Minder modder, meer inhoud tijdens tweede tv-debat tussen Biden en Trump

Het kan dus toch: op de valreep kregen de Amerikaanse kiezers donderdagavond een informatief verkiezingsdebat. President Donald Trump en zijn uitdager Joe Biden maakten genoeg inhoudelijke punten op basis waarvan zelfs iemand die hen voor het eerst op televisie zag een redelijk geïnformeerde keuze zou kunnen maken. Dat neemt niet weg dat Trump, hoe rustig ook, daarbij tientallen keren loog.

Vooraf was de vraag of Trump zich gedisciplineerder zou gedragen dan in het vorige debat, drie weken geleden. Daarin onderbrak hij zijn tegenstander zo vaak en zo onbehouwen, dat er nauwelijks sprake kon zijn van een uitwisseling van standpunten. Om die reden werden de microfoons van de twee kandidaten afwisselend gedurende de eerste twee minuten van elk debatonderwerp uitgezet, zodat er maar eentje kon spreken. Maar ook Trump, die zichzelf met zijn agressiviteit in het eerste debat volgens de peilingen in de vingers had gesneden, hield zich dit keer in.

Daardoor werd het eigenlijk niet saaier, maar spannender: op sommige momenten wilde je als kijker echt horen wat de ander ging antwoorden.

Trump presenteerde zich als de harde zakenman die de economie voor alles laat gaan, of althans, zijn idee van de economie: van pandemie tot milieu en immigratie, hij vond eigenlijk vrij consequent dat op al die terreinen offers moeten worden gebracht omdat er geld verdiend moet worden, en er geen geld mag worden verspild. Hij erkende dat hij daarbij vooral naar de beurskoersen kijkt – in Trumps hoofd gaat iedereen erop vooruit als Wall Street erop vooruitgaat.

Biden presenteerde zich als de staatsman die boven de partijen wil staan: anders dan Trump maakt hij geen onderscheid tussen ‘blauwe’ en ‘rode’ staten en steden, als het gaat om de bestemming van federaal hulpgeld om de gevolgen van de coronacrisis te ondervangen. Hij schetste de Verenigde Staten als land van mogelijkheden, met institutioneel racisme als belangrijke historische schandvlek, en had het over een uniform minimumloon en gezondheidsverzekering als recht voor iedereen. Een paar keer sprak hij de kijker rechtstreeks aan: ‘Het gaat niet over mijn gezin of zijn gezin, het gaat over uw gezin, de Amerikaanse familie. Trump wil niet praten over wat u nodig hebt.’

Natuurlijk hing er één grote nieuwe kwestie boven het debat: de door Trumps advocaat Rudy Giuliani opgerakelde ‘dirt’ over Bidens zoon Hunter, die met zijn baantje bij een gasbedrijf in Oekraïne en met zijn contacten in China ook zijn vader, destijds vice-president, zou hebben gecorrumpeerd.

Trump had er al een paar keer op gehint (‘Hij heeft duidelijk ergens heel veel geld verdiend’), maar opende pas echt de aanval nadat Biden had gezegd dat Giuiliani een Russische pion was. ‘Al die e-mails, die e-mails, die verschrikkelijke e-mails, over het geld dat jij binnenhaalde, jij en je familie… en Joe, jij was vice-president toen dit soort dingen gebeurde. Dit had nooit mogen gebeuren. Ik denk dat je een verklaring verschuldigd bent aan het Amerikaanse volk. Misschien kun je het nu meteen doen.’

‘Ik heb nooit een cent van welke buitenlandse bron dan ook gekregen’, pareerde Biden. Daarna ging hij gelijk in de tegenaanval. ‘We weten sinds kort dat deze president vijftig keer zo veel belasting heeft betaald aan China [als in de VS]. Hij heeft een geheime bankrekening in China, hij doet zaken in China, en hij heeft het erover dat ik geld heb aangenomen?’

Biden heeft hier een punt: voor zover we weten (Biden heeft altijd zijn belastingaangiften geopenbaard) heeft hij nooit geld uit het buitenland gekregen. Zijn zoon Hunter wél, maar Trump haalde vader en zoon steeds door elkaar. Ook heeft het impeachmentonderzoek en een Republikeins Senaatsonderzoek naar de Bidens niets onoorbaars opgeleverd.

