Van de muur tot het moeras: welke beloften heeft Trump waargemaakt?

Blijf op de hoogte van het meest recente verkiezingsnieuws in onze VS-liveblog.

IMMIGRATIE

“Ik ga een grote, prachtige muur bouwen aan onze zuidelijke grens… en ik zal Mexico laten betalen voor die muur”(speech waarmee Trump zijn kandidatuur aankondigde, 16 juni, 2015).

Dit was meer dan een belofte, het was een symbolische beginselverklaring. De muur zelf is een ding van stukjes en beetjes gebleken. Trump heeft ongeveer 500 kilometer gebouwd, op een totale grens van 3.200 kilometer. Slechts enkele tientallen kilometers zijn werkelijk nieuw, het grootste deel is vervanging van het bestaande hekwerk. Mexico heeft er geen cent van betaald.

Maar geïnterpreteerd als beginselverklaring, heeft Trump gedaan wat hij kon. In decennia is het immigratiebeleid niet zo hardvochtig geweest. Hij hield niet alleen illegale grensoverschrijders tegen, maar ook legale asielzoekers: die worden nog maar mondjesmaat in behandeling genomen en moeten in Mexico de uitslag afwachten. Ter afschrikking werden duizenden kinderen gescheiden van hun ouders. Dit gebeurde onder Obama alleen als er twijfel was over de familierelatie, onder Trump was het beleid. Zeker vijfhonderd van hen zijn nog steeds niet herenigd. Ook probeerde Trump immigranten het land uit te zetten die door Obama werden gedoogd, de zogeheten Dreamers, die jaren geleden als kind met hun ouders zijn meegekomen. Trump verbood ook inwoners van een zestal voornamelijk islamitische landen nog naar Amerika te komen, een verbod dat, na een aantal aanpassingen, door het Amerikaanse Hooggerechtshof is bekrachtigd.

De Amerikaanse immigratiepolitie ICE arresteerde en deporteerde onder Trump wel minder illegalen dan onder diens voorganger – rond 140.000 per jaar, minder dan de helft van wat Obama in zijn eerste jaren klaar speelde.

OBAMACARE

“We gaan het rampzalige Obamacare afschaffen en vervangen” (toespraak Republikeinse Conventie, 21 juli 2016).

Trump heeft geprobeerd het door Obama opgezette ziektekostenverzekeringsstelsel af te schaffen, maar dat werd in juli 2017 gedwarsboomd door de roemruchte duim omlaag van de Republikeinse senator John McCain. Sindsdien probeert hij het, met de Republikeinse partij, via juridische weg. De zaak zal op 10 november, een week na de verkiezingen, bij het Amerikaanse Supreme Court belanden. Mochten de rechters de regering gelijk geven, dan verdwijnt ook de bescherming voor mensen met bestaande aandoeningen, een gevolg dat Trump hardnekkig probeert te ontkennen door consequent te liegen dat zij ook na afschaffing van Obamacare even goed verzekerd zullen blijven.

Van de tweede helft van de belofte, de vervanging van Obamacare “door iets veel beters”, is nooit iets terechtgekomen. Er is geen alternatief. Dat is een rode draad door de afgelopen vier jaar: Trump is over het algemeen beter in afbreken dan opbouwen geweest. Door de aanvallen op Obamacare (de verzekeringsplicht is al geschrapt) is het aantal onverzekerden voor het eerst in tien jaar gestegen. Goedkopere gezondheidszorg, een aanpalende belofte van Trump, is in geen velden of wegen te bekennen.

INFRASTRUCTUUR

“We gaan de wegen, snelwegen, bruggen, tunnels, vliegvelden en spoorlijnen van de toekomst bouwen’”(acceptatiespeech Republikeinse nominatie, 21 juli 2016).

