‘Ik heb mijn man ooit een Excel-bestand gestuurd met als titel ‘The shit I do’. Hij wilde het er niet eens over hebben’

Bij Freya en haar vriend Ruben liep het mis toen hij zijn MBA, een bedrijfskundige masterstudie, wilde halen. “De afspraak was dat hij één jaar voluit voor die studie zou gaan, terwijl ik het huishouden volledig op mij zou nemen. Na dat jaar waren we de weg kwijt: ik was ongelukkig omdat ik nog steeds alles deed, tegelijk vond ik het moeilijk om die verantwoordelijkheid weer los te laten. Als we ruzie hadden, ging het altijd daarover: we zijn beiden gestructureerde mensen, maar ons huishouden, dat kregen we niet georganiseerd.”

De helft van alle koppels maakt al eens ruzie over de het huishouden. Vooral vrouwen tonen zich ontevreden: vier op de tien vinden dat ze in huis meer doen dan fair is, zo blijkt uit de meest recente Vlaamse Gezinsenquête (2018). Ze vinden het ook maar niets om hun partner vier keer te vragen om de garage op te ruimen, of dat zij er altijd aan moeten denken dat zoonlief morgen proper gewassen sportkleren nodig heeft. 

Bij Freya en Ruben staat de oplossing voor die aanhoudende conflicten nu op een blaadje papier uit een Atoma-schrift. Ze hebben beslist dat zij zorgt voor de planten, het toilet schoonhoudt en dweilt; hij pikt de Collect&Go op, zorgt dat de vogel eten heeft en zet het vuilnis buiten. De was is een gedeelde verantwoordelijkheid, ook de douche-afvoer houden ze beiden proper. De keukenafvoer is Freya’s verantwoordelijkheid. Klusjes die niet elke week gebeuren, hebben ze met fluostift aangeduid, kwestie van goed in te schatten hoe zwaar bepaalde taken wegen.

“We zijn begonnen met wie wat automatisch of graag doet”, zegt Freya. “Ruben vindt het niet erg om te stofzuigen, dus is hij nu CEO stofzuigen. Die lijst is geen bijbel, maar sinds we hem gebruiken, is er wel een last van mijn schouders afgevallen. Vooral omdat we hebben afgesproken om niet meer te zagen over wie wat wel of niet gedaan heeft.” 

In de Verenigde Staten schreef Eve Rodsky – geruggensteund door actrice Reese Witherspoon – de New York Times-bestseller Fair Play, waarin ze met een gelijkaardig systeem vooral het onzichtbare mentale werk van vrouwen wil verlichten. 

Zij was gefrustreerd omdat haar man iedereen trots meldde dat hij verantwoordelijk is voor de hobby van zijn zonen: elke zondag supportert hij langs het voetbalveld. Wat hij niet door had, was dat zijn vrouw de kinderen had ingeschreven, de voetbalschoenen bestelde, zorgde dat ze na school met een vriendje konden meerijden naar de training, boterhammen smeerde voor na de match, en ga zo maar door.

“Ik heb mijn man ooit eens een Excel-lijst doorgestuurd met de titel The shit I do: van boodschappenlijsten maken over lampen vervangen tot zorgen dat er altijd minstens nog één rol toiletpapier in huis is”, zegt Rodsky, die beroepshalve vermogende families adviseert, in een Google Talk. “Die lijst was zo extreem lang dat hij reageerde met een emoji van het aapje dat met zijn pootjes zijn ogen bedenkt. Hij wilde het niet weten. Toen had ik door dat dit niet de oplossing was. Zo’n opsomming gaat over scores bijhouden, en wie het meest doet. En vanuit mijn professionele achtergrond wist ik: lijstjes werken niet, systemen wel.”

Rodsky’s systeem is gebaseerd op het idee dat elke huishoudelijke taak bestaat uit drie stappen: bedenken, plannen en uitvoeren. Als vrouwen gefrustreerd en vermoeid zijn, zegt Rodsky, dan is dat omdat zij veelal instaan voor die eerste twee, vaak onzichtbare stappen – zorgen dat zoonlief op zondag kan gaan voetballen – terwijl mannen eerder opdagen bij de laatste fase: de voetbalmatch. Nochtans: “Dat is alsof je op het werk elke ochtend zou wachten tot iemand je zegt wat je moet doen.” 

Herkenbaar, zegt Sarah. “Mijn vriend rijdt elke week naar de supermarkt. Fijn, maar ik moet ook elke week zeggen wat hij moet meenemen.” Als mannen dan ook nog eens onder hun voeten krijgen omdat ze de verkeerde soort waspoeder hebben meegenomen, dan bevordert dat niet bepaald de sfeer in huis. “Mannen houden niet van dingen waar ze niet goed in zijn, dan haken ze af”, zegt Rodsky.

Beter is om – zoals Freya en Ruben – CEO’s aan te duiden. En wie instaat voor de voetbal, doet dat van begin tot einde, van inschrijving tot aanmoediging naast het veld. Wie de auto voor zijn of haar rekening neemt, zorgt er niet enkel voor dat die af en toe wordt schoongemaakt, maar gaat ook tijdig naar de keuring. Het resultaat, volgens Rodsky: vrouwen zijn maar wat blij dat ze een hoop geregel kunnen afstaan, mannen voelen zich betrokken en competent. 

Perfectionistisch

Actrice Hilde De Baerdemaeker en haar man Pieter hebben hun eigen systeem uitgedokterd: ze verdelen de lasten niet per domein, maar per week. “Tijdens mijn week sta ik in voor alles: het eten, de boekentassen klaarmaken, vervoer regelen, noem maar op. Pieter helpt me natuurlijk wel, maar alleen als ik het vraag. Elke zondag zitten we samen om de komende week te bespreken en dan geef ik aan waar en wanneer ik hulp nodig heb. We bedanken elkaar dan ook voor die hulp. Tegelijk kan ik ook zeggen: sorry, het is mijn week niet, regel een babysit.”

Het is geen rigide systeem, zegt De Baerdemaeker, maar het is wel duidelijk en het geeft rust in een voorheen nogal chaotisch en ongeorganiseerd huishouden. “Het is zalig om in mijn vrije week nergens aan te moeten denken en het geeft mij het gevoel dat we een evenwaardig koppel zijn. Ik heb ook alle vertrouwen in mijn man. Ik vind dat hij veel beter is in huishoudelijk werk dan ik.”

Laat net dat een moeilijk punt zijn. Een kleine rondvraag op de redactie leert dat de ene collega de was niet meer mag doen omdat hij de kleren niet altijd juist sorteert, en dat de ander altijd wel iets op tafel laat staan als hij die afruimt. “Ik moet zelfs niet proberen om in het bijzijn van mijn vrouw de was op te hangen, ze heeft namelijk een heel specifieke volgorde waarin ze alles ophangt”, vertelt Jo, vader van twee pubers. “Terwijl de kleren ook droog worden als ik ze kriskras door elkaar hang.” 

Moeten vrouwen de lat dan maar wat lager leggen? “Ons systeem heeft mij alvast verplicht om mijn ergernissen wat los te laten”, vertelt Freya. “Als mijn vriend niet stofzuigt wanneer ik dat wil, laat ik dat gebeuren. De wereld zal niet vergaan, en de volgende keer zal hij er wel aan denken.”

Dat vindt ook relatietherapeut Rika Ponnet. “Vrouwen rijden zichzelf ook wat vast. Ze ervaren het huishouden als hun verantwoordelijkheid en kunnen daarin overdreven perfectionistisch zijn. En als het niet volgens hun regels gebeurt, dan krijgen mannen kritiek.” Wie het beu is om thuis de boel draaiende te houden, moet dus ook bereid zijn om dat machtsterrein een stuk te lossen, en de ander de vrijheid te geven om de vaatwasser op zijn (of haar) manier in te laden.

Voor de volledigheid: ook mannen hebben een aandeel in die machtsstrijd. “Een klassieker is de vrouw die zich elke week ergert aan de man die doodleuk over de volle wasmand aan de trap stapt”, zegt Ponnet. “Mannen zullen dan snel zeggen dat ze die wasmand niet hebben gezien, maar dat lijkt me onzin. Ik kan me moeilijk voorstellen dat ze op hun werk ook elke week een taak over het hoofd zien, toch? Dat gebrek aan aandacht is een vorm van sabotage, een manier om onder een klus uit te geraken of om te zeggen: ik heb geen zin om mij naar jouw normen te plooien.” 

Rodsky kan zich niet vinden in die lagere lat. “Daarmee wordt het probleem weer bij vrouwen gelegd.” Maar ook zij heeft een tijdje achter haar man – verantwoordelijk voor de vuilnisbakken – aangelopen omdat hij ze te lang liet staan naar haar zin. Nu zegt ze: bespreek samen te beslissen welke klussen wel en niet belangrijk zijn en bepaal per taak een ‘redelijke norm’. Want wat de ene gezellige rommel noemt, is voor de andere pure chaos. Bij Rodsky thuis zijn er nu duidelijke afspraken over wanneer die vuilbak wordt leeggemaakt. “Mensen vinden het gek om met hun partner twintig minuten over vuilnisbakken te praten, maar het bespaart je later veel tijd en gedoe.” 

Weekschema’s

Wat Ponnet koppels aanraadt, is om elk apart een weekschema te maken en aan te duiden wie wat doet voor het werk, het gezin en zichzelf, de uren erbij. “Die schema’s vergelijken kan helpen om dingen in perspectief te zien, maar ook om veel ongezien werk ‘zichtbaar’ te maken en zo makkelijker te praten over een meer gelijkwaardige verdeling.”

Belangrijker nog is een constructief gesprek dat de eindeloze discussies over de afwas overstijgt, want daaronder broeden andere emoties: van boze vrouwen die zich niet erkend voelen voor het werk dat ze verzetten voor het gezin en de liefde die daaruit spreekt; bij mannen die niet in gang te krijgen zijn, spelen misschien angst en onzekerheid mee. “Een man die elke dag moet horen dat hij tekortschiet, is niet geneigd om zich op het terrein van zijn vrouw te wagen. Hij redeneert dat hij er zo’n grote rekening heeft te vereffenen, dat hij er evengoed niet aan kan beginnen.”

“Je kan je partner ook op een rustig moment zeggen: ‘Ik voel mij overbelast en ik zou heel graag hebben dat je meer participeert. Kunnen we het daar eens over hebben?’ Dan praat je over wat jullie nodig hebben en hoe jullie elkaar daarbij kunnen helpen. In een liefdevolle relatie laat je elkaar niet ploeteren.” En toon appreciatie voor goed uitgevoerde klusjes. Ponnet: “Kinderen voeden we ook op door ze positief te stimuleren, maar in relaties denken we nog te vaak dat we iets bereiken door te zagen.”

‘Deeltijds werken? Zowat het slechtste wat een vrouw kan doen’

Een andere, meer structurele oplossing die voor veel vrouwen aanlokkelijk blijkt, is minder gaan werken: bijna de helft van de werkende vrouwen doet dat deeltijds. En nog steeds nemen vrouwen ruim twee keer zoveel ouderschapsverlof op als mannen. “Deeltijds werken is zowat het slechtste wat een vrouw kan doen”, zegt socioloog Theun Pieter van Tienoven (VUB). “Onderzoek leert ons dat die vrouwen zowat het hele huishouden op zich nemen. Zij hebben het zwaarder dan vrouwen die niet of voltijds aan de slag zijn.” Het probleem is, zegt Van Tienoven, dat alle maatregelen om de combinatie werk en gezin te versoepelen, zoals betaalbare kinder­opvang, vooral gericht zijn op meer arbeidsparticipatie bij vrouwen. “Die maatregelen gaan er ook van uit dat hoe meer vrouwen werken, hoe meer mannen zullen doen in het huishouden, dat klopt niet.”

De Nederlandse sociologe Leonie Van Breeschoten (Universiteit Utrecht) stelde vorig jaar vast dat mannen zich nog sterk laten leiden door de cultuur op de werkvloer. “Mannen zullen alleen ouderschapsverlof gebruiken in een organisatie waar dat acceptabel is.” Nochtans leerde de lockdown dat mannen die meer thuis zijn, dan toch wat meer routinetaken op zich nemen. Marijke en haar vriend hebben pas een tweede zoontje gekregen. Sinds kort werkt hij één dag minder per week. “Hij is daar heel blij mee, maar het was niet evident. Hij werkt in de technische sector, met allemaal mannen. Enthousiast waren ze daar niet.”