‘Mijn vriendin doet alsof ik een superverspreider ben’: door corona liggen conflicten overal op de loer
De een houdt zich rigoureus aan drie nauwe contacten, de ander organiseert feestjes alsof corona niet bestaat. De epidemie leidt niet enkel tot vervelende maatregelen, maar ook tot ruzie. ‘Mijn vriendin doet alsof ik een superverspreider ben.’
Beau (*) is al jaren bevriend met Lise (*). Nog nooit hebben ze woorden gehad. Maar sinds er coronamaatregelen gelden, is het tussen hen al drie keer misgelopen.
“Lise vindt dat ik onverantwoordelijk ben.” Dat is niet helemaal uit de lucht gegrepen, geeft Beau toe. De 29-jarige Gentse past de regels eerder losjes toe. Dat heeft volgens haar te maken met een weerstand die ze steevast voelt als er iets aan haar wordt opgelegd. “Ik geloof wel in het virus, maar ik vind de maatregelen niet altijd leefbaar of logisch. Neem het mondmasker. Ook al moet je het dragen, op de fiets doe ik het gewoonweg nooit. Ik krijg anders geen zuurstof. En ik heb geen zin om flauw te vallen. Ik zie ook niet hoe ik vanop de fiets een andere persoon zou besmetten.” Ook met de sociale bubbels en het ‘anderhalvemeteren’ neemt Beau het niet altijd even nauw.
Haar huisgenote aanziet het met lede ogen. “Lise is veel angstiger dan ik. Tijdens de eerste golf raakte ze geobsedeerd door corona. Ze kwam amper buiten. Wanneer ze dat wel deed, wisselde ze thuis meteen van kleren. Ze was voortdurend bezig met wassen en ontsmetten. Dat heeft zich verder gezet, tot op vandaag. Lise volgt alles heel strikt op, soms strikter dan nodig. Wat ik doe, vindt ze crimineel.”
Corona zet de verhoudingen al maandenlang op scherp. Tussen vrienden als Beau en Lise maar evengoed in families of op de werkvloer. Lang niet iedereen denkt hetzelfde over het virus. En ook de maatregelen die de epidemie moeten terugdringen, worden heel anders geïnterpreteerd of opgevolgd.
Kijk naar de oproep om nauwe contacten zoveel mogelijk te beperken. Je hebt de uiterst volgzame types, die zoiets meteen ter harte nemen en zich er zelfs niet aan wagen om drie personen te zien. Maar je hebt ook de relativeerders, die meer op hun gevoel leunen en geloven dat een paar kussen of knuffels te veel geen kwaad kunnen.
Als twee zulke uitersten samen afspraken moeten maken, dan kan het botsen.
Auto-immuunziekte
In het appartement dat ze met Lise deelt, probeert Beau haar best te doen. Lise heeft immers een auto-immuunziekte, waardoor ze meer risico loopt om ziek te worden. “Ik snap dat ze voorzichtig is en van mij hetzelfde verlangt. Maar ik vind ook dat ze overdrijft. Ze doet alsof ik een superverspreider ben. Terwijl, voor mij is er gewoon een leven buiten corona.”
Dat Beaus vriendin in een boog van twee meter om haar heen loopt, daar legde ze zich in eerste instantie bij neer. “Maar hoe langer de epidemie aansleepte, hoe moeilijker het voor mij werd om daarmee om te gaan. Ik ben een heel fysiek en sociaal persoon en na een tijdje begon ik mij verloren te voelen.” Uiteindelijk liep het mis. “Toen Lise zag dat ik iemand een knuffel gaf, was dat voor haar de druppel. Toen ik thuiskwam, stond ze me op te wachten. Ik wist natuurlijk waarover we zouden praten.” Er volgden nog meer discussies, toen Lise ook ontdekte dat Beau naar een illegaal feestje ging. “Het was niet alsof we daar met tweehonderd man aan het dansen waren. Maar coronaproof zou ik het ook niet noemen. Voor Lise was het zo’n groot probleem, dat ze een tijdlang ergens anders is gaan wonen.”
Mensen hielden er ook vóór deze crisis al verschillende meningen op na. Maar wat volgens cultuursocioloog Ignace Glorieux (Vrije Universiteit Brussel) nieuw lijkt, is onze gevoeligheid voor die verschillen. “Sinds corona er is, horen we voortdurend dat we met vereende krachten het virus moeten aanpakken. Dat zorgt voor een groeiend plichtsbesef. Het zou kunnen dat we elkaar hierdoor ook sneller aanspreken op asociaal gedrag. Omdat we weten: anders geraken we er niet uit. Voor deze crisis was dat toch iets dat je Belgen maar zelden zag doen. Als iemand de regels overtrad, keken velen liever de andere kant op.”
