Joachim Coens: ‘Een blinde ziet dat ons land niet goed meer werkt’

Nog maar net een marathonformatie achter de rug en al meteen bedolven onder een nieuwe werf: de herbronning van CD&V. Joachim Coens kreeg de voorbije maanden een spoedcursus politiek. Toch lijkt de christendemocraat nu pas echt op dreef te komen. “Ik zie het nog zitten, hoor.” (lacht)

Voor ons zit een opgelucht man?

Coens: “Absoluut. Nu het coronavirus opnieuw om zich heen grijpt, is het van levensbelang dat er een nieuwe regering is. Ik ben blij dat dat gelukt is.”

Wilmès II was uitgewoond.

“Eigenlijk zitten we al sinds eind 2019, na de Marrakechcrisis, in een aflopend verhaal. Michel II, Wilmès I en II: die ploegen waren niet genoeg gedragen.”

Een coalitie met zeven partijen, dat is toch vragen om problemen?

“Iedereen weet dat ik vragen had bij Vivaldi. Maar door de politieke versnippering kun je niet anders. Ook paars-geel was een formule met zes of zeven partijen. Die lagen ideologisch zelfs verder uit elkaar dan de huidige.”

Het zal niet lang duren voordat de Vivaldisten elkaar de tent uitvechten.

“Dat zou dom zijn, want we zitten allemaal in hetzelfde schuitje. De kiezer heeft vorig jaar massaal tegen de bestaande politieke orde gestemd. Elke bestuurspartij heeft vandaag de plicht om het vertrouwen in onze democratie te herstellen. De partijen in deze nieuwe regering weten dit. Mislukken is geen optie. Alleen door goed te besturen kunnen we de kiezer in 2024 terugwinnen.”

Dan is Georges-Louis Bouchez (MR) een gevaar voor Vivaldi.

“Bouchez zit niet in de regering. En draai of keer het zoals je wilt: de man heeft tijdens de regeringsvorming wel iedere keer zijn punt gemaakt.”

Meent u dat echt? U was tijdens de onderhandelingen vaak gefrustreerd over zijn aanpak.

“Laat ons eerlijk wezen: hij heeft CD&V op sommige momenten fel gebruuskeerd. Toen hij zei dat CD&V de versoepeling van de abortuswetgeving moest slikken of de onderhandelingstafel moest verlaten, onder andere. Dat was niet erg loyaal. De man heeft veel energie en dynamiek, om het zacht uit te drukken (glimlacht). Nu ja, ik kan daarmee leven. Ik denk dat dat wel gekanaliseerd zal raken.”

U hebt geen heimwee naar paars-geel, zonder MR?

“Je kunt geen heimwee hebben naar iets dat nooit heeft bestaan. Ik vind nog altijd dat de grootste partijen langs weerskanten van de taalgrens eerst een kans moeten krijgen om een regering te vormen. Maar we zijn daar vijftien maanden mee bezig geweest, zonder succes. Dan moet je durven zeggen: dit zal niet lukken.”

Hebt u ooit echt geloofd in paars-geel?

“Dat weekend toen Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) plots samen naar de koning trokken. Toen dacht iedereen dat het prijs was. Met de bubbel van vijf hadden we al 70 van de 150 zetels. Niet dus.”

Volgens Egbert Lachaert (Open Vld) maakte De Wever “een historische blunder” door de liberalen uiteen te willen drijven.

“Paars-geel had met Open Vld én MR gekund, daar ben ik van overtuigd. Maar ik zou de mislukking van paars-geel niet enkel aan De Wever toeschrijven. Finaal bleek het onmogelijk om een deal te maken met socialisten, Vlaams-nationalisten en liberalen. Dat was een Bermudadriehoek.”

Is De Wever kwaad op u?

“Neen. We zitten nog altijd samen in de Vlaamse regering. N-VA, CD&V en Open Vld willen het regeerakkoord uitvoeren en streven naar een goede verstandhouding. We willen geen onnodige conflicten zoeken.”

Dat wordt moeilijk. N-VA noemt Vivaldi nu al een anti-Vlaamse regering.

