Trump maakte een nieuwe generatie vrouwen wakker die gelijke rechten eist

Met de benoeming van Amy Coney Barrett als opperrechter bij het Hooggerechtshof, door de Senaat maandag bevestigd, zet president Donald Trump de komende jaren verworven vrouwenrechten op losse schroeven. Een meerderheid van het Hooggerechtshof is nu conservatief. De kans bestaat dat ze abortusrechten, vastgelegd sinds 1973 na de rechtszaak Roe vs. Wade, zullen schrappen. Van Coney Barrett is bekend dat ze ooit schreef dat abortus “altijd immoreel” is.

Een illustratie van Trumps orthodoxe koers inzake zwangerschapsonderbreking kregen we vorige week donderdag nog te zien. De VS-regering tekende toen de niet-bindende Geneva Consensus Verklaring, een anti-abortuspamflet dat mee werd onderschreven door conservatieve en autoritaire regeringen uit Saudi-Arabië, Hongarije, Oeganda en Wit-Rusland. De verklaring verwerpt de bepaling van de VN-Mensenrechtenraad dat abortus een universeel recht is.

Met een conservatief Hooggerechtshof kwam de grootste vrees uit van drie miljoen Amerikanen die daags nadat Trump ingezworen werd in Washington DC opstapten in de Women’s March voor de bescherming van vrouwenrechten. Ze protesteerden toen ook tegen Trumps seksistische campagne tijdens de presidentsverkiezingen die volgens de organisatoren de vrouw had “beledigd, gedemoniseerd en bedreigd”.

Vier jaar later is Trumps houding tegenover vrouwen geen openlijk campagnethema in de media maar in de onderstroom zijn vrouwenrechten wel degelijk een splijtzwam onder Amerikanen die de stembus volgende week zal beïnvloeden.

Uit de recente studie Gender Attitudes and American Public Opinion in the Trump Era van wetenschappers John Sides (Vanderbilt University) en Lynn Vavreck (University of California) blijkt dat de Republikeinse kiezers tijdens de voorbije Trump-jaren seksistischer geworden zijn, maar Democratische kiezers van de weeromstuit feministischer en meer activistisch.

“We zien een groeiende correlatie tussen genderattitudes en politieke attitudes in het tijdperk van Donald Trump”, stellen ze vast. “De Amerikaanse publieke opinie is niet zozeer verdeeld door gender op zichzelf, maar over de wijze waarop ze denken over kwesties die vrouwen aangaan, waaronder seksuele intimidatie en aanranding.”

Seksuele intimidatie

De #MeToo-beweging en Trumps reactie daarop leverde dit bewijs. Oorspronkelijk opgericht in 2006 werd ze prominent in oktober 2017 toen meerdere vrouwen (de intussen veroordeelde) Hollywood-producent Harvey Weinstein beschuldigden van seksuele intimidatie. In de nasleep kwamen er ook #MeToo-beschuldigingen aan het adres van politici, Trumps tweede Hooggerechtshof-benoeming Brett Kavanaugh en de president zelf. Waar Democraten hun senator Al Franken tot ontslag dwongen, sloten de Republikeinen altijd de rangen rond de beschuldigden.

Trump verdedigde niet alleen zichzelf maar ook Kavanaugh, Roger Ailes en Bill O’Reilly van Fox News. Hij spotte ook met de #MeToo-beweging. “Het is een zeer beangstigende tijd voor jonge Amerikaanse mannen als je schuldig wordt bevonden voor iets waar je misschien niet schuldig aan bent”, zei hij in oktober 2018. Zijn kiezers volgden zijn denktrant. Volgens een YouGov/Economist-peiling uit die maand vonden acht op de tien Democraten #MeToo positief, maar bij Trump-kiezers was dat slechts 18 procent.

De impact van deze genderattitude werd vervolgens weerspiegeld tijdens de midterm-verkiezingen van 2018. De Democraten schoven een recordaantal van 183 vrouwen naar voor tijdens de Huis-verkiezingen, terwijl de Republikeinen slechts 53 vrouwen nomineerden.

Een meerderheid van de kiezers beloonde de Democraten. De nieuwgekozen politici in het Democratische Huis weerspiegelden het hedendaagse Amerika: bij de Democratische afgevaardigden schoven 19 mannen en 21 vrouwen aan, onder wie jonge vernieuwers als Alexandria Ocasio-Cortez (AOC). Bij de Republikeinen deed naast dertig mannen slechts één vrouw haar intrede.

