Hoe grove nalatigheid leidde tot de massale corona-uitbraak vanuit Oostenrijks skidorp Ischgl

Wintersporters brachten het virus vanuit Ischgl naar alle hoeken van Europa, maar ook naar enkele Aziatische en Afrikaanse landen. Duizenden Europese besmettingen, en waarschijnlijk ook honderden sterfgevallen, zijn indirect te herleiden naar het bergdorp in Tirol.

De onafhankelijke commissie onder leiding Roland Roher, voormalig voorzitter van het Oostenrijkse Hoge Gerechtshof, sprak maandag bij de presentatie in Innsbruck van ‘ernstige misrekeningen’ en ‘fouten met grote gevolgen’. De commissie baseerde haar onderzoek op gesprekken met 53 betrokkenen, onder wie ministers en burgemeesters, maar ook hoteleigenaars en ondernemers uit de skiliftenbranche.

‘Actie Bondskanselier veroorzaakte paniek’

Nadat op 7 maart een barman van de inmiddels roemruchte après-skibar Kitzloch positief was getest, hadden de verantwoordelijke regionale autoriteiten al op 8 maart op basis van de toen beschikbare informatie moeten concluderen dat de uitbraak in het gebied niet meer te controleren was, stellen de onderzoekers. Dat de meeste horeca nog tot 9 maart open was en de liften pas op 12 maart tot stilstand kwamen, achten de onderzoekers ‘uit epidemiologische overwegingen onverantwoordelijk’.

Ook Bondskanselier Sebastian Kurz treft blaam. Met zijn beslissing om het gehele dal waarin Ischgl ligt, het Paznaun-dal, per 13 maart ‘onmiddellijk’ onder quarantaine te stellen, ontketende hij paniek onder buitenlandse vakantiegangers. Zij vreesden dat ze weken vast zouden komen te zitten in het dorp, wat resulteerde in een overhaaste exodus van toeristen, vaak nog met ski-schoenen aan, en in sommige gevallen met achterlating van bagage.

Behalve urenlange files op de enige weg die het dal verbindt met de snelweg richting Innsbruck, had Kurz’ aankondiging ook tot gevolg dat duizenden (al dan niet besmette) toeristen ongecontroleerd uitwaaierden naar hotels en vliegvelden in de omgeving, waardoor het virus nog een extra duwtje in de rug kreeg.

Oud pandemieplan

Ook blijkt dat de politie onder deze chaotische omstandigheden geen adresgegevens van vertrekkende toeristen heeft kunnen verzamelen, zoals voorgeschreven in het regionale pandemieplan. (Het plan stamt uit 1950 en bleek volgens de commissie niet aangepast aan de ‘hedendaagse mobiliteit’.)

Kanselier Kurz heeft verantwoordelijkheid voor de virushaard in Ischgl tot nu fel van de hand gewezen en desgevraagd altijd bezworen dat de regionale en landelijke autoriteiten naar beste weten en kunnen hebben gehandeld.

Op een belangrijk punt kreeg de Oostenrijkse regering gelijk van de onderzoekers. Ze zien geen bewijs dat de autoriteiten zich, zoals critici vermoedden, onder druk hebben laten zetten door de toeristenbranche, die in Oostenrijk nauw verbonden is met de lokale politiek. Er is, staat in het 300 pagina’s tellende rapport, geen bewijs gevonden voor ‘het uitoefenen van druk door derden’.

Civiel proces

De onderzoekscommissie, die is benoemd door de Oostenrijkse regering, had nadrukkelijk niet de opdracht om strafrechtelijk onderzoek te doen naar schuldigen of beslissingen te nemen over schadeclaims. Wel werd al eerder bekend dat het OM in Innsbruck onderzoek doet naar vier personen die zich vermoedelijk schuldig hebben gemaakt aan ‘het door opzet of nalatigheid in gevaar brengen van mensen door besmettelijke ziekten’, een van de vier is de burgemeester van Ischgl, Werner Kurz.

Ook loopt er parallel een civiel proces dat is aangespannen door de Oostenrijkse consumentenbond. Ruim zesduizend vakantiegangers en nabestaanden van vakantiegangers uit 45 verschillende landen hebben zich daar gemeld om schadevergoeding te claimen, onder wie enkele honderden Nederlanders. Of dit rapport invloed heeft op de slagingskans van dat proces, is nog onduidelijk.