Brussel richt bazooka op luchtvervuiling

Terwijl het coronavirus onze aandacht opeist, blijven vuile deeltjes in de lucht ongemerkt slachtoffers eisen. Het Europees Milieuagentschap (EMA) schat de jaarlijkse tol in België op bijna 9.000 vroegtijdige doden. Wie de deeltjes inademt heeft een hogere kans op hart- en langaandoeningen. Bovendien hebben wetenschappers steeds meer aanwijzingen dat de blootstelling aan luchtvervuiling een verzwarende factor is bij patiënten met Covid-19.

Om te meten hoe erg Brussel eraan toe is, slaat de Brusselse regering de handen in elkaar met de Universiteit Antwerpen, de Universiteit Hasselt, de International Council on Clean Transportation (ICCT) en een aantal vzw’s, zoals de duurzame stadsbeweging BRAL en burgercomité De Luchtzoekers. Ook Bloomberg Philantrophies, de liefdadigheidsorganisatie van voormalig New York-burgemeester Michael Bloomberg, investeert bijna anderhalf miljoen euro in het project.

Het ‘Brussels Clean Air Partnership’, dat Bloomberg en co vandaag aankondigen, is een groot onderzoeksoffensief. De bedoeling is dat burgers een actieve rol in dat offensief zullen spelen, zodat ze zich meer bewust worden van de problematiek. 

Curieuzeneuzen

In de eerste plaats komt er een ‘citizen science’-project zoals de Curieuzeneuzen in 2018. Toen hingen 20.000 Vlamingen een maand lang twee meetbuisjes aan hun gevel om de stikstofdioxide (NO₂) in hun straat te meten. In 2021 zullen minstens 3.000 Brusselaars gemobiliseerd worden om hetzelfde te doen, waarna de Universiteit van Antwerpen deze resultaten mee zal analyseren. Daaruit moet blijken hoeveel Brusselaars op een plaats wonen waar de internationale NO₂-normen overschreden worden.

In afwachting van dit onderzoek worden op 30 oktober ook al meetbuisjes opgehangen bij 70 scholen en 50 gezinnen die door Brussel Leefmilieu werden geselecteerd. ‘Les Chercheurs d’Air’ zullen een jaar lang de stikstofdioxide op hun speelplaats of voor hun woning meten. Het gaat om vermoedelijke ‘hotspots’ van vervuiling. “Als de coronacrisis iets aantoont, dan is het dat het moeilijk is om iets te bestrijden dat onzichtbaar is. Hiermee maken we luchtveruiling wél zichtbaar, en kunnen we ze beter aanpakken”, zegt Pierre Dornier van vzw De Luchtzoekers, dat het project mee uitwerkt.

Misschien komt het meest interessante onderzoek wel van de UHasselt. Want die gaat in het voorjaar van 2021 de gezondheidseffecten van vervuiling meten bij 220 lageschoolkinderen uit alle sociale lagen. “Kinderen in Brussel-centrum ademen misschien meer fijnstof in dan kinderen in Ukkel”, zegt professor en hoofdonderzoeker Tim Nawrot (UHasselt). “Voor ieder van hen willen we weten wat de blootstelling betekent voor de lichamelijke en cognitieve ontwikkeling.”

Concreet zullen tienjarigen een luchtmeettoestel (“niet groter dan een Game Boy”) met zich meedragen. Ook staan ze stalen van bloed en urine af, waarin onderzoekers onder andere zullen nagaan hoeveel roetdeeltjes er via hun longen het lichaam zijn binnengekomen. “Dat is totaal nieuw”, zegt Nawrot. De kinderen zullen vervolgens allerlei proeven afleggen waarin hun aandacht en geheugen worden getest. Dit allemaal gebeurt uiteraard met de toestemming van henzelf, de ouders en de school.

Laserstralen

Ook opmerkelijk is een studie met laserstralen. Op een aantal plaatsen in Brussel zullen meettoestellen worden geïnstalleerd langs beide kanten van de weg. Een laserstraal tussen deze toestellen zal nauwkeurig meten hoeveel koolstofmonoxide (CO), koolwaterstof (HC), stikstofmonoxide (NO), stikstofdioxide (NO₂) en fijnstof (PM) elk voorbijrijdend voertuig op dat moment uitstoot. Hiermee stapt Brussel mee in een internationaal project waaraan onder andere ook Parijs en Londen deelnemen. 

Het klimaatplan van de Brusselse regering bevat een verbod op dieselwagens vanaf 2030 en op benzinewagens vanaf 2035. Aan de hand van deze studie wil de regering een geleidelijk pad uittekenen richting die brandstofban. Ze moet duidelijk maken welke types voertuigen op dit moment nog de grootste vervuiling veroorzaken. “Hoe groot is het aandeel van bedrijfswagens, motorfietsen, vrachtwagens of taxi’s?”, klinkt het op het kabinet van Alain Maron (Ecolo), Brussels minister van Klimaattransitie.

Opvallend is dat het kabinet nog steeds vraagtekens plaatst bij de nieuwe Euro 6-motoren van dieselwagens. Zijn zij wel zo zuinig als de auto-industrie beweert? Ook dat moet deze laserstudie uitwijzen. “We hebben al een tijdje een lage-emissiezone (LEZ). Maar als de euronormen niet goed gerespecteerd worden, dan wordt ook die zone niet gerespecteerd”, luidt de verklaring. De nasleep van het Dieselgate-schandaal is nog niet volledig verteerd.

De steenrijke Bloomberg laat via zijn communicatieteam weten dat het aanpakken van luchtvervuiling een absolute prioriteit moet zijn. “Alleen al in Europa houdt één op de acht sterfgevallen verband met vervuiling, waarbij gemarginaliseerde gemeenschappen het zwaarst worden getroffen.” Ook volgens minister Maron worden de Brusselaars nog steeds “aan onaanvaardbare niveaus van luchtvervuiling” blootgesteld.