Denk maar aan de sluikstortende, te snel rijdende of verkeerde geparkeerde medeburger. Hoe vaak zie je dat zo iemand op zijn of haar gedrag wordt aangesproken? Glorieux: “Het verschil nu is dat je zelf vrij snel de gevolgen kan voelen als een ander de coronaregels niet naleeft. De anderhalve meter afstand niet respecteren of een mondmasker achterwege laten: daardoor lopen jij en je omgeving meteen risico.”
De socioloog vindt het frappant hoe nauwgezet we de ander tegenwoordig in de gaten houden en veroordelen. “Terwijl we het zelf niet per se beter doen.” Hij gelooft dat de duur van de epidemie een en ander verklaart. “Bij de eerste besmettingsgolf belandden we in een volledig nieuwe, spannende situatie. De ongekende vijand zorgde daarbij voor een samenhorigheidsgevoel. Maar vandaag, tijdens de tweede golf, spelen heel andere emoties. Mensen raken de dreiging, de aanslepende maatregelen, het isolement vooral beu. ‘We hebben zo ons best gedaan en is het nog niet genoeg’, die gedachte leeft wel. Sommigen proberen een schuldige te zoeken.”
Voor hoeveel conflicten corona precies zorgt, weten we niet. Maar het zou Mark Nelissen, gedragsbioloog en professor emeritus aan de Universiteit Antwerpen, niet verwonderen mocht het gestegen zijn. “Het lichamelijke contact is enorm belangrijk in een mensenleven. Het zorgt ervoor dat we oxytocine aanmaken, het zogenaamde knuffelhormoon.” Dat stofje bepaalt mee hoe veilig we ons voelen, maar ook hoeveel vertrouwen we hebben in een ander. Die waardes zouden door de huidige situatie volgens hem bij sommige mensen wel eens een pak lager kunnen liggen. “En dat zou kunnen mee verklaren waarom ze soms prikkelbaarder reageren.”
Op de tippen lopen
In de familie van Jo (*) is het sinds de crisis op de tippen lopen. Toch als het over zijn broer gaat. De man, jong en kerngezond, schiet geregeld in een coronakramp. “Hij is als de dood om ziek te worden. En dus blokt hij alle bezoeken af. Zelfs een wandeling in het park is geen optie.” De familie hoopte dat de verjaardag van zijn zoon, in de periode van de versoepelde maatregelen, een keerpunt zou vormen. Toen was ineens wel een beperkt aantal mensen welkom in zijn tuin. “Maar dan begon het te regenen en sloeg hij in paniek omdat iedereen naar binnen moest om te schuilen. Sindsdien houdt hij de boot weer volledig af, tot groot verdriet van sommigen.”
Waarom houdt de ene mens zich rigoureus aan de regels en de andere niet? Er zijn veel factoren die zulke verschillen bepalen. Het heeft met genen te maken, maar ook met opvoeding en persoonlijke ervaringen. En met cultuur, zegt gedragsbioloog Nelissen. “Wij, in het Westen, zijn veel sneller geneigd om de regels naar onze hand te zetten dan mensen in het Oosten. Daar is iedereen veel meer bezig met wat het beste is voor de groep.”
Iemand die er een andere mening over corona op na houdt, valt ook niet zomaar te overtuigen met de jongste besmettingscijfers of wetenschappelijke inzichten. Denk maar aan complotdenkers. Wat je bij hen zeker niet moet doen, zo zeggen experts, is via allerhande argumenten tegengas geven. Dat zorgt er net voor dat deze groep mensen nog meer gaat geloven dat het virus pakweg een plan is van Bill Gates om de wereldbevolking te decimeren. Het advies luidt: blijf bij complotdenkers vooral nieuwsgierig. Zoek uit waar hun ideeën vandaan komen.
Zo’n nieuwsgierige houding kan je ook aannemen bij mensen van wie je vermoedt dat ze de coronamaatregelen helemaal anders invullen dan jijzelf. “Probeer voor je met elkaar afspreekt, af te toetsen welke interpretatie zij eropna houden en wat voor alle partijen comfortabel voelt. Dat is volgens mij de beste manier om conflict te voorkomen”, stelt Maarten Vansteenkiste, motivatiepsycholoog en adviseur bij federale evaluatiecel Celeval.
