Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi: ‘Ik wil meer inzetten op vrijwillige terugkeer’

Het lijkt een meesterzet van CD&V-voorzitter Joachim Coens: je zet je rijzende ster op het departement Asiel en Migratie en kijkt rustig toe hoe hij, net zoals Maggie De Block en Theo Francken, als een komeet stijgt in de populariteitspolls. Mahdi zit er niet op te wachten, zegt hij. ‘Mijn voorgangers werden populair, maar stonden ook hoog in het lijstje met meest gehate politici. Dat hoeft niet voor mij. Ik wil dit departement ‘depolariseren’. Op het einde van de legislatuur wil ik op café een deftig gesprek over migratie kunnen beginnen zonder dat ik na een kwartier al mensen uit elkaar moet houden. Ik wil ervoor zorgen dat de burger geen schrik meer heeft van asielzoekers, en dat er meer draagvlak ontstaat voor solidariteit met mensen die daar nood aan hebben.’

De N-VA en Vlaams Belang vrezen dat de regering-De Croo, onder impuls van de groenen, een opengrenzenbeleid zal voeren, maar dat betwist Madhi. ‘Ik ben centrumrechts op het vlak van migratie. Een opengrenzenbeleid ontwricht onze samenleving, daar pas ik voor.’

Huisarrest

Mahdi’s topprioriteit is een beter terugkeerbeleid. Volgens een Nederlandse studie van 2019 keert slechts 12,4 procent van de uitgeprocedeerde asielzoekers in België terug naar hun land van herkomst. Mahdi wil dat cijfer verhogen, maar lijkt daarvoor minder wapens in handen te hebben. Onder Theo Francken werden gezinnen met kinderen die niet vrijwillig wilden terugkeren, opgesloten in gesloten centra. De nieuwe regering-De Croo wil dat niet meer doen. Ook woonstbetredingen door de politie, waarbij ondergedoken mensen zonder papieren kunnen opgepakt worden, zullen er wellicht niet komen.

Mahdi gelooft in een andere aanpak. ‘De procedures moeten korter worden, zodat mensen hier geen járen zijn voor ze uitgewezen worden. Ik wil ook sterker inzetten op vrijwillige terugkeer. Dat is goedkoper voor onze samenleving, en er is nog veel marge als we uitgeprocedeerde asielzoekers beter begeleiden. Voor mensen die elke medewerking weigeren, komen er gesloten settings bij, zoals de vorige regering had gepland. Mensen met kinderen komen daar niet terecht, maar we kunnen ouders wel huisarrest geven, met een dagelijkse controle, terwijl hun kinderen naar school blijven gaan.’

Mahdi belooft ook ‘een alternatief’ te zoeken voor de woonstbetredingen, maar erkent dat het gevoelig ligt voor coalitiepartners als Ecolo. ‘Ik zal sommige partijen moeten overtuigen van mijn visie en dagelijks moeten masseren om de relaties goed te houden.’

Activistische rechters

De nieuwe staatssecretaris gelooft niet in het asielquotum van vijftig aanvragen per dag, zoals onder Theo Francken, en maakt ook komaf met het online registratiesysteem van Maggie De Block. Dat systeem zorgde ervoor dat asielzoekers die hun aanvraag hadden gedaan soms weken moesten wachten op opvang. Sommigen kwamen daardoor in de daklozencentra terecht, anderen belandden op straat. Begin oktober werd de Belgische staat daarvoor veroordeeld door de Franstalige rechtbank van eerste aanleg in Brussel. Mahdi legt zich neer bij dat vonnis. ‘Ik zou boos kunnen roepen over ‘activistische rechters’ en beroep kunnen aantekenen, maar dat lost weinig op. Juridisch gezien heeft de rechter gelijk: wie hier asiel aanvraagt, moet meteen opvang krijgen.’ Voorlopig vreest hij geen nieuwe opvangcrisis, omdat het aantal asielaanvragen door het coronavirus vrij laag ligt.

De hel van Moria

Eerder deze week bepleitte Mahdi al een snelle oplossing voor de mensen die in zeer penibele omstandigheden moeten overleven in het vluchtelingenkamp van Moria op het Griekse eiland Lesbos. Volgens ngo’s is het noodkamp dat na de brand van vorige maand werd opgericht een nog ergere hel dan het vorige. Er zijn geen douches of riolering, er is geen bescherming tegen de sterke zeewind en het kamp is al twee keer overstroomd. ‘Er komt een strenge winter aan en die mensen zitten daar in dunne tentjes vlakbij het strand, onbeschermd tegen regen, kou en sneeuw. Als elke lidstaat een faire inspanning doet, kunnen we vermijden dat zij daar een hele winter zitten te creperen,’ aldus Mahdi in Humo. ‘Maggie De Block had al gezegd dat we honderd à honderdvijftig gezinnen en niet-begeleide minderjarigen zouden opvangen, en ik wil dat zo snel mogelijk doen. Ik roep ook andere lidstaten om solidair te zijn en vraag de Europese diensten om de procedures te versnellen.’

Migratiepact

De jonge CD&V’er staat volledig achter het Europese migratiepact waarover de komende maanden verder zal worden onderhandeld. ‘Met sterkere buitengrenzen en een betere spreiding van asielzoekers over de verschillende lidstaten zou er bij de bevolking een breder draagvlak ontstaan voor migratie. Ik zal er alles aan doen om dat migratiepact mee goedgekeurd te krijgen.’

De Oost-Europese landen zijn koele minnaars van die deal, maar volgens Mahdi hebben ze geen keuze. ‘De Grieken en Italianen moeten een te zware last dragen en krijgen onvoldoende steun van Europa. De tweede groep die getroffen wordt, zijn de landen waar asielzoekers de beste steun denken te krijgen: Duitsland, België, Nederland, Frankrijk… Als de Oost-Europese landen extra inspanningen blijven afwijzen, komt het Europese project in gevaar. Dat is ook slecht voor hen, want zij zijn erg afhankelijk van de Europese subsidies en de eengemaakte markt.’

Geen Australisch model

Tot slot laat de staatssecretaris nog zijn licht schijnen over het Australisch model waar Viktor Orbán, maar ook Francken, sterk in geloven. ‘Ik zou de voorstanders daarvan graag een schop geven, zodat ze van Europa een eiland kunnen maken. Tussen Australië en Afrika ligt een Indische Oceaan die het veel makkelijker maakt om zo’n beleid te voeren. Als wij die aanpak willen overnemen, moeten we akkoorden sluiten met Noord-Afrikaanse landen als Tunesië, Algerije, Marokko… Wie naar Europa wil, moet daar zijn aanvraag doen. Dan zeggen wij tegen die landen: ‘Vangen jullie die tienduizenden vluchtelingen maar op, wij selecteren wie we willen, en met de rest trekken jullie jullie plan maar.’ Geen énkel land is daartoe bereid, voor geen geld ter wereld. En zelfs áls er ooit zo’n asielhub komt in Marokko, denkt u dan dat de gelukszoekers die duizenden kilometers hebben afgelegd om daar te geraken, zomaar huiswaarts zullen keren als ze geweigerd worden? Ze kunnen Europa bijna zien liggen! Dat Australische model is wishful thinking. De waarheid is dat we altijd zullen blijven kampen met illegale migratie. De enige oplossing is meer investeren in de herkomstlanden, zodat het leven daar beter wordt en mensen niet naar hier moeten komen.’