Direct naar artikelinhoud
Nieuw-ZeelandJacinda Ardern

Het geheim achter het succes van Jacinda Ardern: Nieuw-Zeelandse premier behaalt absolute meerderheid

De partij van de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern heeft bij de parlementsverkiezingen een monsterzege behaald.Beeld Hollandse Hoogte / AFP

De ‘anti-Trump’, een rolmodel voor vrouwen, de veroorzaker van een mondiale ‘Jacindamania’. De Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern (40), die zaterdag met haar partij met overmacht de verkiezingen won, kreeg de voorbije jaren het ene na het andere succeslabel opgeplakt. Wat maakt haar, zelfs in coronatijd, zo geliefd?

“Hoi allemaal, ik wilde even checken hoe met iedereen is, nu we met z’n allen een paar weken binnen moeten blijven.” Het is eind maart en Jacinda Ardern (40) spreekt het land toe over de coronacrisis. Niet via de televisie of in een persconferentie, maar in een live-uitzending op Facebook. De Nieuw-Zeelandse premier verontschuldigt zich voor haar groene slobbertrui, ze heeft net haar dochtertje Neve naar bed gebracht. Het decor is informeel, zonder opsmuk, zoals Nieuw-Zeelanders het graag zien.

De boodschap is evenwel keihard. Ardern waarschuwt dat de lockdown, die ze zojuist heeft afgekondigd, wel een paar weken kan gaan duren. Ook vertelt ze waarom: met hard ingrijpen kan het virus nog verslagen worden. “Laat de moed je niet in de schoenen zakken”, zegt ze in de camera. “Kijk af en toe even hoe het met je buren is, bel de ouderen op die je kent en vraag of ze iets nodig hebben.” En verder: “Blijf thuis, break the chain, en red levens. Zo simpel is het.”

Zo simpel, maar toch zo moeilijk, voor bestuurders om doortastend te zijn én de juiste woorden te vinden. Ardern bleek er de afgelopen jaren een ster in. Het veroorzaakte de afgelopen jaren een ‘Jacindamania’, in binnen- en buitenland. “Hoe hebben jullie zo’n leider gekregen”, schrijft iemand onder de woonkamervideo van Ardern op YouTube. “De wereld heeft meer leiders zoals zij nodig”, schrijft een ander.

Dochter van een schoolkantinejuffrouw

Weinigen zagen het aankomen toen Ardern drie jaar geleden min of meer bij toeval premier werd. Haar voorganger was een paar weken voor de verkiezingen onverwachts opgestapt. De 37-jarige Ardern werd aangewezen als de nieuwe partijleider. De achterstand op de liberaal-conservatieve Nationale Partij was – ondanks een goede campagne – niet meer in te halen. Maar toen die partij vastliep in de coalitieonderhandelingen, greep Ardern, dochter van een politieagent en een schoolkantinejuffrouw, haar kans. Ze werd de jongste Nieuw-Zeelandse premier in 150 jaar.

Ze lanceerde een progressieve agenda, met aandacht voor armoedebestrijding, klimaatdoelen en zelfs een apart budget voor ‘welzijn’ – inclusief extra geld voor geestelijke gezondheidszorg om het aantal zelfmoorden terug te dringen. Publiciteit krijgt ze echter vooral om een andere reden: ze is wereldwijd de tweede vrouw ooit die tijdens het premierschap een kind krijgt. Na zes weken verlof keerde ze weer terug op haar post. Haar man Clarke Gayford, in Nieuw-Zeeland onder meer bekend van een tv-programma over vissen, bleef overdag thuis met dochter Neve.

Later nam ze man en dochter mee naar de VN, om tussen de vergaderingen door borstvoeding te geven. Ze oogstte er veel bewondering mee en topvrouw Sheryl Sandberg van Facebook noemde haar “een rolmodel voor meisjes over de hele wereld”. Zelf bleef ze er nuchter onder. “Als ik vrouwen kan helpen, is dat geweldig, maar als ik van huis ga, kijk ik toch vooral of er geen melkvlekken op mijn broek zitten”, zei ze in een interview met de Volkskrant.

Christchurch, 15 maart 2019

Haar eerste grote test kwam op 15 maart 2019, toen een Australische terrorist het vuur opende in twee moskeeën in Christchurch en de aanslag live uitzond op Facebook. Er vielen 51 doden en tientallen gewonden. Ardern viel op door haar doortastende én warme optreden. Ze kondigde een verbod af op halfautomatische wapens en begon een diplomatiek offensief om wereldleiders en techgiganten als Facebook en Twitter zover te krijgen iets te doen tegen de verspreiding van extremistisch geweld op internet. Ze riep op de naam van de moordenaar nooit meer te noemen – om hem niet de beroemdheid te geven waar hij naar op zoek was.

