Wat zijn de 5 hete hangijzers die de Amerikaanse presidentsverkiezingen zullen bepalen? 10 Amerikanen aan het woord

De Amerikaanse economie staat op zijn kop. De coronacrisis zorgt voor torenhoge werkloosheidscijfers en van economische groei is geen sprake meer. Zowel president Donald Trump als zijn Democratische tegenstander Joe Biden willen de arbeider overtuigen om op hen te stemmen. Maar hoe belangrijk is "de economie" voor de komende verkiezingen? En waaraan hechten de Amerikanen zelf belang?

"President Trump deed het voor de coronacrisis op economisch vlak heel goed, alle indicatoren stonden op groen", zegt Hylke Vandenbussche, hoogleraar aan de KU Leuven en experte internationale economie. "Hij hanteert een beleid van protectionisme dat leidt tot veel jobs op korte termijn, en dat kan hij natuurlijk verkopen aan de Amerikaanse bevolking".

Yvan De Munck, investeringsbankier en beurswatcher in New York zegt ook dat "met respect voor het feit dat een president in het algemeen relatief weinig invloed heeft over hoe de economie het uiteindelijk doet, de impact van Trump relatief belangrijk is geweest de afgelopen vier jaar". Of dat nu ligt aan Trumps beleid van protectionisme is hij iets sceptischer: "Dat is een vrij eenzijdige kijk op dingen, en een beetje kort door de bocht. Het is wellicht correct want tot voor de coronacrisis was de werkloosheidsgraad hier op het laagste niveau in meer dan vijftig jaar en een economisch groei die bij de beste in de wereld behoorde." De statistieken tonen wel niet eenduidig aan dat de jobgroei enkel te wijten is aan het protectionistisch beleid van Trump.

De coronacrisis heeft wel roet in het eten gegooid. "Voor de coronacrisis stond de herverkiezing van Trump buiten kijf", zegt Vandenbussche. "Maar door de pandemie heeft hij toch wat schrik gekregen".

Donald Trump staat in de VS bekend als zakenman en zo gedraagt hij zich ook als president. Hij zegt waar het op staat en wil zo veel mogelijk Amerikaanse jobs creëren. Zijn plan is simpel: "De Amerikaanse markt beschermen tegen buitenlandse concurrentie".

Maar ook de Democratische presidentskandidaat Joe Biden heeft plannen voor de economie. Hij wil de VS er weer bovenop helpen door onder andere te investeren in groene energie en betere infrastructuur. Zo wil hij de Amerikaanse kiezer overtuigen dat hij de geknipte persoon is om de economie weer op te krikken.

Maar hoe hard weegt "economie" door in het Amerikaanse stemhokje? Staan de Republikeinse kiezers nog achter Trumps beleid? En wat verwachten de aanhangers van Joe Biden? In onderstaande video laten we een Republikein en een Democraat aan het woord:

Een sanctie hier, een bitsige opmerking daar, president Trump lijkt geen fan van China. De relatie tussen de twee supermachten staat al een tijdje op een laag pitje. Een handelsoorlog en het coronavirus - of "het China-virus" zoals Trump het noemt - drijven de relatie tussen de twee landen op de spits. Hoe zien de presidentskandidaten de toekomstige relatie met China?

"Er is een heel groot draagvlak in de VS om een hard beleid te voeren tegen China", zegt Linde Desmaele, onderzoeker aan de VUB die zich onder meer toelegt op de relatie tussen de VS en China . "Vele Amerikanen geven China de schuld van heel wat problemen in de VS".

Trump wordt vaak gezien als de boosdoener in dit verhaal maar "ook Biden zal een soortgelijk beleid voeren, al is de verwachting wel dat hij de Chinezen met fluwelen handschoenen zal aanpakken", aldus Desmaele. President Trump schildert Joe Biden vaak af als "een pion van China".

Trump kondigde economische sancties af en voerde zware belastingen in op ingevoerde producten. "De president wil op die manier zo veel mogelijk jobs terugbrengen naar de VS, die eerder verloren zijn geraakt aan China", aldus Desmaele. Of dat nu uiteindelijk gelukt is, is onduidelijk.

Bekijk hier de getuigenis van Brian Sadowski, CEO van een barbecuebedrijf en Bianca Cheng, een Amerikaanse met Chinese roots. Welk effect heeft het Amerikaanse China-beleid op hun leven? En waarom is dat een belangrijk thema?

Sinds zijn aantreden probeert president Trump de Affordable Care Act, beter gekend als "Obamacare", af te schaffen. De Trump-administratie kon al delen van de wet afschaffen en vecht "Obamacare" ook aan voor het Hooggerechtshof. 

"De vraag waar het Hof zich over buigt, is of je mensen kan dwingen om een verzekering te nemen", zegt professor Alison Woodward, specialiste Amerikaanse binnenlandse politiek aan de VUB. "Want om de Affordable Care Act betaalbaar te maken, is het nodig dat iedereen, gezond en niet gezond, zich inschrijft."

Daar wringt voor vele Amerikanen het schoentje: een verplichte verzekering raakt aan hun individuele vrijheid. "Al gaat het ook om geld, de lobby van private verzekeraars is enorm sterk", weet Woodward.

Als Obamacare bezwijkt, dan verliezen miljoenen Amerikanen hun gezondheidsverzekering, zonder een ander plan op tafel. "Trump beloofde dat hij met een nieuw gezondheidsplan zou komen, maar die belofte maakte hij niet waar", aldus Woodward.

Wint Joe Biden de verkiezingen, dan wil hij de Affordable Care Act hervormen en vereenvoudigen. Maar Biden zal hoe dan ook niet om de uitspraak van het Hooggerechtshof heen kunnen "Als het Hof oordeelt dat de huidige wet niet grondwettelijk is, omdat ze bijvoorbeeld raakt aan de individuele vrijheid van de Amerikaan, dan moet Biden daar rekening mee houden."

Gezondheidszorg kan sinds de uitbraak van de coronapandemie ook in de VS op meer aandacht rekenen. "Als de cijfers even dramatisch blijven zoals ze nu zijn, speelt dat volgens mij niet in het voordeel van Trump", zegt Woodward. "Hij heeft geen plan om de pandemie te bestrijden, hij wil alleen een vaccin voor de verkiezingen - maar er komt geen vaccin voor de verkiezingen."

De coronacrisis zorgt ervoor dat  veel Amerikanen zich meer bewust zijn van het feit dat ze ernstig ziek zouden kunnen worden. "De angst om geen ziekteverzekering te hebben is daarom een drijfveer voor veel Amerikanen." Je ziekteverzekering verliezen kan simpelweg door je job te verliezen want veel Amerikanen zijn verzekerd via hun werk. "Kom dan maar eens op intensieve zorgen terecht. Als je overleeft, dan sterf je van de schulden", aldus Woodward.

Door de pandemie wint het idee van betaalbare gezondheidszorg voor iedereen dus aan populariteit in de VS, vooral bij democratische kiezers. Al maakt Woodward daarbij nog een belangrijke nuance: "Het idee van een goede ziekteverzekering is populair, daarvoor betalen, is dat een pak minder."

Bekijk hieronder de getuigenissen van Diane Hadfield en Dushaun Smith. Diane werkte als leerkracht in Virginia en is intussen met pensioen, Dushaun woont in Georgia en verloor zijn job verloor tijdens de coronacrisis. Zijn ze voorstander van een systeem van algemene gezondheidszorg? En wat vinden ze van Trumps aanpak van de coronacrisis?

De VS lijken verdeelder dan ooit. Vooral de kloof tussen blanken en zwarten heeft het voorbije jaar geleid tot veel protest en is vaak uitgemond in rellen. De overheid reageert vaak met harde hand om het geweld te kop in te drukken. Huidig president Donald Trump zet zwaar in op veiligheid, op "law and order". Tegenkandidaat Joe Biden zegt dat hij wil inzetten op politiehervormingen, misdaadpreventie en gevangenen beter begeleiden zodat ze niet hervallen.

De verdeeldheid in de VS tussen blank en zwart heeft historische wortels. De zwarte gemeenschap is eeuwenlang onderdrukt nadat Afrikanen als slaven  naar de VS werden gebracht. Na de afschaffing van de slavernij werden ze nog lang behandeld als tweederangsburgers. Vandaag zijn zwarte Amerikanen nog steeds vaker arm of werkloos dan blanke Amerikanen en in "zwarte wijken" is de criminaliteit dikwijls hoger dan in "blanke, rijkere wijken".

In wijken waar vooral zwarten wonen, voelen die zwarten zich vaak geviseerd door blanke politieagenten. "Het is bekend dat ze the talk houden met hun kinderen vanaf een bepaalde leeftijd", vertelt Jan Van den Bulck, Vlaamse professor mediapsychologie aan de universiteit van Michigan. Tijdens dat gesprek waarschuwen zwarte ouders hun kinderen dat ze sneller het slachtoffer kunnen worden van buitensporig geweld omdat ze zwart zijn. "Dat is zoals je in Europa seksuele voorlichting geeft aan je kinderen", maakt Van den Bulck de vergelijking.

