Samuel Paty, de docent die iedereen wilde hebben, is nu een martelaar voor het vrije woord

Door die brute moord zal “de leraar die iedereen wilde hebben” de geschiedenis ingaan als martelaar voor het vrije woord.

Na het voltooien van zijn studie in Lyon werd Samuel Paty in 1997 docent. Volgens vrienden uit zijn studietijd was hij een hardwerkende student. Een leergierige jongeman die hield van discussiëren maar altijd vriendelijk bleef. Zoals veel jonge Franse leerkrachten begon hij zijn carrière in de regio Parijs, in Seine-et-Marne, het departement ten oosten van de hoofdstad. Vijf jaar geleden werd hij aangenomen op het Collège du Bois d’Aulne in Conflans, een landelijk stadje aan de Seine, zo’n 25 kilometer ten westen van Parijs.

In Conflans stond Paty bekend als een enthousiaste docent die zijn leerlingen met een levendige doceerstijl en veel videomateriaal bij de les hield. Hij was in voor een grapje – als iemand in zijn klas dreigde weg te dommelen riep hij ineens heel hard ‘Kinderbueno’, verklaarde een oud-leerling tegen dagblad Libération. "Hij kon de clowns van de klas goed handelen”, zei een andere leerling, “omdat hij zelf de grootste grappenmaker was.” Als het moest kon Paty streng zijn, maar dat tastte zijn populariteit niet aan. "We wilden hem allemaal als docent hebben.”

Paty, die als hij voor de klas stond altijd een overhemd droeg en in zijn vrije tijd vaak op de plaatselijke tennisbaan was te vinden, gaf sinds een aantal jaar ook het vak Enseignement Morale et Civique (EMS), een soort maatschappijleer. Een van de thema’s die dat vak behandelt is de laicité, het strikte Franse model van scheiding tussen kerk en staat. Van een zeldzaam wrange ironie is het feit dat de lessen EMS in Frankrijk werden ingevoerd als een reactie op de aanslag op Charlie Hebdo in 2015.

Op maandag 5 oktober zei Paty iets tegen zijn klas wat hij ook eerdere jaren had gezegd als hij bij die bewuste EMS-les was beland. “Morgen ga ik jullie een tekening laten zien die sommige van jullie, die geloven in de islam, mogelijk zal schokken. Als jullie willen, kunnen jullie de klas verlaten, je ogen sluiten of je blik afwenden.” Eén van zijn leerlingen begon daarop te schreeuwen dat ze de klas niet ging verlaten. Ze was niet tot bedaren te brengen, werd de les uitgestuurd en voor twee dagen geschorst.

Als Paty de volgende dag de bewuste karikatuur, een Charlie Hebdo-cartoon van Mohammed die naakt op handen en voeten zit, aan zijn klas toont, zit het geschorste meisje thuis. Haar vader, die verbolgen is over de gang van zaken, post een aantal video’s op de sociale media. “We moeten deze schurk stoppen”, zegt hij over Paty. De video bereikt tienduizenden mensen, onder wie een 18-jarige Tsjetsjeen uit Évreux, een stad tachtig kilometer verderop. De gruwelijke afloop is bekend.

Paty, die recentelijk was gescheiden en een zoontje van 5 jaar nalaat, is in een paar dagen tijd uitgegroeid tot een nationale held en een martelaar voor het vrije woord. Woensdag krijgt hij een nationaal eerbetoon. De school in Conflans wordt mogelijk naar hem vernoemd. Er gaan stemmen op om hem te begraven in het Panthéon, de laatste rustplaats van grote Fransen als Victor Hugo en Voltaire.