“Ik denk dat ze bij N-VA hun toon als oppositiepartij nog aan het zoeken zijn. We zullen de komende jaren zien wat het geeft. Mogelijk gaan ze oppositie voeren binnen de oppositie, waardoor ze zich wat zachter zullen opstellen. N-VA heeft er sowieso alle baat bij om de Vlaamse regering te doen slagen. Anders dreigt het scenario van de regering-Michel, waarbij we met z’n allen collectief verliezen.”

CD&V is toch het vijfde wiel aan de wagen van Vivaldi?

“Alleen de PS is mathematisch nodig voor de meerderheid. Dat maakt alle andere partijen in de coalitie kwetsbaar. Zeker CD&V, omdat wij niet kunnen terugvallen op onze zusterpartij. Maar ik voel me niet bedreigd. Ook driekwart van onze leden hebben hun zegen gegeven.”

Met de premier had u veilig gezeten.

“Er viel zeker iets te zeggen voor een CD&V-premier. Ik ben dat tot op het allerlaatste moment blijven verdedigen: eerst voor Koen Geens en later voor Hilde Crevits. Na De Wever is ze de populairste politicus van Vlaanderen.”

Helaas.

“Uiteindelijk moet je het ganse plaatje bekijken. Met Financiën, Binnenlandse Zaken en Asiel & Migratie kunnen we tevreden zijn. Dat zijn de kerntaken van de overheid, die ons een sterke positie in de regering opleveren.”

U bezorgde oud-minister Nathalie Muylle “de zwaarste tien minuten uit haar carrière” door haar niet op voorhand in te lichten over uw casting.

“Dat begrijp ik. Ze heeft het zeer goed gedaan in de vorige regering, dan hoop je natuurlijk om verder te kunnen doen. Maar het gaat zeker niet over haar capaciteiten. We hebben een puzzel gelegd waarin we een geografische spreiding nastreefden, zowel tussen de federale als Vlaamse ministers. In West-Vlaanderen lopen Hilde en ik al rond.”

Muylle was teleurgesteld dat ze via de pers werd ingelicht.

“Ik heb me mispakt aan de snelheid van de Wetstraatpers. We waren die woensdag pas om vijf uur ’s avonds klaar met de verdeling van de ministerposten. Daarna stond alles in het teken van ons ledencongres. Ik dacht het congres eerst af te werken en daarna rustig over de casting te communiceren met iedereen.”

Dat was toch naïef?

“Klopt. Het grote verschil tussen het bedrijfsleven en de politiek is de druk van de media. In een bedrijf kun je rustig de zaken voorbereiden en beslis je zelf wanneer je gaat praten. In de politiek gaat het abnormaal snel. Soms vraag ik me af of jullie overal microfoontjes hebben hangen. Je zegt iets en een seconde later staat het online. Onwaarschijnlijk.”

Hoe bent u bij Annelies Verlinden terechtgekomen als minister?

“Annelies is een toptalent. Net als Sammy Mahdi en Vincent Van Peteghem komt ze uit onze eigen jongerenafdeling. Ik ken haar van toen ik nog zelf in het parlement zat, twintig jaar geleden. Bovendien heeft ze net als ik een tijdje in de maritieme sector gewerkt, dus daar kwamen we elkaar af en toe tegen.”

Veel trouwe partijsoldaten voelen zich gepasseerd.

“Dat is bij elke partij zo. Terecht ook. Voor de huidige drie ministers kan ik er perfect nog negen andere vinden. De vraag was: hoe kunnen we een bepaald signaal uitsturen? CD&V is veel stemmen kwijt. Op deze manier laten we zien: er komen ook toppers terug.”

Verlinden wordt uw Antwerps kopstuk?

“We hebben daar wel wat terug te winnen.”

De Arco-spaarders waren verbaasd: CD&V stelt de advocate van Arco aan als minister.

“DLA Piper, het kantoor van Annelies, vertegenwoordigde Arco samen met de Belgische overheid in dat dossier. That’s it.”

Vreemd wel dat er in het regeerakkoord niets over Arco staat.

“Er is aan tafel met geen woord over gesproken. Het Arco-dossier heeft een lange juridische geschiedenis. De procedures lopen. Uiteraard is de Belgische overheid gevat door haar beloftes uit het verleden. Dus ooit zal die zaak opnieuw op ons bord belanden, maar vandaag is dit niet aan de orde.”

CD&V laat de Arco-spaarders los?

“Neen, dat heb ik niet gezegd. CD&V heeft in het verleden heel veel gedaan voor de Arco-spaarders. We zullen dat blijven doen, maar we moeten de lopende procedures afwachten. Sowieso is Arco een dossier voor de hele Belgische overheid. Het is niet alleen onze partij die hiervoor verantwoordelijk is.”

Waar maakt CD&V wel het verschil in de nieuwe regering?

“Ik denk dat we overal gewogen hebben.”

Op alles en dus op niets. Typisch CD&V.

“(Windt zich op) De media doen altijd maar ‘pik, pik, pik’: welke partij heeft welk punt binnengehaald? Dat is een oneerlijke vereenvoudiging van de werkelijkheid. CD&V heeft zwaar gewogen op gezondheidszorg, zodat er meer handen aan het bed komen. Dat is het DNA van mijn partij. Maar nu gaan jullie natuurlijk zeggen: ‘Ah neen, dat hebben de sossen binnengehaald.’ Zo werkt het niet in een regeringsvorming.”

U hebt uw prioriteiten zelf gekozen: abortus en een staatshervorming.

“Bij het begin van Vivaldi heb ik garanties geëist rond abortus en een nieuwe staatshervorming. Onze mening wijkt daar aanzienlijk af van de rest van de coalitie. Dan wil je dus zekerheid. Maar daar is het niet bij gebleven. CD&V heeft onder andere gestreden voor een strak begrotingsparcours, voor meer wijkagenten, meer duurzaamheid, voor een digitaks op de grootste internetbedrijven.”

Die digitaks lijkt een lege doos.

“In Oostenrijk, Hongarije en een aantal Amerikaanse staten is een gelijkaardige belasting in voege. We gaan ons best doen om België aan dat rijtje toe te voegen. We leveren met Vincent Van Peteghem de minister van Financiën en zullen werken tot we we iets goeds vinden. Het is niet eerlijk dat sommige bedrijven geen belastingen betalen en andere 27 procent.”

Wat met de vermogenswinstbelasting?

“Ook dat is een werk voor Vincent (lacht). Het startpunt is duidelijk: de sterkste schouders – de top 1 procent van de rijken – moeten een bijdrage leveren. Aan de middenklasse gaan we niet raken. Hoe die rijkentaks er dan precies kan uitzien, daar ga ik vandaag niet over filosoferen. Dat helpt niet. De deal in de regering is dat Vincent een voorstel uitwerkt tegen het voorjaar.”

Als moeilijke beslissingen niet vooraf in het regeerakkoord worden gebetonneerd, komt er vaak niets van in huis. In de regering-Michel hebben jullie vijf jaar tevergeefs achter een rijkentaks gejaagd.

“Gebetonneerd of niet: zonder vertrouwen lukt er sowieso niets. Ik ben de eerste om toe te geven dat de vorming van deze regering een raar proces is geweest. Het heeft veel te lang aangesleept, en daarna moest het plots snel gaan. Daardoor hebben we het regeerakkoord niet tot in de puntjes onderhandeld, zoals op Vlaams niveau. Maar zie, uiteindelijk hebben we vertrouwen opgebouwd met zeven partijen: CD&V, PS, sp.a, MR, Open Vld, Groen en Ecolo. We kennen elkaars gevoeligheden en respecteren die. De ministersploeg is vernieuwd. Ik denk dat er een goede verstandhouding zal ontstaan.”

Ook over de minimumpensioenen heerst grote onzekerheid.

“We zullen die optrekken naar 1.500 euro netto per maand. Zo staat het in het regeerakkoord en zo moet u het ook begrijpen. We zullen daarbij ons best doen om aan 1.500 euro te komen tegen 2024, maar je zit natuurlijk ook met je begroting die niet te veel mag ontsporen. Nu is er geld voorzien om tot 1.580 euro bruto te gaan. Dat is 1.470 netto.”

Dat is toch woordbreuk?

“Maar nee, je mag toch enige voorzichtigheid inbouwen als bestuurder? Dat gaat niet anders. Idem voor de kernuitstap. We willen die respecteren. Maar als volgend jaar blijkt dat we zonder elektriciteit gaan vallen, dan moeten we wel een oplossing zoeken.”

Welke staatshervorming gaat Vivaldi uitvoeren?

“Op dit moment kunnen we niet al te veel doen omdat de grondwet niet voor herziening vatbaar is verklaard. Maar het beruchte artikel 195 wordt geopend, zodat de volgende regering wél een grote staatshervorming kan doorvoeren. Daarnaast zullen we binnen de meerderheid een blauwdruk maken voor een nieuw België, zonder taboes en samen met een reeks experts. In 2030 is België 200 jaar oud. Een blinde ziet dat ons land niet goed meer functioneert.”

Wil CD&V ook herfederaliseren, zoals minister Verlinden liet uitschijnen?

“Regionale bevoegdheden terug naar het federale niveau verhuizen is voor ons niet aan de orde. Wat wel kan, is de slagkracht van de federale overheid vergroten. Bijvoorbeeld door betere afspraken te maken over klimaat. Klimaatbeleid is in hoofdzaak een regionale materie. Maar dat wil niet zeggen dat er geen samenhang tussen Vlaanderen, Brussel en Wallonië moet zijn om de Europese doelstellingen te bereiken.”

De regering is er nu, maar uw partij is nog steeds een rommeltje.

“Sinds mijn aantreden ben ik opgeslorpt door de formatie. Ik ben blij dat ik nu met de rest van de CD&V’ers de kans zal krijgen om naar onszelf te kijken. We moeten de grote debatten in handen durven nemen: hoe gaan we onze welvaart vrijwaren en verdelen? Wat met het klimaat? En in welke samenleving willen we binnen dertig jaar leven?

“De globalisering is doorgeslagen en heeft mensen erg onzeker gemaakt. We moeten de wereld terugbrengen tot de menselijke schaal. ‘Nabijheid’ wordt voor ons het sleutelwoord. CD&V wil een warme samenleving waarin mensen werk en gezin kunnen combineren. Waarin overstromingen en droogte worden aangepakt. Waarin er plaats is voor zingeving.”

Wil niet iedereen dat?

“Neen. Sommigen denken daar heel anders over. De believers van de globale wereld gaan ervan uit dat de mens sterk genoeg is voor volledige zelfbeschikking. ‘Laat ze maar drugs nemen, laat ze maar zeggen dat ze willen stoppen met het leven.’ Zo ben ik niet. Ik ben ervan overtuigd dat niet iedereen alles aankan. We moeten dus voor hen zorgen.”

Nu klinkt u erg paternalistisch.

“Et alors? (op dreef) Als jij in de goot ligt door de drugs, dan is dat ook mijn verantwoordelijkheid. Dat heet compassionate conservatism. De gedachte bij velen dat we geen link hebben tussen elkaar baart me grote zorgen.”

Als regeringspartij is ideologisch scherpstellen vaak onmogelijk.

“Dat klopt, maar dat was voor mij geen reden om in de oppositie te gaan. CD&V is geen one issue-partij. We maken ons niet alleen boos om wat er fout loopt in onze maatschappij. We willen er ook iets aan veranderen. In de regering kan dat. Ik denk dat daar nog altijd heel veel mensen op zitten te wachten.”

De laatste peilingen zetten CD&V op 12 procent.

“Ik stel vast dat dat percentage veel lager ligt dan het aandeel van de bevolking dat onze visie deelt. Het potentieel is er.”

U gaat kiezers terughalen bij Vlaams Belang?

“Heel weinig Vlamingen zitten effectief te wachten op de splitsing van het land. Ze zijn wel onzeker over hun toekomst. Ik hoor dat onder meer in Damme, waar ik burgemeester ben: ‘Wat doen ze daar allemaal in Brussel? Krijg ik straks geen pensioen meer? Mag ik mijn auto niet meer pakken?’ Die dingen kloppen niet. Je moet als politicus je botten aantrekken en met die mensen gaan praten.”

Veel van uw burgemeesters kijken nog steeds naar N-VA om een kartel te vormen.

“Dat kartel? Ik vind dat minder belangrijk en dat is ook niet aan de orde. Eerst moet ons eigen verhaal opnieuw duidelijk zijn. Ik denk wel dat er straks een brede stroom te vormen valt met de mensen die op dezelfde manier als wij naar de samenleving kijken. Mensen die een gemeenschap willen opbouwen, die een sociaal engagement hebben en die willen verbinden. Daarmee overstijg je de gewone partijpolitiek.”