Steven Van Gucht: ‘Het hele probleem zou snel opgelost zijn als iedereen zich elke ochtend bij de koffie zou kunnen testen’

Viroloog Steven Van Gucht: “Het worden sowieso ándere feestdagen. Grote familiebijeenkomsten raad ik af, maar beperkt bezoek kun je wel veilig ontvangen. Het vergt alleen goeie afspraken en een goeie planning. Hou het dit jaar in kleine kring en stem het feest af op de capaciteit die je thuis hebt, zodat je altijd afstand kunt houden. Zet desnoods twee tafels in plaats van één grote. En geef vooral geen kussen of knuffels, hoe verleidelijk het ook is. Je kunt je een hele avond perfect aan de regels houden en veel moeite doen, maar als je de avond begint of eindigt met een kus, dan doe je dat allemaal teniet. Zo meedogenloos is het virus: het zal elke misstap gebruiken om zich te verspreiden.”

U bent geen fan van het voorstel van de Duitse viroloog Christian Drosten om in pre-quarantaine te gaan?

“Zijn voorstel was: mensen zonderen zich vóór kerst een week af, om dan veilig te vieren met de familie. Maar een week is te kort. Je moet je minstens twee weken afzonderen: dat is de incubatieperiode van het virus. We vragen potentieel zieken wel om slechts een week in quarantaine te gaan, maar dat komt omdat we ze op dag vijf testen. Die test is cruciaal, omdat je op dag zeven net het besmettelijkst kunt zijn. Je kunt het je al voorstellen: Kerstmis komt eraan en je bent van plan je een week af te zonderen, maar eerst neem je het er nog eens goed van en ga je bij een paar mensen op bezoek, waar je het virus oploopt. De week erna, als het kerst is, waan je je veilig en neem je meer risico’s, maar ben je eigenlijk constant het virus aan het verspreiden.”

Je de eerste week van de kerstvakantie thuis opsluiten met je gezin is dus níét de oplossing om veilig met opa en oma kerst te vieren?

“Nee, het zouden twee weken moeten zijn. En dan nog biedt zo’n afzondering geen garantie, omdat je nooit volledig geïsoleerd leeft, maar in een huishouden, met schoolgaande kinderen en een partner die nog uit werken moet. Ik vind het beter om consequent te zijn en voortdurend op te letten wat je doet, en met wie.”

Houden we de generaties maar beter gescheiden deze kerst?

“Wat extra afstand is aan te raden. Dat kun je afspreken met de grootouders. Zij kunnen voor zichzelf uitmaken wat voor risico ze willen nemen. Maar hou in het achterhoofd: dit is maar één kerst en één Nieuwjaar. Is dat het risico wel waard? Misschien moeten we op onze tanden bijten en nadenken over hoe we het gezellig kunnen maken zónder onnodige risico’s. Ik heb al verschillende keren afgesproken met mijn vader, die een stuk in de 70 is. We houden dan afstand. Ik heb hier een grote tafel, maar we gaan niet tegenover elkaar zitten, om te vermijden dat we virusdeeltjes recht in elkaars gezicht blazen. Het lukt perfect om zo een conversatie te voeren, samen iets te drinken en te eten. Ik weet ook wel: het is een heel gedoe. Maar nogmaals: het virus heeft maar één kans nodig, één kus, één knuffel.”

Kunnen sneltesten helpen om veilig aan te schuiven bij het kerstdiner?

“Het probleem van sneltesten is dat ze enkel iets zeggen over de dag zelf. Leg je drie dagen vóór kerst een negatieve test af, dan ben je tegen kerst niks wijzer.”

“Kijk, het hele probleem zou snel opgelost zijn als iedereen zich elke ochtend bij de koffie zou kunnen testen. Is die test negatief, dan kun je weer verder voor een dag. Is hij positief, dan kruip je in bed en kom je er een week niet uit. Op die manier zouden we het virus snel onder controle hebben. Maar met 11 miljoen Belgen is zo’n dagelijkse test voor iedereen niet haalbaar. Bovendien moet iedereen die test zélf afnemen, want zoiets organiseren kun je niet.”

U gelooft niet dat die technologie binnenkort voorhanden zal zijn?

