Welke maatregelen hebben het meest effect? Nieuw onderzoek toont verband tussen scholen en covid-uitbraak

De Vlaamse regering kondigde geen nieuwe maatregelen aan voor het lager en secundair onderwijs, al kunnen die woensdag nog aan bod komen op het overlegcomité van minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) met de verschillende onderwijspartners.

De steden Vilvoorde en Leuven hebben hun secundaire scholen opnieuw op afstandsonderwijs gezet, maar het is zeer de vraag of Weyts volgt. Hij heeft net twee extra verlofdagen na de herfstvakantie ingepland. 

Geert Meyfroidt, intensivist aan het UZ Leuven, vroeg maandagavond in De Afspraak om de scholen te sluiten, verwijzend naar een studie in wetenschapstijdschrift The Lancet: “Het was heel nobel om ze zo lang mogelijk open te houden, maar ik denk dat we nu in een rampscenario zitten, dat we met grove middelen moeten neerslaan.”

Het onderzoek in The Lancet is de eerste studie die de effecten berekent van beperkende maatregelen op de verspreiding van Covid-19. De onderzoekers keken in 131 landen, waaronder België, naar de invoering tussen 1 januari en 20 juli van maatregelen zoals een verbod op evenementen, thuiswerk, enzovoort. 

Ze onderzochten het effect van dergelijke maatregelen op het reproductiegetal (R), dat weergeeft hoe snel het aantal besmette mensen toeneemt of afneemt.

De enige maatregel die zorgt voor een significante daling van het aantal besmettingen is een verbod op alle publieke evenementen. Maar het is niet omdat andere maatregelen geen significant effect tonen, dat ze niet nuttig zijn. 

“De betrouwbaarheidsintervallen suggereren toch een positief effect van het sluiten van die scholen”, zegt Olivier Thas, professor biostatistiek aan UHasselt en UGent, die de studie gelezen heeft. “Er is eerder een positief effect dan geen effect.”

Bovendien zorgt het heropenen van de scholen dan weer wel voor een significante toename van het aantal besmettingen, net als het opheffen van het verbod op publieke bijeenkomsten. De effecten van deze maatregelen komen met een vertraging van een tot drie weken. 

In zekere zin zegt dit onderzoek wat intussen genoegzaam bekend is: beperk het contact tussen personen en je vertraagt de verspreiding van het virus. Maar de impact van scholen kwam nog nooit zo duidelijk naar voren. Onderzoeken dit voorjaar stelden dat scholen amper of geen effect hadden, een opvatting die de Wereldgezondheidsorganisatie nog altijd propageert. “Schoolsluitingen doen weinig om infecties te beperken, dus moeten ze open blijven”, schreef Hans Kluge, het hoofd van de WHO in Europa, dinsdag nog op Twitter. Hij was niet bereikbaar voor verdere uitleg.

Het staat vast dat afstandsonderwijs een grote impact heeft, zowel op de dagindeling van ouders en dus de economie, als op de leercurve van kinderen, maar dat neemt niet weg dat het ook impact heeft op de verspreiding van het virus. “In deze studie toonden we dat enkel het sluiten van scholen de overbrenging (van het virus, BST) kon verminderen met 15 procent op dag 28”, zeggen de onderzoekers.

Al is dat misschien een té boude conclusie. Hun studie komt namelijk met een lange disclaimer. Zo zeggen de onderzoekers zelf dat ze geen rekening konden houden met voorzorgsmaatregelen in de scholen in bepaalde landen. In België is er bijvoorbeeld een mondmaskerplicht op scholen. 

Bovendien gebeuren de maatregelen niet in een vacuüm: misschien sluit een land de scholen pas nadat het virus wild om zich heen slaat en de bevolking zich ook al bewuster gedraagt. Daalt het reproductiegetal dan door de maatregel of door een spontane gedragsverandering?  

“Een aantal zaken zijn in die mate vereenvoudigd dat je niet zo maar oorzakelijke verbanden mag trekken. Daarvoor zijn ingewikkeldere statistische analyses nodig”, zegt professor Thas.