Democratische en Republikeinse kiezers groeiden volgens de daaropvolgende American National Election Study naar kiesgedrag verder uit elkaar dan ooit over genderattitudes (zie grafiek). Zo stonden 10 procent meer Democratische kiezers gunstiger tegenover feminisme dan in 2008 en 2012. Bij de Republikeinse kiezers daarentegen stond het vertrouwen in vrouwenrechtenactivisme op een dieptepunt. Volgens de General Social Survey (GSS) wijken Democraten en Republikeinen ook verder af dan ooit over de vraag of vrouwen gediscrimineerd worden op de werkvloer. De meeste Republikeinen antwoordden ook positief op provocerende stellingen zoals ‘vrouwen die gelijkheid vragen zijn uit op speciale gunsten’, terwijl Democraten dit verwierpen.

“We neigen ernaar om deze trend te wijten aan Trump zelf, omdat zijn persoonlijke geschiedenis en gedrag genderattitudes in het oog deden springen bij doorsnee-Amerikanen als ze denken aan politiek”, analyseren onderzoekers Sides en Vavreck. “Genderattitudes staan daarom ook centraal in de verkiezingen van 2020 – ook al is de Democratische kandidaat geen vrouw.”

Zelfs als Trump niet meer herverkozen zou worden, gaan de onderzoekers ervan uit dat de polarisering rond genderattitude die hij heeft aangewakkerd “deel zal gaan uitmaken van Amerika’s identiteitscrisis”.

Recente peilingen van Pew Research Center (april 2020) bevestigen dit. Nog altijd drie op de tien Amerikaanse mannen vinden dat ‘vooruitgang die vrouwen boekten er kwam ten koste van mannen’. Bij Republikeinen is dat zelfs vier op de tien.

Probleem voor Trump

Toch ontstaat onder de brede bevolking een ruime meerderheid die vindt dat een eeuw nadat de Amerikaanse vrouw het kiesrecht veroverde, met het 19de Amendement, het nu tijd is voor méér gelijke rechten zoals het dichten van de loonkloof. Zo verdient een vrouw in de VS nog altijd maar 82 cent voor elke dollar die verdiend wordt door een man. Ook vindt driekwart van de Amerikanen dat er te weinig gedaan wordt aan seksuele intimidatie. 

Bijna zeven op de tien ondervraagden zijn het ook niet eens dat vrouwen niet dezelfde juridische rechten hebben als mannen of dat er zich onvoldoende vrouwen in machtsposities bevinden. De meeste Amerikanen vinden volgens dit Pew-onderzoek dat de Republikeinse partij (61 procent) en Donald Trump (69 procent) onvoldoende of helemaal niets deden om de vrouwenrechten te verbeteren.

Als deze visie zich vertaalt in de verkiezingsuitslag, heeft Trump volgende week een probleem, zeker omdat vrouwen sinds 1980 consequent in groteren getale gaan stemmen dan mannen – 63 procent versus 59 procent in 2016. 

De midtermverkiezing van 2018 toonde al aan dat vrouwelijke kiezers in groten getale afhaken bij de Republikeinen, met name in de electoraal cruciale voorsteden. Deze trend zou zich nu doorzetten, ook al hebben de Democraten geen vrouw als kandidaat. Democraat Joe Biden zou zich onder meer verzekeren van de steun van 62 procent van de hogeropgeleide vrouwen, 11 procent meer dan Hillary Clinton bij deze doelgroep. Maar volgens politiek analist William A. Galston van het Brookings Institution is de grootste verschuiving dat ook lageropgeleide vrouwen in Midwest-staten zoals Minnesota en Wisconsin de president de rug toekeren. In 2016 steunden daar zes op de tien vrouwen nog Trump. Volgens recente peilingen is een gelijk aantal nu voor Biden.

En dat is maar één van de vele voorbeelden. Optimistische analisten verwachten dat de ruim 73 miljoen geregistreerde vrouwelijke kiezers deze keer ook de meerderheid in de Senaat kunnen doen kantelen in het voordeel van de Democraten. Morley Winograd (University of Southern California) spreekt daarom nu al van mogelijk “de grootste herschikking onder kiezers sinds de Democraten de zuidelijke staten verloren aan de Republikeinen in de laatste twee decennia van vorige eeuw”.