"E-sigaret is geen hype, maar een blijver": is de aangepaste wet zinvol?

Wie dampt er?

Steeds meer mensen. Officiële cijfers zijn er niet, maar dat de e-sigaret aan een stevige opmars bezig is, valt niet te ontkennen. Alleen al de snelheid waarmee dampwinkels geopend worden is veelzeggend. John van Eckeren was tot 2014 eigenaar van de Circle-videotheken, maar runt nu samen met zijn broer Ruud de Dampshop-keten. De e-sigaret lokt een heel divers publiek, zegt hij. “Jong en oud. De ene doet het voor de gezondheid, de andere omdat het goedkoper is dan roken. De jeugd vindt roken ongezond en niet cool, maar voor dampen voelen ze wel iets.” Er zijn uitzonderingen, maar de grote meerderheid zijn ex-rokers of mensen die willen stoppen.

De Dampshops komen er in snel tempo bij. Van Eckeren: “We hebben nu twaalf filialen (onder meer in Hasselt, Genk, Sint-Truiden en Bilzen, red.) en eind dit jaar moeten er dat twintig zijn.” Ook andere ondernemers in de sector openen steeds meer fysieke winkels, omdat de online verkoop van e-sigaretten met nicotine vanaf volgende week verboden is. De Federale Overheidsdienst Volksgezondheid schat het aantal verkooppunten momenteel op 250 à 500. De verwachting is dat ook supermarkten, apotheken, nachtwinkels en krantenwinkels zich steeds meer zullen toeleggen op de verkoop van e-sigaretten nu het wettelijk kader op punt staat. Maar de markt heeft nog groeimogelijkheden, denkt Van Eckeren. “In Frankrijk gebruikt 25 procent van alle rokers de elektronische sigaret. In ons land is dat nog maar 1 à 3 procent, dus er is zeker nog potentieel.”

Hoe werkt de e-sigaret?

Een e-sigaret bestaat uit een batterij, een verdamper en een vloeistoftankje. Door verhitting - geen verbranding - wordt de vloeistof of e-liquid verneveld en kan ze geïnhaleerd worden. Jan Tytgat, professor toxicologie aan de KU Leuven: “De basis van de vloeistof is het oplosmiddel glycol, waarvan glycerine het meest bekende voorbeeld is. Daarin wordt eventueel nicotine opgelost. De fabrikanten hebben ook de gewoonte om er aroma’s aan toe te voegen, zoals bijvoorbeeld muntsmaak.” De variatie in smaken is onuitputtelijk. “De gewone tabaksmaak is populair bij ons, net als fruitsmaken als watermeloen, kers of aardbei”, zegt Marlies L'Hopital van Damp in Shopping 2 in Genk. “Maar we hebben ook ongewone smaken als mojito of tiramisu in het assortiment.”

Is dampen gezonder dan roken?

Professor Jan Tytgat: “Dampen is alleszins minder ongezond dan roken. Er komt geen verbranding, teerproductie of vorming van kankerverwekkende stoffen aan te pas. Mensen denken vaak dat nicotine de grote boosdoener is, maar dat klopt niet. De nicotine in een sigaret is hoogstens corrosief in de mond en dus niet goed voor het tandvlees en het gebit.” Wat niet wegneemt dat het een stof is waarmee je moet uitkijken. “Voor kleine kinderen die per ongeluk vijf, zes peuken opeten, kan dat dodelijk zijn. Ook de nicotine in een e-liquid kan een serieuze intoxicatie veroorzaken als een kind die zou leegdrinken. Daarnaast is nicotine een mild opwekkend product dat psychisch afhankelijk maakt.”

En wat te denken van e-sigaretten zonder nicotine? “Dampen zonder nicotine is op korte termijn onschadelijk, maar we weten onvoldoende wat de effecten op lange termijn zijn. Er zijn voorlopig enkel proeven op honden gebeurd. Mogelijk hebben de vernevelde druppels glycerine op lange termijn wel een nadelig effect op de longfunctie. Bovendien waarschuwen verschillende publicaties dat bij toestelletjes van slechte kwaliteit door verhitting van de gloeidraad het kankerverwekkende formaldehyde kan vrijkomen. Daarom moet de overheid nauwlettend toezien op de kwaliteit van de verkochte toestellen.”

Wat zegt de nieuwe wet?

“Gezien de enorme drukte in onze webshop in aanloop naar de nieuwe wetgeving, die op 17 januari van kracht wordt, lopen sommige bestellingen wat vertraging op”, waarschuwt dampwinkel Vaporshop op zijn website. Dampers plaatsen op de valreep nog een bestelling voordat de onlineverkoop van e-sigaretten met nicotine vanaf dinsdag verboden is.

