Wanneer een algoritme geen gevoel voor humor heeft: Facebook haalt De Raaskalderij offline
De satirische website De Raaskalderij staat al tien jaar garant voor manifeste en vooral hilarische onwaarheden. Maandag werd de Facebook-pagina tijdelijk verwijderd, wellicht omdat een algoritme geen gevoel voor humor heeft. ‘Symptomatisch’, vinden experts.
“Dit is geen grap. Integendeel. Er is juist niks grappigs aan.” Op de Facebook-pagina van Het beleg van Antwerpen is de ernst meestal in geen velden te bespeuren, maar deze keer is het bloedserieus. Zusterpagina en grote voorbeeld De Raaskalderij, sinds 2010 een baken van de bulderlach, werd op maandag tijdelijk verwijderd door Facebook. “Een zoveelste zorgwekkende stap in de richting van digitale censuur op basis van willekeur”, vinden de collega’s.
Dinsdag rond 15u werd de pagina, goed voor zo’n 23.000 likes, in ere hersteld. Nadat enkele media, waaronder De Morgen, ruchtbaarheid gaven aan de zaak.
Aanleiding voor het offline halen van de pagina is wellicht een grap over Dries Van Langenhove, die zogezegd betrapt wordt op een lockdownfeestje waar voor iedereen maskers zijn voorzien. De begeleidende foto toont leden van de Ku Klux Klan. “De grap dateert van mei, maar sinds vorige week kregen we plots veertig à vijftig meldingen over die post”, vertelt oprichter Stijn Van der Stockt. De post zou de Facebook-communityrichtlijnen over gevaarlijke organisaties en personen schenden.
“Die rapporteringen komen niet van gebruikers, maar van Facebook zelf. Vermoedelijk heeft een algoritme die foto geflagd telkens wanneer iemand de foto deelde”, zegt Van der Stockt. De reeks meldingen ving ongeveer aan nadat Facebook aankondigde de strijd tegen fake news en vooral de omstreden complotbeweging QAnon op te voeren. “Wij zijn wellicht collateral damage”, zegt Van der Stockt. “Dat een pagina als de onze wordt bestempeld als gevaarlijk, vind ik verontrustend.”
Zwarte Piet
Experts delen die mening. Volgens Rob Heyman (VUB/SMIT) van het Vlaams Kenniscentrum voor Data en Maatschappij is het verhaal symptomatisch. “Sinds de eerste campagne van Donald Trump ligt Facebook onder vuur, maar de experimenten rond fake news vormen één groot blunderparcours.” De maatschappelijke druk blijft toenemen, onder meer door #BlackLivesMatter, maar de aandeelhouders eisen nog steeds kostenefficiëntie, stelt Heyman. Dat betekent dat er gezocht wordt naar een geautomatiseerde oplossing. Algoritmes dus, die de inhoud modereren.
“Context is daarbij ontzettend belangrijk”, stelt techniekfilosofe Katleen Gabriels (Maastricht University). Maar net met die context hebben algoritmes het moeilijk, toont dit verhaal opnieuw aan. Nochtans beloofde Facebook recent nog, toen het een beleid rond beelden van blackface en dus ook Zwarte Piet aankondigde, dat er rekening zou worden gehouden met context. Het platform was op dinsdag niet bereikbaar voor commentaar.
“Er is duidelijk sprake van een doorgeschoten kramp”, zegt Gabriels, die onder meer verwijst naar het weghalen van de beruchte ‘Don’t mention the war’-aflevering van Fawlty Towers. “‘Er komt kritiek, en dus verwijderen we maar zoveel mogelijk in de hoop dat het dan beter is.’” Digitale censuur op basis van willekeur dus.
Professor Nieuwe Media Michaël Opgenhaffen (KU Leuven) stelt dat het voor algoritmen wel degelijk mogelijk is om satire van fake news en misinformatie te onderscheiden. “Uit een recente studie blijkt dat er taalverschillen zijn. Bij satire is er ander woordgebruik en andere leestekens. Dat zou een algoritme dus kunnen detecteren.”
“Maar voor die detectie zou de machine learning op het Nederlands moeten zijn afgestemd”, zegt cyberexpert Nathalie Van Raemdonck van het Europees Instituut voor veiligheidsstudies. “Dat is echter ‘moeite doen’ naar de lokale context toe, en laat Facebook daar nu net geen moer om geven.” Opgenhaffen beaamt dat verhaal.
Niet onschuldig
Volgens de experts zullen dit soort fouten dus blijven gebeuren. “Waarna Facebook meestal snel toegeeft dat het gewoon een foutje was, en daarmee is de kous af”, zegt Heyman. “Een uitleg of transparantie is er nooit.” Een recent voorbeeld toont dat de gevolgen niet altijd zo onschuldig zijn. Zo werd de kritische open brief ‘Naar een omgekeerde lockdown!’ vanuit de zorgsector naar de regering enkele dagen van Facebook verwijderd. “Daardoor heeft die brief minder kunnen wegen op het debat.”
“Als een pagina of bericht in een vingerknip kan worden neergehaald, zouden gebruikers ten minste moeten kunnen hopen op een even snelle respons”, zegt Heyman. Bij De Raaskalderij botsten ze inititieel op een muur, zegt Van der Stockt. De website zelf is voor alle duidelijkheid nooit weggeweest, maar een groot deel van de bezoekers belanden er via Facebook. Willens nillens, aldus Van der Stockt. “Als hobbyistisch project hebben wij Facebook helaas nodig.”