Bovenal maakte ze indruk door de manier waarop ze de getroffen moslimgemeenschap in de armen sloot. Met de simpele uitspraak “they are us”, gaf ze hen steun én verwoordde ze het gevoel van een natie. Met een zwarte hoofddoek op bezocht ze de families en omhelsde hen. “We kunnen niet beseffen hoeveel pijn u heeft, maar we zullen om jullie heen staan”, zei ze.

In het interview met de Volkskrant blikte ze terug. “Ik herinner me nog heel goed hoe ik me voelde toen ik besefte dat een heel specifieke groep in onze gemeenschap doelwit was geworden. Ze waren een deel van ons, van wie we zijn. Dat wilde ik overbrengen.”

Wederom simpele woorden, maar dat het wereldwijd zo opviel toont wellicht aan hoe ongewoon haar optreden was. Hoe zeldzaam het is voor leiders om zonder reserves op te komen voor tolerantie en medemenselijkheid. Zelf snapte ze de verbazing niet zo. “Uiteindelijk zijn het gewoon dingen die we onze kinderen willen leren, hè”, zei ze in gesprek met de Volkskrant. “Vriendelijkheid, medeleven, empathie en basale menselijkheid.”

In het verzet tegen Trump

Toen de Amerikaanse president Donald Trump op Twitter een Congreslid toebeet “terug te gaan” naar haar land van herkomst, ging Ardern – net als de Duitse Bondskanselier Merkel – in het verzet. “Ik ben het totaal en beslist met hem oneens”, zei ze. “Ik ben er trots op dat we in Nieuw-Zeeland het tegenovergestelde standpunt innemen. Dat ons parlement een goede afspiegeling van de bevolking moet zijn (…) en dat iemand nooit veroordeeld mag worden op basis van zijn afkomst.”

Dat Ardern naast een progressief boegbeeld ook een doortastend leider kon zijn, bleek ook tijdens twee daaropvolgende crises, de vulkaanuitbarsting op White Island (21 doden) in december 2019 en de corona-uitbraak. “Er vroeg en hard ingaan”, luidde haar antwoord. Toen ze eind maart een lockdown afkondigde, waren er nog maar honderd besmettingen geconstateerd en nog geen doden waren gevallen. Toch wist ze de Nieuw-Zeelanders te overtuigen zes weken lang binnen te blijven.

Jacinda Ardern tijdens een gesprek met de pers, op 6 oktober.Beeld Kai Schwoerer / Getty

Kleine smetten

Nu blijkt dat die strategie heeft gewerkt. De cafés, rugbystadions en scholen zijn open. Er vielen slechts 25 coronadoden, op een bevolking van 5 miljoen. Geen land deed het beter, oordeelde persbureau Bloomberg afgelopen week. Daarvoor wordt Ardern nu beloond. Zelfs enkele van de meest doorgewinterde liberalen stemden dit jaar voor het eerst op het sociaal-democratische Labour.

De crisissen verbloemden haar tekortkomingen op binnenlands beleid. Van haar belofte om tienduizenden woningen voor starters te bouwen, kwam nagenoeg niets terecht. Het plan om studenten te vrijwaren van collegegeld werd uitgesteld. De bestrijding van armoede onder kinderen – waar Ardern persoonlijk op toezag – boekte weinig progressie. “Geen aureool is zo armoedig als die van Ardern”, schreef een columnist van de rechtse Australische krant The Australian. “Ze grossiert in ‘woke’ gebaren en progressieve symboliek. Ze heeft nagenoeg niks bereikt of de dingen juist slechter gemaakt.”

Dit soort kritiek kan ze blijven verwachten, zeker nu een langdurige recessie dreigt. Het strenge coronabeleid inclusief het sluiten van de grenzen veroorzaakt een ongekende economische dip. Deskundigen waarschuwen dat het ergste nog moet komen. Gelukkig voor Ardern is ze dan op haar best. “Ik ben er trots op een empathische leider te zijn”, zei ze ooit. “Dat zal zeker kritiek opleveren, maar ik kan alleen maar trouw aan mezelf zijn en aan de manier van leidinggeven waarin ik geloof.”