In maart vorig jaar verscheen een eerste Koninklijk Besluit om de handel te reglementeren, maar dat werd na een klacht bij de Raad van State geschrapt. Sindsdien werd de handel gedoogd, maar een wettelijk kader was er niet. Daar komt deze week verandering in. Vanaf dinsdag worden elektronische sigaretten gelijkgeschakeld met tabaksproducten. En dus gelden dezelfde regels: het is verboden om e-sigaretten te roken in gesloten publieke ruimtes of te verkopen aan jongeren onder de 16 jaar. Reclame moet aan strenge voorschriften voldoen en mag alleen aan de voorgevel van krantenwinkels en gespecialiseerde verkooppunten. Voor e-sigaretten met nicotine gelden er normen wat registratie, etikettering en samenstelling betreft. Zo mogen e-liquids niet verkocht worden in hoeveelheden groter dan 10 ml en moeten de ingrediënten op het etiket vermeld staan.

Is de nieuwe wet een goede zaak?

Die nieuwe wet is een doorn in het oog van heel wat dampers. Zo is de Belgische Damp Bond een crowdfundingactie gestart om juridische stappen te nemen tegen de wet. Damper Koen Grieten uit Ham heeft via Facebook het plan gelanceerd om zondag te protesteren aan de woning van minister van Volksgezondheid Maggie De Block. De dampers vrezen dat de “overdreven strenge regels” ex-rokers opnieuw naar de sigaret zullen doen grijpen. Ze vinden het onder meer niet kunnen dat de online verkoop in België verboden wordt, terwijl dat bijvoorbeeld in Frankrijk, Duitsland en Nederland niet het geval is. Een bestelling in het buitenland plaatsen dan maar? “Dan ben je illegaal bezig”, zegt Els Cleemput, woordvoerder van minister De Block. “Net zoals je ook geen geneesmiddelen zonder voorschrift mag bestellen via internet. Wie online bestelt, heeft geen enkele garantie wat de veiligheid van de producten betreft.”

En dus moeten de Belgische webshops onverbiddelijk dicht. “Spijtig, want onze webwinkel draait een omzet die overeenkomt met die van een paar goede winkels”, zegt John van Eckeren van Dampshop. “Anderzijds heb ik er ook wel begrip voor. Online is er geen controle. Dat is spelen met de gezondheid van de gebruikers.” Marlies L'Hopital vindt de nieuwe wet een spijtige zaak. “Ik vind het normaal dat je niet mag dampen in openbare ruimten omdat dat storend kan zijn, maar met de nieuwe wet mogen klanten zelfs geen elektronische sigaret meer testen in onze winkel en moeten ze dus blind kopen. Daarnaast vrees ik dat de registratie van alle verschillende producten een grote kost wordt voor de leveranciers die wel eens doorgerekend zou kunnen worden aan de klant.”

Professor Jan Tytgat zou een voorkeursbehandeling van de e-sigaret niet onlogisch vinden. “Ik geloof in de e-sigaret als afkickmiddel”, zegt hij. “Vermits studies aantonen dat de klassieke sigaret ongezonder is dan de elektronische, zou ik het geen slecht idee vinden als de overheid een campagne in die richting zou voeren: als je dan toch nicotine wil gebruiken, kies dan voor de e-sigaret.”

Kwatongen beweren dat minister De Block zich heeft laten beïnvloeden door de tabakslobby. Maar dat veegt haar woordvoerder Els Cleemput van tafel: “De lobby? Die komt hier niet binnen. Wij hebben gewoon een Europese richtlijn omgezet.”

Komen er controles?

“We beginnen volgende week met de gespecialiseerde dampzaken”, zegt Jan Eyckmans van de FOD Volksgezondheid. “De rest volgt daarna. We hebben nu al een dertigtal controleurs in dienst die de controles op tabak en alcohol uitvoeren. Zij zullen er vanaf nu ook de naleving van de nieuwe wet op de e-sigaret bijnemen. In een eerste fase beperken we ons vaak tot advies, maar we kunnen ook pv’s opstellen, bijvoorbeeld als een verkoper een e-sigaret verkoopt aan iemand die jonger is dan zestien jaar.”

Is dampen goedkoper dan roken?

Om te dampen heb je natuurlijk een toestelletje nodig. “Die zijn er in diverse prijscategorieën van 29,95 euro tot 150 euro. Bij de duurdere toestellen heb je meer rookontwikkeling en komt er meer smaak vrij”, zegt Sabine Banken, winkelverantwoordelijke van de Dampshop in Hasselt. Liquids zijn er vanaf 2,95 euro tot zowat 7,95 euro voor 10 ml. Twee à drie flesjes per week zouden moeten volstaan voor iemand die een pakje per dag rookte.

Exacte berekeningen zijn moeilijk omdat alles afhangt van hoeveel en wat u rookt of dampt. Maar iemand die een pakje per dag rookt, zou volgens de gebruikerswebsite ikdamp.be op jaarbasis zo’n 1.500 euro kunnen besparen door over te schakelen op e-sigaretten.

Financieel interessant is dat er op de e-sigaret - in tegenstelling tot tabak - geen accijnzen worden geheven. “Die plannen zijn er voorlopig niet. Maar de evoluties worden wel op de voet gevolgd”, klinkt het op het kabinet van minister Van Overtveldt.