Waarom onze testcapaciteit écht gecrasht is: ‘Terwijl de curve steeg, sloot de overheid testlabs’

Het federale testplatform was in de begindagen van de coronacrisis het paradepaardje van ons testbeleid. Toen in maart Covid-19 door België raasde, hadden de private labs amper ruimte om te testen. Om dat op te vangen sloot minister Philippe De Backer (Open Vld) een deal met een aantal farma- en biotechbedrijven. Samen met de universiteit van Luik zorgden zij ervoor dat we in een mum van tijd 10.000 testen en meer per dag konden doen.

De Backer kreeg daar lof voor en hij maakte van België een Europese koploper op vlak van testen. Maar de voorbije maanden is dat federale testplatform veel van zijn pluimen verloren. En daarover is amper iets gezegd.

In theorie zou het platform tot eind oktober de capaciteit moeten gehad hebben om 20.000 testen per dag uit te voeren. In werkelijkheid wordt dat streefdoel al lang niet meer gehaald. Het aantal testen schippert al weken gemiddeld tussen 4.000 en 10.000 per dag.

De meerderheid van die testen wordt bovendien geanalyseerd door de universiteit van Luik. Dat komt omdat de farma- en biotechbedrijven deze zomer langzaam hun labs voor Covid-19 hebben afgebouwd. Zij wilden hun gewone activiteiten opnieuw starten en de labs vrijmaken voor onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen.

Toch werd het federale testplatform in september niet opgevuld met nieuwe labs. De zoektocht op het kabinet De Backer verliep traag. Ondertussen vertrouwde men erop dat de private labs het gat zouden opvullen. Terwijl zij naar omhoog klommen tot 60.000 testen per dag, daalde de federale capaciteit. Begin oktober maakte dat de sector onrustig.

“We zagen de curve stijgen en wisten dat we onze capaciteit niet konden blijven vergroten”, zuchten verschillende directeurs van private labs. De overheid verloor tijd, vinden ze. Want pas tien dagen geleden slaagde die erin om nieuw labs toe te voegen aan het federale platform.

Sindsdien is de capaciteit opnieuw toegenomen en heeft het federale platform vorige week - voor het eerst sinds lang - nog eens vijftienduizend testen op één dag kunnen analyseren. Deze week klom men zelfs alweer naar zeventienduizend testen. Gemiddeld bleef de dagelijkse capaciteit vorige week echter hangen op 10.000 testen.

In de sector is men het erover eens: “Deze crash had vermeden kunnen worden.” Niet alleen door de leegloop van het federale testplatform op tijd te counteren, maar ook door het opzetten van een gloednieuw testplatform. Dat was beloofd door de overheid, maar is er nog steeds niet. “Als dat er vandaag al was geweest, dan konden we makkelijk 90.000 testen per dag verwerken”, klinkt het bij de labs. “En misschien zelfs meer dan 100.000 per dag.”

Het nieuwe platform zit echter vier weken achter op schema. Nochtans is het dossier door het kabinet-De Backer al voor de zomer geopend. Eind juli werd een bedrag van vijftig miljoen euro uitgetrokken om testmachines te kopen en personeel aan te werven. Daarmee zouden in universiteiten over het hele land acht ‘superlabs’ opgericht worden. Samen zouden die 40.000 testen per dag kunnen verwerken.

Geen spoedprocedure

Begin augustus stuurde De Backer een persbericht de wereld in met als boodschap dat België dankzij het nieuwe platform tot 90.000 testen per dag zou kunnen uitvoeren. 50.000 testen via de private labs en 40.000 via het nieuwe platform. Deadline? Eind september. We zijn vandaag bijna eind oktober en het eerste ‘superlab’ moet de deuren nog openen.

Voor de federale overheid is dat geen nieuws. Enkele dagen na het persbericht in augustus wist De Backer al dat de deadline van eind september onrealistisch was. Bureaucratie gooide roet in het eten: de testmachines mochten niet aangekocht worden via een spoedprocedure. Het moest via een openbare aanbesteding gebeuren. Gevolg? Minstens twee weken vertraging.

“Midden augustus werd ons al meegedeeld dat het nieuwe testplatform niet op tijd zou klaar zijn”, zeggen drie bronnen in de sector. “Wij hebben toen het kabinet De Backer al gewaarschuwd dat de situatie precair zou worden in oktober. Zeker als de tweede golf zou aantrekken.”