Hij raadt ook aan om vooral achter je eigen keuze te gaan staan. Oftewel: probeer niet de keuzes van anderen bij te sturen. Als je ouders beslissen om niet in te gaan op jouw uitnodiging voor een etentje, respecteer dat dan. Dat is hun goed recht. Hetzelfde geldt voor de beslissing van de twintig vrienden die, in tegenstelling tot jezelf, wel op weekend willen. Ga dan niet met het vingertje wijzen. “Deel met hen eventueel je bezorgdheid. Maar ga niet verder dan dat”, zegt Vansteenkiste. “Autonomie is heel belangrijk. Beknot je die, dan giet je olie op het vuur.”
Bert (*) kan erover meespreken. De 38-jarige West-Vlaming zat verveeld met de uitnodiging voor het communiefeest van zijn petekind, vorige maand. Natuurlijk wilde hij dat heuglijke moment meevieren, maar hij had moeite met de opzet van het feest. “Mijn eigen ouders heb ik sinds corona niet meer deftig gezien omdat ze risicopatiënten zijn. Ik vond het naar hen toe weinig respectvol om dan met een hele bende andere volwassenen een koud buffet te delen. Ik heb daarom voorgesteld om op een ander moment, alleen met mijn petekind, iets in de openlucht te doen.”
Initieel kregen Bert en zijn vrouw een begripvol sms’je terug. Maar toen het communiefeest dichterbij kwam, begon wat ze “emotionele chantage” noemen. “De ouders van mijn petekind probeerden ons te overhalen om toch te komen. Met heel uiteenlopende argumenten. Over hoe het toch net nu belangrijk is om dichtbij elkaar te zijn, dat zij niet bang zijn, dat andere mensen ook de regels breken of dat virologen het toch ook niet allemaal weten.”
Kwaad bloed
Het bericht zette kwaad bloed. “We voelden ons totaal niet gerespecteerd.” Bert hield zijn been stijf en het feest ging door zonder hen. “We hebben hen nog gefeliciteerd en daarna een foto ontvangen, maar meer contact is er niet meer geweest. Eerlijk gezegd heb ik ook weinig zin om opnieuw met hen af te spreken. Als de regels versoepelen en we weer meer mensen mogen zien, zullen zij zeker niet bovenaan de lijst staan. Ook net omdat ze de regels aan hun laars lappen.”
Voorlopig zijn we nog niet van de sociaal ongemakkelijke situaties verlost. Sinds maandag gelden er immers weer een hele reeks strengere maatregelen, die onder meer stellen dat je nog maar één knuffelcontact mag hebben en maximaal vier mensen thuis kan ontvangen. Heel wat burgers vragen zich nu al afvragen wat dat met feestdagen als kerst gaat geven.
Het zou best kunnen dat er nog meer coronaconflict volgt, meent Vansteenkiste. Maar hij ziet ook mogelijkheden om de kans daartoe te verkleinen. Hij pleit al langer voor tutorials . En daarmee bedoelt hij letterlijk: eenvoudige, audiovisuele handleidingen die bijvoorbeeld toelichten hoe je vrienden op kot uitnodigt of hoe je op een veilige manier een kerstfeest organiseert. “Steven Van Gucht (woordvoerder van Sciensano, FVG) heeft onlangs een prima voorbeeld daarvan gegeven, door haarfijn uit te leggen hoe je mensen ontvangt voor een etentje. Werk zoiets beter en breder uit en je kan veel discussies over wat kan en niet kan in vriendengroepen en families vermijden.”
Aan kerst denken Beau en Lise nog niet. Ze hopen vooral in de komende dagen en weken de rust in hun appartement terug te vinden. “We zullen een middenweg moeten bewandelen, wat de maatregelen betreft. Ik ga voorzichtiger proberen zijn, minder knuffelen ook. En Lise probeert wat milder te zijn en niet zo vaak het nieuws over corona te volgen. Het beste scenario zou zijn: dat ik wat meer angst krijg voor het virus en zij wat minder. Maar ik denk niet dat dat gaat gebeuren. Het zal geven en nemen zijn. En we gaan vooral niet te veel discussiëren. We agree to disagree.”
(*) Deze namen zijn schuilnamen.