Omstreden Russisch coronavaccin zit in laatste testfase
Spoetnik V. Die gevleugelde naam kreeg het experimentele Russische coronavaccin. Liefst 40.000 burgers laten zich vrijwillig injecteren, al blijkt het niet eenvoudig om zo’n groot aantal te vinden. ‘Ik ben geen proefkonijn.’
Voordat Polina Reutova zich liet injecteren met het experimentele Russische coronavaccin, twijfelde ze wegens de mogelijke gezondheidsgevaren. Maar haar twijfel verdween toen Vladimir Poetin op televisie zei dat een van zijn eigen dochters ingeënt is met het nationale vaccin. ‘Ik kan me niet voorstellen dat zij zich zou laten injecteren met een dubieus middeltje dat niet werkt’, zegt Reutova.
De Moskouse hockeycoach is een van de 40.000 Russen die zich vrijwillig laten injecteren met Spoetnik V, het eerste geregistreerde coronavaccin ter wereld. Als deze laatste onderzoeksfase positieve resultaten oplevert, dan begint Rusland op 1 januari met een landelijk vaccinatieprogramma.
“Godzijdank ben ik sinds het begin van de pandemie niet ziek geworden en dat wil ik zo houden”, vertelt Reutova door de telefoon. “Daarom heb ik me laten vaccineren. En om ervoor te zorgen dat het vaccin snel beschikbaar wordt voor de rest van de wereld natuurlijk.”
Een week na de eerste van twee inentingen voelt ze zich kiplekker. Via een app geeft ze iedere dag haar lichaamstemperatuur en gesteldheid door. “Misschien heb ik een placebo gekregen, maar mijn gevoel zegt toch dat ik het vaccin heb gehad.”
Een kwart van de vrijwilligers krijgt een placebo toegediend. De rest krijgt via twee injecties Spoetnik V, dat bestaat uit een tweeklapper van verkoudheidsvirussen, die genetisch zo zijn omgebouwd dat ze een beetje op het nieuwe coronavirus lijken.
Terwijl de testfase nog in volle gang is, zoekt het Kremlin al gretig naar internationale erkenning van het vaccin. De Syrische president Assad en de Wit-Russische leider Loekasjenko – allebei zwaar afhankelijk van steun uit Rusland – hebben in interviews met Russische staatsmedia verklaard zich te verheugen op het vaccin uit Moskou. De zoon van de Venezolaanse leider Maduro en de Wit-Russische premier laten zich naar eigen zeggen nu al injecteren. Het vaccin is niet voor niets Spoetnik V genoemd: een verwijzing naar de Spoetnik-satelliet waarmee de Sovjet-Unie de rest van de wereld in 1957 aftroefde.
Data vervalst
Jevgeni, straaljagerpiloot en proefpersoon, snapt de trots van zijn regering wel. “Amerikanen zouden het ook van de daken schreeuwen als zij als eerste een vaccin zouden hebben.” Een week na zijn eerste prik zegt ook hij geen klachten gehad te hebben. “Ik voel me zelfs beter dan voor de injectie.”
In westerse landen wordt terughoudender gereageerd. De snelheid waarmee het Russische vaccin zich ontwikkelt zorgt voor argwaan over de veiligheid en effectiviteit. Een groep internationale wetenschappers bestudeerde een publicatie in het gerenommeerde artsenblad The Lancet over Spoetnik V en concludeerde dat de Russische data vervalst zijn.
Maar de Russische wetenschappers achter het vaccin verdedigen hun onderzoeksresultaten en zeggen dat ‘oorlogstijd’ nu eenmaal een hoog tempo vereist. Ongeveer 400 mensen uit risicogroepen zijn al gevaccineerd, volgens het ministerie van Volksgezondheid.
Zij hopen zich te beschermen tegen de tweede virusgolf die Rusland overspoelt. Zondag registreerde Rusland (1,3 miljoen besmettingen) 13.643 nieuwe gevallen, de grootste toename sinds het begin van de pandemie. De gemeente Moskou heeft de herfstvakantie voor scholieren met een week verlengd, maar cafés en restaurants zaten afgelopen weekend bomvol – de gemeente weet dat kleine en middelgrote ondernemingen op omvallen staan na de harde lockdown van eerder dit jaar, als ze niet al failliet zijn.
Poetin zelf heeft zich nog niet laten inenten, ondanks zijn zorgen besmet te raken: iedereen die hij ontmoet, moet eerst twee weken in quarantaine en daarna ook nog door een speciale ontsmettingstunnel. Volgens zijn woordvoerder is het nog te vroeg voor de president om zich te laten inenten wegens ‘speciale voorzorgsmaatregelen voor het staatshoofd’.
Ook de meeste Russen wagen zich liever niet aan Spoetnik V. Volgens een peiling is driekwart van de Russen niet van plan om zich te laten vaccineren. Meer dan de helft van de ondervraagden van een andere peiling zegt een middel uit eigen land per definitie niet te vertrouwen.
Kamikazetaferelen
Vrijwilligers vinden, blijkt dan ook niet zo eenvoudig. Overheidsinstellingen en staatsbedrijven sturen werknemers naar klinieken om zich te laten vaccineren. Soms loven ze een bonus uit. “Mij is 30.000 roebel geboden (330 euro, red.)”, zegt een anonieme werknemer van de afdeling Stadseigendom bij de Moskouse gemeente. “Maar ik ben geen proefkonijn. Het is helemaal niet zeker dat het vaccin veilig is.”
Ook een werknemer van de Moskouse metro zegt dat zij en haar collega’s een bonus aangeboden hebben gekregen voor deelname. Maar ze kent niemand die daarop ingegaan is. “Geen kamikazetaferelen bij ons.”
Ernstige klachten na inenting zijn niet bekend. Zouden die zich wel voordoen, dan belooft de Russische overheid schadevergoeding. Als een vrijwilliger sterft aan de gevolgen van het vaccin, wordt 22.000 euro uitgekeerd.
Wel lijkt ongeveer een zevende van de proefpersonen tijdelijke klachten te krijgen, zo zei Ruslands zorgminister in een interview. Daarbij gaat het om koorts, vermoeidheid en hoofdpijn. Dat is niet ongebruikelijk na vaccinaties.
Sommige proefpersonen die op Instagram een dagboek bijhouden met hun ervaringen, bevestigen die klachten. Jekaterina, een bioloog die zich met haar man liet inenten, heeft wel een paar dagen hoofdpijn over voor een bijdrage aan de zoektocht naar een vaccin. “Welk land als eerste een werkend vaccin vindt, maakt me ook niet uit”, zegt ze. “Zolang deze coronavirus-nachtmerrie maar zo snel mogelijk stopt.”