“Je hebt al de snelle antigentesten, waarin Nederland nu volop aan het investeren is. Ze lijken op zwangerschapstesten: je brengt je staal aan op het toestel en vijftien minuten later heb je je resultaat. Ze zijn nog een beetje minder gevoelig dan de labo- of PCR-testen, maar dat is niet zo erg: als je écht besmettelijk bent, dan zal dat toestel wel een positief resultaat geven. Maar wil je zo’n test zelf doen, dan moet je met speeksel werken. Want een diep neuswisserstaal bij jezelf afnemen, vergeet dat maar: veel mensen zullen dat niet durven of de wisser niet diep genoeg steken. Speeksel kun je wél zelf aanbrengen, maar in speeksel zit minder virus dan in de neus. Je zit dus met een dubbel probleem: minder virusdeeltjes én een minder gevoelige test. Dat kans is dus aanzienlijk dat je een vals negatieve test aflegt, onvoorzichtig wordt en op die manier veel mensen besmet. Zo speel je het virus in de kaart. In de toekomst kunnen sneltesten nuttig zijn, maar dat zie ik zeker niet vóór Kerstmis gebeuren.”

“Wat we ook doen, we zullen de komende maanden extra moeten opletten. Ik denk dat we zo naar de feestdagen moeten: in beperkte kring, en ook dan goed organiseren en afspreken om afstand te houden. Wissel gerust cadeaus uit - daar moet je niet bang voor zijn, je kunt makkelijk je handen wassen of ontsmetten - maar laat de knuffels en kussen achterwege. Volgend jaar kunnen we die dubbel en dik compenseren. Tegen dan is het ergste voorbij.”

Weet u dat zeker? Mensen worden moedeloos omdat het veel langer duurt dan ze hadden verwacht.

“Het wordt heus wel beter. Als we deze winter achter de rug hebben, dan zal er in het voorjaar, of toch zeker tegen de zomer, al redelijk wat gevaccineerd kunnen worden. Weet ik dat zeker? Nee. Gaat één van die vaccins werken? Ik weet het niet, we hebben nog geen resultaten. Maar mijn gevoel zegt: de kans is groot.”

“Het eerste vaccin zal waarschijnlijk niet meteen het efficiëntste zijn, en we zullen niet iedereen tegelijk kunnen vaccineren. En dan wordt het nog afwachten hoe goed dat vaccin het doet in het echt, buiten de studies. Er komt dus een overgangsperiode waarin we nog met maskers zullen moeten werken. Zeker in de woon-zorgcentra moeten we extra voorzichtig blijven. Maar geleidelijk aan zal de druk van het virus afnemen en zullen we naar een veel normalere maatschappij evolueren. Voor deze winter ontbreken de lichtpunten nog wat, maar de zomer zal er al veel zonniger uitzien. Daar geloof ik in.”

In plaats van een skivakantie plannen we beter al onze zomervakantie.

“Op skivakantie zou ik niet gaan, nee. Met een zomervakantie boeken zou ik ook nog even wachten tot het nieuwe jaar, wanneer we net iets meer overzicht hebben. Maar ja, de feestdagen dit jaar, dat wordt speciaal. We zullen veel sfeer in huis moeten creëren, met kaarsjes, lichtjes en massa’s cadeaus. Alleen met fysiek contact moeten we spaarzaam zijn.”

U gaat het wel vieren?

“Ja, maar in kleine kring. We zullen kijken wie in de familie de meeste plaats heeft. En alles volgens de geldende regels, natuurlijk.”

“Kijk, niemand staat te springen voor een harde lockdown. De cijfers zijn op dit moment zo hoog dat we het tij écht moeten keren. De grote vraag is dus: lukt dat met strengere maatregelen? Maar op een maand kan veel gebeuren. Het zou me niet verbazen als er daarna, voor kerst en nieuw, toch een klein versoepelinkje af kan. Maar dan nog moeten we voorzichtig blijven. Ik ben al jaren verantwoordelijk voor het referentielaboratorium voor de griep, en daar weten we maar al te goed: de feestdagen zijn hét moment waarop dat virus opduikt. Een heel najaar zien we niets, dan komen kerst en nieuw, en een week later lopen de griepgevallen binnen. De nieuwjaarsrecepties, waarop mensen zich al kussend van de ene tafel naar de andere bewegen, zetten het hele griepseizoen in gang. Met die kennis in het achterhoofd moet het dit jaar anders.”

© Humo