"Nudging": een nieuw en doeltreffend wapen in de strijd tegen wildplassen

Steden overal ter wereld hebben al experimenten op touw gezet om wildplassen tegen te gaan. Zo werden de muren in uitgaansbuurten in Hamburg en San Francisco bespoten met een speciale verf, zodat de muur ‘terugplast’.

Maar niets bleek echt doeltreffend en gedragseconoom Mathias Celis van de Universiteit Gent weet waarom: “Dergelijke initiatieven doen voornamelijk aan symptoombestrijding met te weinig aandacht voor de kern van het probleem: het beslissingsgedrag van de potentiële wildplasser", zegt hij in "Nieuwe feiten" op Radio 1 (zie audio onder).

En dus begon Celis voor zijn masterproef een onderzoek gebaseerd op nudging: “Vrij vertaald betekent nudgen het geven van een zacht duwtje in de goede richting, zonder hierbij de keuzemogelijkheden in te perken. Hierdoor worden gewenste keuzes subtiel naar voren geschoven.”

In de herfst van vorig jaar begon Mathias Celis met zijn nudging-experiment in de Gentse uitgaansbuurt rond de Vlasmarkt. Een eerste experiment werkte met de afbeelding van voetjes op de grond (zie foto hieronder). Een studie aan de universiteit van Kopenhagen had immers aangetoond dat het aanbrengen van voetjes nabij vuilnisbakken in Göteborg het zwerfvuil op straat met maar liefst 46 procent deed dalen. De voetjes-nudge maakte dat de vuilnisbakken makkelijker vindbaar werden en was meteen een signaal dat aanzette tot het gewenste gedrag.

Zou dat ook werken tegen wildplassers, vroeg de onderzoeker zich af. En ja hoor, voetstappen op de grond aangebracht nabij toiletvoorzieningen resulteerden in een dagelijkse daling van het aantal wildplassers met ruim de helft (51,9 procent).

Een tweede experiment was gebaseerd op de pijlen die ook winkelgigant IKEA gebruikt om klanten in een bepaalde richting te loodsen. Op elke pijl stond WC en daarbij het aantal seconden dat het zou duren om die WC te bereiken (zie foto hieronder).

Er waren telkens twee pijlen, zodat wie hoognodig moest, ertoe gebracht werd niet meer te kiezen tussen wildplassen of niet, maar tussen de WC rechts of de WC links. Ook de pijlen leken zeer succesvol te zijn als nudge tegen wildplassen. Mathias Celis stelde een dagelijkse daling van maar liefst 72,31 procent wildplassers vast. 

Ter vergelijking: Celis onderzocht ook het effect van borden die vermelden wat de boete is voor wildplassen. Dat is vandaag de meest gebruikte techniek om overlast aan te pakken. Deze nudge zorgde voor het kleinste effect, met een daling van slechts 19 procent wildplassers per dag.