De onderzoekers van de UHasselt peilden eind 2019 in samenwerking met Het Belang van Limburg naar de tevredenheid van de Limburgers over hun stad of gemeente. 10.624 Limburgers hebben hun mening gegeven over de kwaliteit en het aanbod van voorzieningen in hun gemeente en quoteerden onder meer ook de dienstverlening, de mate van betrokkenheid bij het beleid en hoe veilig ze zich voelen in de gemeente.

LEES OOK. Columnist Noël Slangen over De Gemeenterapporten: “Kwaliteit heeft geen kleur”

Over 22 thema’s heen krijgt Zutendaal in Limburg het beste gemeenterapport van haar inwoners. In zes rangschikkingen staat Zutendaal op de eerste plaats: graag wonen, tevreden zijn over gemeente, kwaliteit van het wegennet, kwaliteit van fiets- en voetpaden, aanbod lager onderwijs en aanbod kinderopvang. “Ik ben aangenaam verrast, zo’n goed rapport daar kon ik alleen maar van dromen. Ik wil onze inwoners dan ook bedanken voor hun enthousiasme en betrokkenheid”, reageert burgemeester Ann Schrijvers (ZVP) trots.

(lees verder onder de tabel)

Goed luisteren

Maar wat is het geheim recept van Zutendaal? “In de eerste plaats moet je natuurlijk zorgen dat de dienstverlening en (wegen)infrastructuur in je gemeente goed zit”, denkt burgemeester Schrijvers. “Toen we in 2018 een fietsring hebben aangelegd, was dit een gewaagd project. Nu volgen andere gemeenten ons voorbeeld. Maar je hoeft niet altijd grote projecten te verwezenlijken om ervoor te zorgen dat het aangenaam wonen is in je dorp. Met kleine dingen kan je het leven van je inwoners ook al heel wat aangenamer maken. Vooral luisteren naar de boodschappen van je inwoners en daar iets mee doen.”

LEES OOK. Limburgers lovend over afvalophaling, maar wegennet en fietspaden scoren ondermaats

Voeren staat dan weer in zes rangschikkingen rond aanbod en kwaliteit van voorzieningen helemaal onderaan. Maar voor het interpreteren van de resultaten van Voeren moeten we ook rekening houden met het beperkte aantal deelnemers in Voeren. Dat zorgt voor een hogere foutenmarge.

(lees verder onder de tabel)

Op de algemene thema’s scoort Voeren opvallend beter met een 7,23 op 10 voor algemene tevredenheid. “Ook voor onze natuur halen we met 8,83 de topscore in Limburg, en we zitten als grensgemeente goed qua veiligheid. Er zijn dus zeker nuances”, zegt burgemeester Joris Gaens (Voerbelangen). “Dat het aanbod supermarkten en huisartsen bijzonder laag scoort, verbaast me niet. We hebben hier dan ook geen enkele supermarkt en maar één huisarts. Ook de onvoldoende voor de kwaliteit van het wegennet komt niet uit de lucht vallen. De rioleringswerken in ’s Gravenvoeren hebben – buiten onze wil om – te lang geduurd.”

Ook het gebrek aan kinderopvang vindt de burgemeester een terechte verzuchting. “Toen in ’s Gravenvoeren een crèche sloot, waren sommige ouders genoodzaakt om naar Riemst te rijden. Nu komt er gelukkig in Moelingen een nieuw initiatief bij. Als gemeente bieden we buitenschoolse kinderopvang aan, maar de nood blijft. Als het nieuwe gebouw van Ferm Kinderopvang binnenkort klaar is worden de kinderen midden in de natuur voor en na school opgevangen. Verder gaan we ook investeren in het vernieuwen van fietspaden met hulp van het provinciefonds of Europese middelen.”

Appels en peren vergelijken

Om bepaalde cijfers tussen gemeenten te vergelijken wordt vaak met de typologie van Belfius gewerkt. Die indeling clustert gemeenten die een vergelijkbare sociaaleconomische context hebben door ze in categorieën op te delen. Dat gaat van ‘grote en regionale stad’ (bijvoorbeeld Hasselt en Genk) over ‘gemeente met groter bevolkingsaantal en economische activiteit’ (bijvoorbeeld Beringen) tot ‘landelijke woongemeente’ (bijvoorbeeld Kinrooi en Voeren).

Als we de clusters onderling vergelijken dan scoren woongemeenten met hogere inkomens (Herk-de-Stad, Alken, Diepenbeek, Zonhoven) gemiddeld het best op de algemene thema’s graag wonen, tevredenheid, dienstverlening, vertrouwen, veiligheid. Enkel op inspraak moeten ze de cluster van landelijke woongemeenten met een vergrijzende bevolking (Kinrooi, Peer, Bocholt, Voeren, Hamont-Achel, Borgloon) laten voorgaan.

In het onderstaande zoekmenu kan u nagaan in welke categorie uw gemeente valt.

“Daarbij een nuance dat bepaalde clusters erg klein zijn, omdat we enkel vergelijken tussen gemeenten in Limburg. Maar het geeft wel een zekere tendens weer”, zegt politicoloog Johan Ackaert (UHasselt). “Woongemeenten met een toenemend aantal jongeren (Dilsen-Stokkem, Ham, Gingelom, Heers, Halen) doen het gemiddeld vrij goed. De cluster goed uitgeruste gemeenten en kleine steden met vergrijzende bevolking (Maaseik, Lanaken, Bilzen, Maasmechelen, Tongeren) scoort op de zes algemene thema’s gemiddeld dan weer het laagst in Limburg.”

LEES OOK. Het gemeenterapport van het piepkleine Herstappe: “Wij bieden service waar niemand aan kan tippen”

Als we naar onze twee centrumsteden kijken, dan scoort Genk op 15 van de 22 thema’s boven het Limburgse gemiddelde, Hasselt is bovengemiddeld voor 9 van de 22 thema’s. “Hasselt en Genk kan je niet helemaal vergelijken, het zijn twee verschillende steden met verschillende uitdagingen. Genk profileert zich sterk op efficiëntie. Maar vergeet niet dat naast het gemeentelijke aanbod, ook onderwijs, economie, arbeid en vrije tijd mee de tevredenheid bepalen.”

Gelukkig zijn

Onze gezondheid, onze dagelijkse activiteiten, onze relaties en onze financiële situatie wegen het meest door op ons geluk. Dat blijkt ook uit onderzoek van welzijns- en gezondheidseconoom Lieven Annemans van de UGent. Maar ook de gemeenten kunnen een rol spelen in het ABC van het geluk. “De woon- en leefomstandigheden hebben een belangrijke impact op ons geluksgevoel”, stelt professor Annemans. “Wie in erbarmelijke omstandigheden woont, weinig ruimte heeft, last heeft van lawaaihinder of zich onveilig voelt, is doorgaans minder gelukkig.”

(lees verder onder het zoekmenu)

De mate van autonomie en betrokkenheid kunnen dat geluksgevoel verhogen. “In welke mate worden mensen betrokken in beslissingen die de gemeente neemt? Als er weinig tot geen inspraak is, dan raken mensen gefrustreerd. Een zekere autonomie of inspraak is dus belangrijk. Daarnaast speelt ook de sociale verbondenheid een rol. Stimuleer het verenigingsleven, de wijkwerking of buurtcomités en zet in op vrijwilligerswerk. Dit verhoogt niet alleen de betrokkenheid, het zorgt er ook voor dat je inwoners gemiddeld gelukkiger zijn.”

LEES OOK. Gemeenten geven inwoners te weinig inspraak in beleid

Uitdagingen

Als voorzitter van het maatschappelijk relancecomité, dat de Vlaamse regering oprichtte naar aanleiding van de coronacrisis, pleit Annemans ook voor meer beleid dat gebaseerd is op vertrouwen in de samenleving. “Laat de overheid cocreëren met de mensen, hen inspraak geven, goede praktijken in wijken of bij verenigingen in de kijker plaatsen. Enerzijds samenwerken met de inwoners, maar anderzijds ook over de gemeentegrenzen heen kijken naar werkbare oplossingen voor gemeenschappelijke problemen. De steden en gemeenten moeten als eerste bestuursniveau meer verantwoordelijkheid krijgen en nemen in de beleidsuitvoering. Dit vereist ook dat ze verder investeren in bestuurskracht, waarbij in sommige gevallen schaalvergroting zeker aan de orde is, maar dan wel zonder het contact met de mensen te verliezen.”

Maar ook maatschappelijk zijn er grote uitdagingen, dat blijkt onder meer uit de nieuwe Vlaamse Armoedebarometer. In 36 van de 41 Limburgse gemeenten (Herstappe niet meegerekend, nvdr.) is de armoede in de voorbije twaalf jaar groter geworden. “Lokale besturen zullen er dus meer dan ooit over moeten waken dat iedereen kan meedoen en deelnemen aan onze samenleving. Een goede sociale dienst wacht niet tot mensen aankloppen met problemen, maar pikt de signalen op uit de buurt, de school, de kinderopvang of de jeugdzorg en speelt erop in. Meer investeren in welzijn creëert meer creatieve, betrokken en bevlogen mensen, minder geweld, uitsluiting of ongelijkheid, en op die manier... meer welvaart. Voor iedereen. Ik noem dat een betere wereld.”

Het gemeenterapport van piepklein Herstappe: “Wij bieden service waar niemand aan kan tippen”