Politieagenten zijn dan weer bang om neergeschoten te worden tijdens arrestaties en controles, vooral in wijken met veel misdaad. Iedereen in de VS mag een wapen dragen, dus die vrees is niet onterecht.

Dan zijn er ook nog de overwegend blanke, rechtse en uiterst rechtse groepen die opkomen voor hun Amerikaanse identiteit. Ze staan lijnrecht tegenover de zwarten die zich nog altijd een beetje tweederangsburgers voelen. Beide kampen schuwen geen geweld om hun standpunt duidelijk te maken.

Experten spreken soms van een nakende burgeroorlog. "Dat is volgens mij wel extreem, maar niet onmogelijk", zegt Van den Bulck. "Mensen hebben schrik en je merkt dat wapens nu snel verkopen. Wat vaststaat is dat de volgende president het niet gemakkelijk zal hebben om deze polarisatie op te lossen."

Bekijk hier de getuigenis van Nathaniel Greves, een student in Georgia en Reginald Hubbard, een politiek activist die in Washington woont. Hoe denken ze over de veiligheid in de V.S en waarom trekken ze daarvoor naar de stembus?

Het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft het laatste woord in cruciale rechtszaken over bijvoorbeeld abortus, het homohuwelijk en de doodstraf. Het Hof heeft ook de bevoegdheid om wetten te toetsen aan de grondwet.

"Als wetgever kan het dus zijn dat je wetgeving niet stand houdt, omdat het Hof ze in strijd acht met de grondwet, en ze dus ongeldig verklaart", legt professor Anglo-Amerikaans recht aan de Radboud Universiteit Nijmegen Jelle Jansen uit. "Het is een spelletje: een Republikeinse president wil zoveel mogelijk conservatieve rechters benoemen, een Democratische zoveel mogelijk progressieve."

Een president kan een nieuwe rechter voor het Hooggerechtshof benoemen als er een met pensioen gaat of overlijdt. President Trump heeft zo tijdens zijn ambtstermijn al twee van de negen rechters in het Hof kunnen benoemen.  Daar komt nu - op slechts een week voor de verkiezingen - een derde rechter bij.

De progressieve rechter Ruth Bader Ginsburg overlijdt namelijk op slechts 47 dagen voor de verkiezingen. Trump draagt de conservatieve Amy Coney Barrett voor als haar opvolgster. De Senaat, die op dit moment in Republikeinse handen is,  heeft Barrett maandag definitief goedgekeurd als nieuwe rechter in het Hooggerechtshof.

De Democraten vinden het ongehoord dat de Senaat vlak voor de verkiezingen nog een rechter voor het Hooggerechtshof goedkeurt. Ze vinden dat de Amerikanen eerst een nieuwe president hadden moeten kiezen.

Met Amy Coney Barrett als nieuwe rechter bestaat het Hooggerechtshof voortaan uit zes conservatieve en drie progressieve rechters. "Wint Donald Trump de verkiezingen, dan verandert er niets", aldus Jansen. "Maar als Joe Biden de verkiezingen ruim wint, dan zou hij het aantal leden van het Hof kunnen uitbreiden naar bijvoorbeeld twaalf, in plaats van negen. Biden zou dan drie nieuwe, progressievere rechters kunnen benoemen." Dat zou volgens de Republikeinen de rechterlijke macht volledig uithollen.

Biden zelf heeft al gezegd dat hij het Hooggerechtshof niet zomaar uitbreidt. Hij zou een commissie met beide partijen oprichten om hervormingen voor het Hooggerechtshof te bestuderen.

Voor de Amerikanen zelf kan de samenstelling van het Hooggerechtshof ingrijpende gevolgen hebben. Democratische kiezers vrezen dat een conservatieve meerderheid in het Hof het recht op abortus wel eens zou kunnen terugdraaien. Heel wat christelijke, Republikeinse kiezers hopen daar net op.

Professor Jansen denkt dat het zo'n vaart niet meteen zal lopen. "Het zou gek zijn als rechters na iedere wisseling van meerderheden eerdere beslissingen van het Hof weer op losse schroeven zetten. Dat zou tot enorme rechtsonzekerheid en een soort pingpongspelletje leiden. En laat dat nu net iets zijn wat juristen niet willen, wat voor politieke voorkeur ze ook hebben."

Janice Mac Avoy uit New York en Georgette Forney uit Pennsylvania lieten tijdens hun tienerjaren allebei een abortus uitvoeren. Voor Janice was het haar redding, Georgette heeft jarenlang spijt. Waarom is het Hooggerechtshof voor hen zo belangrijk? Op wie zullen ze stemmen? Bekijk hieronder hun getuigenis.