Biden wees er daarna op dat Trump nog steeds zijn belastingaangiften niet heeft geopenbaard. ‘Wat heb je te verbergen? Openbaar je belastingaangiften op stop met praten over corruptie.’ Trump sputterde zoals gewoonlijk tegen dat die aangiften nog steeds gecontroleerd moeten worden, wat, zoals bekend, openbaring niet in de weg staat. Ook klaagde hij dat de belastingdienst IRS, de FBI en de regering-Obama het hem zo moeilijk maakten of hadden gemaakt.

Over het hele debat was Biden veel specifieker dan Trump. Terwijl Trump bijvoorbeeld maar bleef hangen in ‘de economie moet open, de scholen moeten open’, legde Biden uit onder welke voorwaarden dat veilig zou kunnen: door meer te testen, door scholen geld te geven voor ventilatiesystemen, met plexiglas schermen tussen restaurantgasten. Trump verdedigde zijn gebrek aan plannen simpel: de meeste kinderen zullen het wel overleven, en plexiglas schermen zijn te duur.

Bekijk hier een paar opmerkelijke momenten uit het debat:

Ook wist Biden een goed contrast te schetsen tussen zijn volksgezondheidsplan (Obamacare, met een ziekenfonds van de overheid om de concurrentie te vergroten, en meer regulering van pillenprijzen) en dat van Trump (afschaffing van Obamacare via de rechtbank, en dan komt er volgens hem ‘iets veel beters, gloednieuwe prachtige gezondheidszorg’).

Biden: ‘Zijn plan voor de gezondheidszorg is net als zijn plan voor de infrastructuur. Dat zou er ook al komen in 2017, 2018, 2019.’

Trump, bij herhaling: ‘Maar jij hebt al 47 jaar de tijd gehad om je plannen uit te voeren.’ En: ‘Jij bent acht jaar vice-president geweest.’

Biden kwam in de problemen toen het over migratie en de Amerikaanse raciale tegenstellingen ging. Toen hij erop wees dat de ouders van 545 kinderen niet meer kunnen worden teruggevonden, die door toedoen van Trump van elkaar gescheiden zijn, bleef Trump doen alsof dat beleid al onder Obama was ingezet. ‘Wie bouwde de kooien, Joe? Wie bouwde de kooien?’

Onder Obama werd kinderen incidenteel gescheiden van hun begeleiders, als er twijfel bestond over de familiebanden. Maar nooit werd de scheiding van ouders en kinderen formeel beleidsdoel, zoals onder Trump.

Dat zei Biden echter niet. Wel zei hij: ‘We hebben fouten gemaakt. Het heeft te lang geduurd. Maar ik word president van de VS, niet vice-president.’ Daarmee probeerde hij impliciet Obama de schuld te geven van het immigratiebeleid, die, voordat hij een soort gedoogbeleid optuigde, de ‘deporter-in-chief’ werd genoemd.

Biden erkende ook dat hij fout zat in de jaren tachtig, met het optuigen van een strafrecht dat vooral zwarte Amerikanen treft. Trump hamerde daar herhaaldelijk op, zei dat Biden ‘alleen maar woorden en geen daden’ had. Biden had daar pas tegen het einde van het debat een antwoord op: dat lag aan de Republikeinen in de Senaat. Die hebben inderdaad veel wetten geblokkeerd, waaronder een strafhervormingswet waarmee Trump nu goede sier maakt. ‘Niemand heeft meer voor de zwarte gemeenschap gedaan dan Donald Trump, niemand, Abraham Lincoln mogelijk uitgezonderd. Ook al kan ik niet zien wie er in het publiek zit: ik ben de minst racistische persoon in deze zaal.’ (hij kon wel moderator Kristen Welker zien, die native-Afrikaans-Amerikaans is)

Biden wees op Trumps steun voor de ‘Poor Boys’ – hij bedoelde de Proud Boys – , op de ‘Mexicaanse verkrachters’ waarmee Trump in 2016 zijn campagne begon, en op zijn pogingen de Central Park Five de doodstraf te geven, ook nadat ze onschuldig waren bevonden. ‘Abraham Lincoln hier is een van de meest racistische presidenten die we hebben gehad in de moderne geschiedenis.’

Uiteindelijk was Trump gedisciplineerder dan hij tot dusver was, en Biden gepassioneerder. Beiden vonden dat ze daarmee het debat hadden gewonnen.