Hoe we de nieuwe coronamaatregelen mentaal kunnen verteren: "Je gaat door de modder, maar je weet waarom"

Een diepe zucht, van moedeloosheid dan wel opluchting, ging gisteravond door het land toen premier Alexander De Croo (Open VLD) de opnieuw strengere coronaregels uit de doeken deed. Moedeloosheid omdat we die hele coronawoestijn al eens zijn doorgestrompeld, opluchting omdat de cijfers leren dat er dringend doortastend opgetreden moest worden.

De vraag is dan: is dit nu een hardere mentale klap dan in maart? Koen Lowet, die aan het hoofd staat van de Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen, denkt van niet. "In maart-april werd alles stilgelegd zonder perspectief. Nu zijn de maatregelen toch niet zo streng dat er niets meer kan." 

Gedragstherapeute Barbara Depreeuw is het daarmee eens. "Ik denk dat er meer mogelijkheden zijn dan in het voorjaar. Het is geen volledige lockdown. Bovendien kennen we dit intussen. We weten wat er van ons verwacht wordt. En heel belangrijk: het gaat over vier weken, het is tijdelijk. Ja, het is lastig. Je gaat door de modder, maar je weet waarom je dat doet."

Nochtans start nu ook stilaan de "donkere periode" in herfst en winter, een periode die weleens gelinkt wordt aan somberheid en depressies. Depreeuw en Lowet beamen dat ook. "Maar anderzijds is dit sowieso de periode dat mensen sowieso meer binnenblijven of zich binnen organiseren", oppert Depreeuw. "Dat is anders dan in het voorjaar, toen veel mensen naar buiten wilden en terrasjes wilden doen. Daarom moet dat verschil niet noodzakelijk zoveel dramatischer zijn."

Op wie zouden de komende weken een zwaardere impact kunnen hebben? "Het wordt lastiger voor mensen die al psychisch belast zijn: ouderen die al langer geïsoleerd zijn, jongeren die last hebben van de eenzaamheid", denkt Depreeuw. 

Ook Ariane Bazan, hoogleraar klinische psychologie en psychopathologie aan de ULB, kijkt naar die jongeren. "Ik ben ervan overtuigd dat het grootste deel van hen het wel goed doet. Maar een klein deel dat dan grenzen overtreedt en feestjes houdt, kan veel schade aanrichten. Dus in plaats van lijdzaam toe te kijken of de jongeren te veroordelen, zouden we beter proactief werken en samen kijken wat toch mogelijk is. Mensen betrekken uit de kunstensector bijvoorbeeld: hoe kunnen we jongeren toch samen laten dansen en feesten?"

(Lees verder onder de foto)

Depreeuw denkt dat de maatregelen zich ook meer zullen laten voelen bij mensen met een extraverte persoonlijkheid. "Zij hebben andere mensen nodig om zich goed te voelen. Het zijn mensen die graag een klankbord hebben of sociaal zijn. Ik denk dan ook aan de impact van telewerken: mensen die graag onder de mensen zijn op het werk zien daar vooral van af."

"Dit is een lastige periode", is haar boodschap aan wie het moeilijk heeft. "Praat er met elkaar over en wees niet bevreesd om dat ook te doen met huisarts, ook al heeft die nu veel werk."

Ook de overheid heeft een taak om mensen mentaal door deze crisis de loodsen. Dat de regering nu duidelijkere en gerichtere maatregelen neemt en daar goed over communiceert, scheelt al veel, zeggen de psychologen die we aan de lijn kregen. "Wat het virus betekent en doet, is zeer zwaar", zegt Bazan. "Geen maatregelen treffen, zou ook de psychische draagkracht zwaar belasten."

"Misschien zijn maatregelen ook een opluchting. Dat men het gevoel krijgt: het is ernstig, maar het wordt aangepakt. Maatregelen die zomaar wat aanmodderen, kunnen ook voor bijzonder veel angst zorgen." Depreeuw knikt. "We kunnen het superrot vinden, maar liever slecht nieuws en duidelijkheid dan zo'n zwaard van Damocles dat heel de tijd boven ons hoofd hangt."

In dat opzicht vindt Koen Lowet het wel jammer dat het Overlegcomité heeft nagelaten om te communiceren over die coronabarometer. "Die zou mensen houvast geven en een doel om naartoe te werken. Dan is die psychologische impact minder groot en is het maar een kwestie om even die donkere tunnel door te komen."

(Lees verder onder de foto)

Hoogleraar gezondheidspsychologie Omer Van Den Bergh (KU Leuven) beaamt dat: "Dit wordt een marathon. Die barometer zorgt ervoor dat mensen ook op langere termijn kunnen meedenken. Het wordt zo meer voorspelbaar waar we naartoe gaan."

Daarnaast moet de regering ook meer inzetten op sociale verbinding, zegt hij. "Mensen zoeken steun bij elkaar en dat moeten we nog meer stimuleren." Het principe dat daarvoor naar voren wordt geschoven is dat er niet alleen deprimerende boodschappen worden uitgestuurd, maar dat er ook goede praktijkvoorbeelden komen. "We denken dan aan jongeren die influencers zijn of aan mensen die tonen hoe ze op een goede manier kunnen thuiswerken", illustreert Lowet.

Kunnen we ook zelf iets doen om psychisch gezond te blijven? "Daarvoor hebben we onze 'plusjes' nodig, positieve prikkels die ons energie geven", legt Depreeuw uit. "Sociaal leven, samen sporten, samen genieten, ... Die 'plusjes' moeten in verhouding staan met de dingen die we moeten doen. Wanneer dat niet goed in evenwicht is, krijgen we stress, zijn we minder gelukkig."

Het is zaak om die 'plusjes' te creëren of behouden. "Mensen moeten ook zoeken naar wat hen draagkracht geeft. Soms moeten we daar wat creatief voor zijn: misschien weer die online borrels implementeren, zoals bij de eerste lockdown."

De Belgische expertengroep "Psychology and Corona", die experten samenbrengt om na te denken over beide thema's, lanceerde trouwens eerder al een hele reeks tips om je mentaal gezond te houden in periodes van quarantaine. Die tips kunt u hier nog eens nalezen.

Herbeluister hier ook het gesprek met Ariane Bazan in "De wereld vandaag" op Radio 1: