Weyts sleutelt aan code oranje, zodat scholen volledig open blijven: is dat ook verantwoord?

Vlaams Minister Ben Weyts zit maandag samen met de onderwijspartners. Moet na het hoger onderwijs ook het lager en secundair onderwijs naar code oranje? Weyts wil eerst sleutelen aan die kleurcode.

“Voor mij is het essentieel dat de scholen open blijven”, zei hij zondag bij VTM Nieuws. Op dit moment betekent code oranje dat leerlingen van de tweede en derde graad van het secundair onderwijs week om week naar school gaan. Weyts wil af van die alternerende maatregel in code oranje.

“Ten eerste omwille van een pedagogische bezorgdheid: afstandsonderwijs is voor kinderen van de middenklasse minder een probleem dan voor andere leerlingen”, zegt zijn woordvoerder. “Ten tweede omdat een deel van die leerlingen, als ze niet meer naar school gaan, elkaar zal opzoeken in minder gecontroleerde omgevingen. En ten derde omdat de cijfers aantonen dat de scholen het goed doen.”

Wat zeggen de cijfers?

Tonen de cijfers inderdaad dat leerlingen nergens veiliger zijn dan op school? Ja, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (KU Leuven/ UHasselt). Hij kijkt dan naar de cijfers die de Centra voor LeerlingenBegeleiding (CLB) publiceren. Twee weken nadat de scholen openden, lag het aantal besmette leerlingen op 0,05 procent. Twee weken later is dat 0,15 procent en op dat percentage ligt het nu, nog eens twee weken later, nog altijd. Dat is een stuk lager dan in de rest van de samenleving.

“De indicaties van de CLB’s zijn bovendien dat die besmettingen niet op school zelf gebeuren, maar vooral in de sportclub of thuis”, zegt Molenberghs. “Voor clusteruitbraken op Vlaamse scholen is weinig of geen evidentie. Toen we in augustus hamerden op het gebruik van mondmaskers op school, was dat weinig populair, maar het kan doorslaggevend zijn.” 

De data van Sciensano tonen een heel ander beeld dan die van de CLB’s. Kijken we enkel naar de leeftijdsgroep 10-19 jaar, dan zien we een sterke, stelselmatige stijging sinds de eerste week van september. Dezelfde groei als in alle leeftijdscategorieën. Die toename was er niet in de eerste golf, toen de scholen dicht waren.

Kloppen de cijfers van de CLB’s dan wel? Wordt er bovendien voldoende breed getest? In het lager onderwijs worden medeleerlingen en leerkrachten zelfs nooit als een hoogrisicocontact beschouwd. In het secundair geldt dat klasgenoten van een besmette leerling enkel getest worden als ze langer dan 15 minuten op minder dan 1,5 meter waren én zonder mondmasker. 

Op het kabinet-Weyts valt te horen dat dit inderdaad de quarantainecijfers naar beneden haalt, maar nu eenmaal zo is vastgelegd door Sciensano. Zowel viroloog Marc Van Ranst als Geert Molenberghs hebben echter meerdere redenen om te denken dat de huidige golf niet veroorzaakt is door de heropening van de scholen.

Eén september is namelijk ook het moment dat veel Belgen terugkeerden van vakantie, wat verklaart waarom er verspreid over het land broeihaarden ontstonden. Bovendien waren er enkele versoepelingen van de maatregelen rond 1 september. En het motivatie-onderzoek van gedragspsycholoog Maarten Vansteenkiste toont aan dat de motivatie van de Vlaming om zich aan de maatregelen te houden in september op een dieptepunt zat.  

Wat zeggen de cijfers niet?

Het grote probleem blijft het gebrek aan degelijk brononderzoek in ons land, al verspreidde het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid vrijdag de resultaten van twee relevante vragen uit het contactonderzoek. Waar denken Covid-19-patiënten zelf dat ze de besmettingen hebben opgelopen? Daaruit komen gezin en werk als voornaamste categorieën naar boven. School komt zelfs niet in het rijtje voor: het antwoord blijkt gevat in de categorie ‘andere’.

“We overleggen maandag of we van ‘onderwijs’ een aparte categorie moeten maken, maar op dit moment kan ik niet zeggen hoe groot dat aandeel is in de restgroep ‘andere’”, zegt een woordvoerder van het agentschap.

De vraag blijkt bovendien erg moeilijk voor wie besmet is: één op de drie moet antwoorden dat hij het gewoon niet weet. Op de vraag ‘waar besmette personen naar eigen zeggen nog geweest zijn’ staan horeca en sportverenigingen afgetekend op de eerste twee plaatsen. Opnieuw is onderwijs niet in de antwoorden terug te vinden.

“Onderwijs zit namelijk in een aparte vraag over de collectiviteiten, maar die worden nog geanalyseerd”, zegt de woordvoerder.

“Als je cijfers geeft, geef ze dan volledig, tenzij je scholen wil ontzien”, zegt Dirk Devroey, huisarts en decaan van de Faculteit Geneeskunde en Farmacie van de VUB. “Ik vind scholen belangrijk, maar dit maakt me achterdochtig.”

Op Twitter noemde Devroey het ‘misdadig’ om de scholen in code geel te laten. “Wreed was misschien een beter synoniem geweest.”  

Wat zegt internationaal onderzoek?

In Nederland, waar mondkapjes niet verplicht zijn op de scholen, zijn er wel al meerdere clusteruitbraken op scholen vastgesteld. Steeds meer internationaal wetenschappelijk onderzoek toont aan dat ook kinderen, en zeker die ouder dan 10 jaar, wel degelijk het coronavirus verspreiden. Het gaat dan om recente studies in de VS, Japan, India en Zuid-Korea. 

“Andere overheden lezen die wetenschappelijke literatuur en trekken hun conclusies”, zegt Hans-Willem Snoeck, professor in de geneeskunde (microbiologie en immunologie) aan de Columbia University in New York. “De drie grootste schooldistricten in de VS kiezen voor deels of volledig afstandsonderwijs.” 

Snoeck noemde het deze zomer al waanzin dat de scholen volledig open gingen in Vlaanderen. Hij zegt niet dat scholen een grotere rol spelen dan andere bijeenkomsten, maar ook niet minder. De uitdaging is om gezondheid te verzoenen met het belang van gelijkwaardig onderwijs voor iedereen. Ook Snoeck wil dat, maar hij betwijfelt dat de discussie op dit moment eerlijk gevoerd wordt.

“Er is in België een gebrek aan kritische reflectie en een defensieve houding als het over onderwijs gaat. Ik vraag alleen: blijf bij de data, blijf bij de wetenschap.”

Daarom pleit hij voor alternerend onderwijs in het hoger secundair. “Ik denk dat daar moet over nagedacht worden”, beaamt Geert Molenberghs.