Agrivoltaics of hoe je met zonnepanelen in een boomgaard peren én elektriciteit kan oogsten

De perenbomen van teler Jan Van der Velpen hebben een klein afdakje gekregen, zo lijkt het wel. Boven de bomen steken rijen van zonnepanelen uit. Ze zijn ongeveer twee meter breed en bestaan uit een reeks van panelen in de vorm van een zadeldak. Dat is de beste manier om de wind te trotseren. De installatie in Bierbeek is geplaatst op de palen waar normaal de hagelnetten aan hangen. De fotovoltaïsche cellen zijn gedeeltelijk transparant zodat ze ook zonlicht doorlaten. In totaal is 30 procent van de oppervlakte bedekt.

Het idee om het telen van groenten en fruit te combineren met zonnepanelen is ontstaan uit de nood aan meer hernieuwbare energie. Om de klimaatverandering af te remmen is er namelijk veel groene stroom nodig. “Maar landbouwgronden zijn te schaars en te vruchtbaar om op te offeren aan energieproductie”, zegt Marleen Gysen van Innovatiesteunpunt, dat het onderzoek ondersteunt.

Bram Van de Poel, professor bio-ingenieurswetenschappen en een van de onderzoekers, treedt haar bij in het vakblad Boer en Tuinder: “Het gewas onder de zonnepanelen moet rendabel blijven, ook al krijgt het minder zonlicht. Financieel is elektriciteit een pak interessanter dan groenten en fruit, maar de planeet heeft ook voedsel nodig.”

Het dubbelgebruik van landbouwgrond heeft verschillende voordelen. Uit de eerste metingen blijkt dat de nachten onder de panelen minder koud zijn en de dagen minder warm. Bovendien beschermen de panelen gedeeltelijk tegen felle zonnestralen. De voorbije zomers hebben die flink wat schade berokkend aan gevoelige fruitsoorten zoals peren.

Voor de onderzoekers is het zaak om juist dat evenwicht te vinden tussen genoeg zonlicht voor de peren en genoeg licht voor de zonnepanelen. Tegelijk moeten die zó geplaatst zijn dat ze een optimale bescherming bieden tegen zon en hagel. Ondertussen gaan de bomen stilaan in winterrust. Maar in het voorjaar zullen de onderzoekers verder nagaan wat de impact is van de installatie op de bloei, de bevruchting, de vruchtzetting en het suikergehalte. 

En dan zijn er nog de verschillende gewassen die in aanmerking kunnen komen voor agrivoltaics. Dat hangt af van hoe gemakkelijk de zonnepanelen kunnen worden geïnstalleerd en hoeveel de boer krijgt voor zijn oogst. Bessen staan hoog op de ranglijst, gevolgd door peren en helemaal onderaan staan tarwe, suikerbieten en mais. Toch zijn er nog een aantal obstakels. 

Met de opbrengst van de zonnepanelen zouden landbouwers elektriciteit kunnen leveren aan gezinnen in de buurt. Maar voorlopig zit dat er niet in omdat de Vlaamse wetgeving achterop hinkt. 

Dat is niet het enige knelpunt zegt Marleen Gysen van het Innovatiesteunpunt: “Ook de procedures om vergunningen te krijgen en elektriciteitsaansluitingen duren lang en er is onzekerheid over steunmaatregelen.” Hoe dan ook menen de onderzoekers dat agrivoltaics onmisbaar zijn in de zoektocht naar duurzame energie.