EU-president Charles Michel: ‘Zonder Europese samenwerking wint het virus en verliest de democratie’

Donderdag vergaderen de Europese regeringsleiders per video speciaal over de coronacrisis. De eerste van wat vermoedelijk een reeks corona-overleggen gaat worden, gezien de kracht waarmee de tweede coronagolf over Europa raast. Michel heeft als voorzitter een duidelijke boodschap voor de leiders: de EU moet ook een Unie van testen, apps en vaccins worden.

“We moeten de waarheid durven uit te spreken: de situatie in Europa is slecht, heel slecht”, zegt Michel in een interview met zeven Europese kranten, waaronder de Volkskrant. “Lidstaten doen wat ze kunnen, maar dat is niet genoeg. We moeten als unie efficiënter opereren.”

Wanneer is de EU-top donderdag geslaagd?

“Als de leiders hun wil tot samenwerking in de coronacrisis verankeren. Als zij, als het allerhoogste politieke niveau in Europa, aangeven de blokkades te willen overwinnen. Ten eerste bij de sneltests voor corona. Lidstaten moeten de komende weken toegang krijgen tot de productie van die tests en de tests zelf. Laat de Europese Commissie een gezamenlijke inkoop regelen, naast inkoop door lidstaten. Erken elkaars testen en testresultaten. Het tweede waar samenwerking onontbeerlijk is, zijn de corona-apps. Die moeten op elkaar afgestemd zijn om reizen mogelijk te maken. En het derde punt, dat zijn de vaccins. We moeten niet alleen financieel mogelijk maken dat ze er komen – daarin lopen we voorop als Europa – maar ook dat ze straks beschikbaar zijn voor alle lidstaten, er mag geen chaos ontstaan. Dezelfde groepen – ouderen, kwetsbaren, zorgwerkers – moeten voorrang krijgen bij de verdeling. Ik weet dat dit moeilijk is, zorg is een nationale, soms zelfs regionale verantwoordelijkheid. Maar de leiders moeten begrijpen dat zonder gezamenlijke aanpak het virus niet wordt verslagen. En de situatie in Europa is al zorgwekkend genoeg: zowel economisch, sociaal als epidemiologisch. Elke dag telt!”

De leiders spraken begin oktober ook al mooie woorden over samenwerking. Waarom zou er deze keer wel iets gebeuren?

“Herinnert u zich nog de nationale reflexen begin dit jaar, toen lidstaten de grenzen voor elkaar dichtgooiden? Medische apparatuur voor zichzelf hielden? Hoe afhankelijk we waren van landen buiten Europa voor beademingsapparatuur en medicijnen? Ik denk dat de leiders daarvan geleerd hebben. De enige manier om een complete lockdown te voorkomen is nu samenwerken bij testen, opsporen en vaccins ontwikkelen. Dat is een kwestie van gezond verstand. Net als een Europese afspraak over de duur van een quarantaine.”

Het antwoord van de leiders deze zomer op de economische gevolgen van de pandemie was een ‘historische’ zak met geld: 1.800 miljard euro. Inmiddels steggelen het Europees Parlement en de lidstaten al maanden over de uitwerking van dat akkoord, waardoor het geld niet op 1 januari beschikbaar komt. Waar is het gezond verstand?

“De cocktail van een tweede golf én onze onmacht uit te voeren wat was besloten, zou een rampzalige boodschap zijn voor burgers en bedrijven. Het risico van versplintering van de interne markt ligt toch al op de loer. Ik roep alle betrokkenen op – parlementariërs én lidstaten – hun verantwoordelijkheid te nemen.”

In Italië zijn er rellen tegen de nieuwe coronarestricties. In Nederland werd een teststraat beschadigd. In Duitsland werden brandbommen naar het wetenschappelijk instituut gegooid dat de Duitse regering over corona adviseert. Wat is het Europese antwoord op die onrust?

“Alles staat onder druk: onze ziekenhuizen, de economie, maar ook de democratie. Tegen degenen die deze zomer beweerden dat alles voorbij was, dat corona allemaal wel meeviel, zeg ik: u heeft ongelijk, deze crisis is ernstig. En ze vergt een Europees antwoord. Vandaar mijn ‘obsessie’ met testen, opsporen en vaccins: dat is de enige manier om de pandemie eronder te krijgen. En let wel: als we er niet in slagen, zullen extreme politici en partijen die mislukking aangrijpen om onze Europese democratische waarden aan te vallen.”