat volgens hem zonder twijfel een triceratops moest zijn. Die zomer spendeerde de amateur-paleontoloog ontelbare uren aan het onthullen van de dinosaurus die later naar hem vernoemd zou worden. Pas vijf jaar later startte het Black Hills Institute of Geological Research met het opgraven van Stan. Tot hun verbazing ging het hier helemaal niet over een triceratops, maar een uit de kluiten gewassen tyrannosaurus rex. Het instituut uit South Dakota spendeerde maar liefst 30.000 uur aan het uitgraven en het conserveren van de prehistorische carnivoor.

Stans skelet bestaat uit 188 botten en torent maar liefst 4 meter boven de grond uit, wat hem een van de meest complete en grootste t-rex-skeletten maakt die tot op heden gevonden zijn. Verschillende littekens en een gat in zijn schedel met de exacte afmetingen van een t-rex-tand doen vermoeden dat Stan in heel wat gevechten met andere dinosaurussen verzeild raakte. Hoe hij uiteindelijk stierf is voor wetenschappers een raadsel, want van het gat in z’n schedel is hij genezen.

Fossielenhandel

Dat een anonieme koper 31,8 miljoen dollar (27 miljoen euro) – ongeveer vier keer meer dan het vorige record van 1997 – veil had voor Stan is geen toeval. De fossielenbusiness is al een tijdje aan het boomen. Waar exemplaren vroeger in handen waren van musea en wetenschappelijke instituten, lijkt het steeds meer de trend om als privéverzamelaar een velociraptor in de tuin te zetten. Zo’n prehistorische tientonner is natuurlijk niet voor iedereen weggelegd. De enorme veilingbedragen liggen vaak ook ver boven het budget van de meeste musea. Het zijn de miljonairs die naast een Picasso graag eens een ‘bronto’ kopen. Mensen met het kapitaal om in natuurhistorische exemplaren te investeren en die vaak betoverd zijn door de magie van popculture-fenomenen als Godzilla, Jurassic Park  en Night at the Museum. Gekende fossielfanaten zoals Leonardo DiCaprio, Russell Crowe en Nicolas Cage zorgen ervoor dat iedereen prehistorisch schoon op de schoorsteenmantel wil zetten.

Koen Stein, paleontoloog aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, heeft er een wat dubbel gevoel bij. Vooral omdat Stan zo uniek in zijn soort is, rijst de vraag of het skelet niet beter in een museum thuishoort. “Het is spijtig dat er een marktwaarde wordt gegeven aan natuurhistorische rijkdom alsof het een kunstwerk is. Maar ik begrijp dat de mensen die destijds geïnvesteerd hebben in het conserveren van Stan, daarvoor vergoed willen worden.” Al ziet hij uiteindelijk toch vooral een positief verhaal in het stijgende aantal privékopers: “We moeten als wetenschappers durven samenwerken met de verzamelaars en handelaars die de wetenschap een warm hart toedragen. Met de synergieën die uit die samenwerking ontstaan, kunnen we werk verrichten waar wetenschappers vaak de tijd en het geld niet voor hebben.” 

Problematischer is dat de groeiende afzetmarkt voor verzamelaars ook hand in hand gaat met de illegale handel in fossielen. Hoewel veel landen, bijvoorbeeld China en Mongolië, een sterke nationale wetgeving invoerden om zulke praktijken tegen te gaan, ontbreken er internationale afspraken over natuurhistorische rijkdom en patrimonium. “Illegale opgravingen zijn echt een verlies voor de wetenschap”, verklaart Stein. “Omdat die opgravingen vaak vluchtig en onzorgvuldig gebeuren, gaat er kostbare wetenschappelijke informatie verloren.”