Fossiele voetafdrukken: prehistorische vrouw haastte zich met peuter langs een meer en kwam zonder terug

Het spoor werd gevonden in het White Sands National Park in de Amerikaanse staat New Mexico in 2018, de studie is nu gepubliceerd. 

De voetafdrukken werden opgemerkt in de opgedroogde bedding van een meer, wat bekend staat als een 'playa'. De playa in kwestie bevat letterlijk honderdduizenden afdrukken van allerlei soorten, die dateren van het einde van de laatste IJstijd, zo'n 11.500 jaar geleden, tot iets voor 13.000 jaar geleden. 

Het spoor is opmerkelijk door zijn lengte, het is meer dan 1,5 kilometer lang, en door het feit dat het erg recht loopt. Degene die de voetafdrukken gemaakt heeft, is niet afgeweken van zijn lijn maar stevig rechtdoor gestapt. Nog opvallender is dat het individu in kwestie enkele uren later zijn eigen spoor gevolgd heeft in de andere richting - terug naar huis?

Elke afdruk vertelt een verhaal: op een bepaalde plaats een uitglijder, ergens anders staan de afdrukken verder uit elkaar om een plas te vermijden. De grond moet nat en glad geweest zijn door de modder, en de wandelaar had haast, wat vermoeiend moet geweest zijn. Op een droog, vlak oppervlak is een comfortabele snelheid om te wandelen tussen 1,2 en 1,5 meter per seconde (4,3 tot 5,4 kilometer per uur) maar de onderzoekers schatten dat wie hier gewandeld heeft een snelheid haalde van 1,7 meter per seconde (6,1 km/u) en dat op een glibberige ondergrond.

De voetafdrukken zijn tamelijk klein en werden hoogstwaarschijnlijk gemaakt door een vrouw, of misschien door een mannelijke tiener, uit de afdrukken kan uiteraard het geslacht niet afgeleid worden, enkel het vermoedelijke gewicht. 

Op verschillende plaatsen in het spoor van de 'heenreis' is een reeks afdrukken te zien van een klein kind. Die zijn volgens de onderzoekers gemaakt toen de persoon die het kind droeg, het neergezet heeft, misschien om het kind van de ene heup op de andere over te brengen om het voort te dragen, of om even te rusten. 

Afgaand op de grootte van de afdrukken van het kind denken de onderzoekers dat het ging om een peuter van zo'n twee jaar oud of iets jonger. Het kind werd meegedragen op de heenreis, maar niet op de terugreis. 

De onderzoekers kunnen in de vorm van de afdrukken van de volwassene aanwijzingen zien voor het feit dat die iets draagt. De voetafdrukken zijn breder door de extra last, en hun vorm is gevarieerder en heeft vaak een kenmerkende 'banaanvorm' - wat veroorzaakt wordt door de rotatie naar buiten toe van de voet. 

De afdrukken op de 'terugreis' vertonen minder variatie in de vorm en zijn smaller, wat er dus op wijst dat de volwassene toen geen last droeg. De onderzoekers opperen overigens voorzichtig dat het oppervlak waarschijnlijk een beetje opgedroogd was in de tijd die lag tussen de heen- en de terugreis. 

In de playa, de opgedroogde bedding van het Oteromeer waar de afdrukken werden gevonden, leefden vroeger veel intussen uitgestorven dieren uit de IJstijd. Afdrukken van die dieren zijn onder meer gebruikt om de ouderdom van het menselijke spoor vast te stellen. 

De onderzoekers vonden afdrukken van mammoeten, reuzengrondluiaards, sabeltandkatten, reuzenwolven, bizons en kamelen. Eerder hebben een aantal van de onderzoekers al aanwijzingen uit afdrukken gepubliceerd over hoe deze dieren bejaagd werden door mensen. Uit onderzoek dat nog gepubliceerd moet worden blijkt dat kinderen in de playa gespeeld hebben in plassen die ontstaan waren in de afdrukken van reuzenluiaards, dat ze rondsprongen tussen afdrukken van mammoeten en er zijn ook sporen van de jacht op dieren en het slachten ervan. 

Tussen het tijdstip waarop het 'heenspoor' en het 'terugspoor' gemaakt zijn, zijn een luiaard en Amerikaanse mammoeten het heenspoor overgestoken. De voetafdrukken van de terugreis kruisen dan weer de afdrukken van de dieren. 

Het spoor van de grondluiaard wijst erop dat het dier zich bewust was van het feit dat er een mens was voorbijgekomen. Toen het dier het spoor naderde, lijkt het zich opgericht te hebben op zijn achterpoten om de lucht op te snuiven. De reuzenluiaard hield even halt, draaide zich en vertrappelde de menselijke afdrukken voor hij zich weer op zijn vier poten liet zakken en verderging. Hij was zich bewust van het gevaar, prehistorische mensen jaagden hier op de reuzenluiaards. 

De mammoetsporen daarentegen, die op één plaats gemaakt werden door een grote stier, kruisen het menselijke spoor zonder enige afwijking. Waarschijnlijk hebben de dieren de mensen niet opgemerkt. 

De sporen vertellen een opmerkelijk verhaal en roepen ook veel vragen op, zo schrijven professor Matthew Bennett en doctor Sally Reynolds van de Bournemouth University, twee van de onderzoekers. 

Wat deed dit individu alleen met een kind op de playa en waarom had ze haast? Het spoor wijst duidelijk op sociale organisatie, ze kenden hun bestemming en leken er zeker van te zijn dat ze vriendelijk ontvangen zouden worden. Was het kind ziek? Werd het naar zijn moeder teruggebracht? We kunnen het op geen enkele manier te weten komen en het is makkelijk om te speculeren met weinig of geen bewijs. Wat we wel kunnen zeggen, is dat de vrouw zich waarschijnlijk ongemakkelijk zal gevoeld hebben in die vijandige omgeving, maar dat ze toch bereid was om de reis te ondernemen, aldus Bennett en Reynolds. 

"Dit onderzoek is belangrijk omdat het ons helpt onze voorouders te begrijpen, hoe ze leefden, hun overeenkomsten en hun verschillen", zei Reynolds, hoogleraar paleo-ecologie van de hominini. "We kunnen in de schoenen, of voetafdrukken, staan van deze persoon en ons voorstellen hoe het was om een kind te dragen terwijl we over moeilijk terrein stappen, omringd door mogelijk gevaarlijke dieren." 

"Ik ben zo blij dat we dit prachtige verhaal dat millennia overstijgt kunnen aan het licht brengen", zei Marie Sauter, de hoofdopzichter van het White Sands National Park waar de sporen gevonden zijn. "Als we de duizenden jaren oude afdrukken van een kind zien, weten we weer waarom het zo belangrijk is om zorg te dragen voor deze bijzondere plekken."

White Sands bevat de grootste verzameling fossiele afdrukken uit de IJstijd ter wereld. Veel van die afdrukken werden al 60 jaar geleden ontdekt, maar de laatste 10 jaar zijn ze intensief onderzocht, onder meer omdat veel afdrukken snel verdwijnen door erosie.

"Wat de afdrukken in White Sands zo uniek maakt, is de ongelooflijke interactie tussen mensen en andere dieren uit de IJstijd die we kunnen vaststellen", zei David Bustos, programmamanager bij het nationaal park.

"Toen ik voor het eerst de met tussenpozen opduikende afdrukken van de peuter zag, deed het me denken aan een vertrouwd voorval", zei Thomas Urban, onderzoeker aan de Amerikaanse Cornell University. Iedereen die zich al eens met een kind in de armen door een supermarkt gehaast heeft voor sluitingstijd, zal ongetwijfeld begrijpen wat hij bedoelt. 

De studie van het internationale team bestaande uit onderzoekers van de Bournemouth University, Cornell University, Liverpool John Moores University, het Royal Veterinary College in Hatfield en de National Park Service is gepubliceerd in Quaterary Science Reviews.

Dit artikel is gebaseerd op persberichten van Cornell University, White Sands National Park en Bournemouth University en een artikel in The Conversation. 

Dit YouTube-filmpje geeft een goed beeld van hoe het White Sands National Park eruitziet: