Kan een (lokale) avondklok het coronavirus beteugelen? Dit zegt de wetenschap

Terwijl Frankrijk het voortouw trekt met een avondklok en Nederland de horeca sluit, blijft het (voorlopig) stil in België. Nochtans zou een (lokale) avondklok de curves, die exponentieel stijgen, kunnen afvlakken: crush the curve. “In de zones waar het echt nodig is, kan je proberen om mensen op die manier uit elkaar te houden. Voornamelijk het tegengaan van samenscholingen is belangrijk”, vindt ook epidemioloog Pierre Van Damme (UAntwerpen). Een studie (die nog niet onderworpen is aan een peer-review) van enkele Franse wetenschappers treedt Van Damme bij.

Het onderzoek werd op 12 oktober vrijgegeven en zoomt in op Frans-Guyana dat tijdens de eerste golf van de crisis verschillende maatregelen invoerde, waaronder een avondklok. Die avondklok werd beetje bij beetje bijgeschaafd. 

Terwijl er van 17 maart tot 11 mei nog een totale lockdown gold, net zoals in de rest van Frankrijk, mochten de cafés en bars vanaf 11 mei hun deuren weer openen. Wel bleef er een avondklok gelden: inwoners van Frans-Guyana mochten hun huis niet verlaten tussen 23 uur en 5 uur ’s morgens. Enkel in Saint Georges, een gemeente die aan Brazilië grenst, bleef een totale lockdown gelden.

Helaas leek de ingevoerde avondklok niet op te wegen tegen de doorgevoerde versoepelingen. Op 20 mei – 9 dagen na het opheffen van de lockdown – bedroeg het R-getal nog steeds 1,7 waardoor het aantal besmettingen bleef stijgen. Daarom besloot men om de avondklok vanaf 10 juni (een maand na het opheffen van de lockdown) te verstrengen: inwoners mochten hun huis niet verlaten tussen 21 uur tot 5 uur ’s morgens. Vanaf 18 juni gold dat verbod vanaf 19 uur op weekdagen en vanaf 15 uur in het weekend. Op 25 juni werd de avondklok nogmaals bijgesteld en moest men binnenblijven na 17 uur, en zelfs na 13 uur in het weekend. 

Het resultaat mocht er wezen: tijdens het laatste rondje verstrengingen was het effect van de avondklok reeds voelbaar: de R-waarde daalde rond 15 juni van 1,7 naar 1,1. Op dat moment besmetten tien Covid-19-patiënten elf anderen, terwijl dat er eind mei nog zeventien waren. Waarom de avondklok toch nog werd bijgeschaafd? “Omdat beleidsvoerders zich richtten tot de blinde vlekken”, aldus coauteur van het onderzoek Simon Cauchemez. “Die momenten waarop we geneigd zijn minder op te letten, te ontspannen met vrienden en familie.” Na 25 juni stabiliseerde ook het aantal hospitalisaties om vervolgens te dalen.

In Turkije werd een soortgelijk onderzoek verricht naar het effect van een lockdown en avondklok. Ook daar werd een positieve conclusie geformuleerd: een avondklok en/of volledige lockdown kan de verspreiding van het coronavirus tegengaan. “Als de vertraagde transmissie samenvalt met de interventies, suggereert dit een verband”, besluit Cauchemez. 

In Antwerpen heeft zo’n lokale avondklok zijn effect zelfs al bewezen. Terwijl de R-waarde van de provincie Antwerpen eind juli bijna 2 bedroeg, was dat eind augustus - na het invoeren van een avondklok - nog maar 0,83. “Een avondklok was noodzakelijk én effectief”, aldus Van Damme. “De maatregel heeft de curve doen dalen. Anders zouden we vandaag in Antwerpen soortgelijke cijfers als in Brussel zien: een blijvende exponentiële curve." 

Rest nog de vraag in welke vorm een avondklok best wordt ingevoerd. Geldt die vanaf 21, 22 of 23 uur? Of kan een nachtklok, waarbij men het huis niet mag verlaten tussen pakweg middernacht en 5 uur ‘s morgens, ook werken? “Het is belangrijk dat je probeert te vermijden dat mensen te lang op straat blijven rondlopen”, kadert Van Damme. “Als je enkel een nachtklok hebt, moet je kunnen rekenen op een goede attitude van de burger. Je geeft een stukje vrijheid, dan is het de vraag of ze er goed mee omgaan.” 

Toch blijven sommigen bijzonder sceptisch. Zo worden een kleinere kans op dronkenschap en de avondklok vaak in een adem genoemd. Onterecht, vinden enkele Britse wetenschappers: de avondklok zorgt er evengoed voor dat sommigen vroeger op café gaan. Dan is er in het beste geval helemaal geen effect, in het slechtste geval heeft de maatregel een negatieve impact op de coronacijfers. 

Daarnaast moet er bij onderzoeken zoals hierboven aan herinnerd worden dat een avondklok vaak niet de enige maatregel is die wordt genomen. Zo is er bijvoorbeeld de mondmaskerplicht en de verplichte minimale afstand. Ook die hebben een effect op de verspreiding van het virus. Daarnaast impliceert een strenge avondklok zoals die in Frans-Guyana ook dat restaurants en bars gesloten blijven. Uit eten of met vrienden op café gaan doe je niet makkelijk voor 17 uur (de avondklok die vanaf 25 juni gold). Tot slot is het aantal studies naar het effect van een avondklok eerder beperkt. 

De Grote Corona Peiling: 8 op de 10 Vlamingen willen strengere maatregelen (+)

Situatie in Brussel is dramatisch, maar in de Nieuwstraat was het zaterdag over de koppen lopen (+)

Geen nationale, maar lokale verstrengingen (zoals het van minister Vandenbroucke moet) (+)