Nu pas blijkt hoe ernstig de wantoestanden bij de VRT zijn

Een populair schermgezicht dat er via een ingenieus systeem van deelcontracten in slaagt een paar honderdduizend euro binnen te halen zonder dat zijn loonfiche er in de boekhouding van de openbare omroep bovenuit springt. Royale contracten met productiehuizen zonder dat de tegenprestatie daarvoor duidelijk omschreven is. Dure designmeubelen en decorstukken die na hun passage op TV spoorloos verdwijnen. Aanwervingen waarbij de HR-afdeling buitenspel wordt gezet. En daar bovenop een algemene cultuur van laksheid wanneer het gaat over het volgen van de regels die voor overheidsbedrijven gelden.

Dat het rapport van Audit Vlaanderen vernietigend was voor de bedrijfscultuur binnen de openbare omroep werd vorige week al duidelijk. In het persbericht had de VRT het over een document dat ‘minstens een indruk wekt van ontoereikende organisatiebeheersing en onvoldoende integriteitsbesef’. Maar nu de voorbije dagen de leden van de Raad van Bestuur van de VRT en een aantal Vlaams parlementsleden zich over het rapport in kwestie bogen, blijkt pas echt hoe ernstig de situatie aan de Reyerslaan is.

Het rapport lijst een hele reeks mistoestanden op. Soms eerder onschuldige zaken zoals het ontbreken van duidelijke regels voor het uitdelen van VIP-tickets voor evenementen of het onterecht terugbetalen van lessen logopedie aan een medewerkster. Maar ook ernstiger inbreuken zoals het niet respecteren van de procedures rond openbare aanbestedingen, het ontbreken van bewijsstukken om bepaalde betalingen te verantwoorden of het opzetten van kunstmatige constructies bij deals met productiehuizen en schermgezichten.

Dat laatste is al jaren een pijnpunt. Uiteraard mag de VRT bepaalde gezichten aan zich binden. Alleen wordt daarbij wel een bepaalde redelijkheid verwacht. Monstercontracten passen immers niet binnen een openbare omroep die grotendeels met belastinggeld wordt gefinancierd. In het Vlaams regeerakkoord staat letterlijk dat het opbieden voor populaire schermgezichten geen taak is voor de VRT. 

Het auditrapport laat nu glashelder zien hoe dat de voorbije jaren werd omzeild. Populaire schermgezichten –Philippe Geubels is één van de namen die in het rapport wordt genoemd – krijgen een op het eerste zicht normaal contract. Alleen wordt dat nadien aangevuld met extra deals voor bepaalde programma’s en consultancy-opdrachten of wordt er geld doorgesluisd via het productiehuis waar de man of vrouw in kwestie aan verbonden is. Op die manier lopen de uitgekeerde bedragen nooit op tot een hoogte die alarmbellen af doet gaan of vragen oproept. “Het wordt ook heel moeilijk om zicht te krijgen op de echte omvang van zo’n contract”, klinkt het bij een voormalig lid van de raad van bestuur. “Wij hebben jarenlang om meer transparantie gevraagd. Tevergeefs.”

Maximale transparantie

In die context komt ook de rol van Luc Van den Brande ter sprake, voorzitter van de raad van bestuur van de VRT. Hij zou in die hoedanigheid de voorbije jaren alle vragen over bepaalde contracten hebben afgeblokt. “Van den Brande heeft er herhaaldelijk voor gezorgd dat bepaalde documenten niet tot bij de leden van de raad zijn geraakt”, klinkt het bij een VRT-bron. “Als er één iemand wist hoe en waar er zaken fout liepen dan was hij het wel.” Van den Brande noemt die aantijgingen totaal uit de lucht gegrepen. “Het tegendeel is waar. Ik heb altijd voor maximale transparantie geijverd.” 

Wie dat naar eigen zeggen niet wist, is mediaminister Benjamin Dalle (CD&V). Hij liet tijdens een actualiteitsdebat in het Vlaams parlement weten geschokt en bezorgd te zijn na het lezen van het bewuste rapport. Tegelijk kwam hij met een plan van aanpak om de structurele problemen van de VRT op te lossen. Dalle wil de aanbevelingen uit het rapport van Audit Vlaanderen op laten nemen in de nieuwe beheersovereenkomst, die bepaalt aan welke eisen de openbare omroep de komende jaren moet voldoen. Wat betekent dat de VRT-top onder andere werk moet maken van transparante prijsafspraken, de opvolging van exclusiviteitsovereenkomsten en de strikte naleving van de integriteitscode. 

Om te controleren of dat ook effectief gebeurt, komt er een jaarlijkse doorlichting door Audit Vlaanderen. De Vlaamse Regulator voor de Media, die de werking van de VRT sowieso elk jaar tegen het licht houdt, zal daarbij voortaan ook extra aandacht besteden aan de aanbevelingen uit het rapport. Bart Tommelein (Open Vld) vroeg om financiële sancties mocht blijken wanneer de VRT er niet in slaagt zich aan de regels te houden, maar in dat scenario wil Dalle voorlopig niet meegaan. 

Wat niet betekent dat het rapport op termijn geen gevolgen kan hebben voor de financiën van de openbare omroep. Het verzet tegen de nakende besparingsoperatie – de VRT moet het de komende vijf jaar met twaalf miljoen euro minder doen – dreigt aan geloofwaardigheid te verliezen nu blijkt dat er aan de Reyerslaan niet altijd en overal even kostenefficiënt wordt gewerkt. Ook de gesprekken met de Vlaamse regering over de financiering voor de komende jaren zijn er niet makkelijker op geworden. In het Vlaams regeerakkoord wordt nadrukkelijk gepleit voor een moderne en slanke VRT. Het rapport van Audit Vlaanderen kan aan de onderhandelingstafel als extra argument dienen om dat scenario ook effectief door te drukken.