Trump heeft nooit een serieuze poging gedaan iets aan de afbrokkelende infrastructuur te doen. Een Democratisch investeringsvoorstel ligt al twee jaar op het bureau van de Republikeinse Senaatsleider Mitch McConnell. Trumps enige besluit van betekenis betreft juist het schrappen van de bouw van een nieuwe tunnel onder de Hudson tussen New Jersey en New York. Wel is het zeker zeven keer “infrastructuurweek” geweest, een begrip dat inmiddels staat voor de kleren van de keizer die geen kleren aanheeft.

DRAIN THE SWAMP

“Het is tijd het moeras droog te leggen in Washington D.C. Daarom stel ik een pakket ethische hervormingen voor om onze regering weer eerlijk te maken” (toespraak Greenbay, Wisconsin, 17 oktober 2016).

Trumps belofte om de politiek in Washington eerlijker, transparanter en minder beïnvloedbaar door het bedrijfsleven te maken, is waarschijnlijk de grootste en misschien de meest orwelliaanse farce van zijn presidentschap. Natuurlijk was zijn diagnose juist: de Amerikaanse politiek was, door de financiële invloed van het bedrijfsleven en/of rijke Amerikanen, al voor zijn aantreden corrupt te noemen (een gemiddelde Senaatscampagne kost zeker 10 miljoen dollar). De draaideur tussen overheid en lobbyisten was duizelingwekkend. Alleen: Trump heeft het alleen maar erger gemaakt. Door zijn verstrengeling van zijn familiebedrijf met zijn presidentschap profiteert hij rechtstreeks van grote en kleine beslissingen, en via een verblijf in zijn hotels en resorts proberen binnen- en buitenlandse gasten hem gunstig te stemmen. Trump mengde met zijn voor-wat-hoort-watmentaliteit zijn persoonlijke politieke belangen met het landsbelang (zie: het telefoontje met de Oekraïense president, dat tot zijn impeachment leidde), en beschouwt, als een absoluut vorst, het hele overheidsapparaat als zijn eigendom (zie: de naturalisatieceremonie die werd gebruikt op de Republikeinse conventie). In zijn regering heeft hij volgens een telling van ProPublica zeker 281 lobbyisten aangesteld – dat is vier keer zo veel als Obama in zes jaar. Trump heeft veel kritische interne toezichthouders de laan uitgestuurd en vervangen door loyalisten, waardoor bijvoorbeeld het corona-hulpgeld zonder veel pottenkijkers kon worden besteed. Verantwoording aan het Congres is een wassen neus geworden: dagvaardingen worden simpelweg genegeerd. Tegenwoordig duidt Trump met “moerasmonsters” vooral de ambtenaren en andere experts aan die hem in de weg zitten.

ECONOMIE (HANDEL, NAFTA, BANEN)

“Het tijdperk van de economische overgave zal eindelijk voorbij zijn. Een nieuw tijdperk van voorspoed zal eindelijk beginnen. Amerika zal weer onafhankelijk zijn.” (Speech in Pennsylvania, 28 juni 2016)

Protectionisme was, naast zijn anti-immigratiebeleid, de tweede pilaar van Trumps America First-agenda, en, voor de Republikeinse partij, de schokkendste. Trump veranderde de internationale vrijhandel van afgodsbeeld in boeman en benoemde daarmee een belangrijke oorzaak van de uitholling van de Amerikaanse maakindustrie. Hij zette een streep door het Trans-Atlantische Handels Partnerschap (TTP), een verdrag waaraan Obama jaren had gewerkt, en beloofde het Noord-Amerikaanse handelsverdrag Nafta te vervangen. Dat laatste is gelukt: er is een nieuw verdrag met een nieuwe naam, waar brede geledingen van Amerika (ook Democraten, en sommige vakbonden) tevreden over zijn. Of het veel meer dan cosmetisch is, moet nog blijken.

Daarnaast begon Trump een handelsoorlog met China, dat hij beschuldigde van vals spel door de wisselkoers van zijn munt kunstmatig laag te houden. Hij hief hoge tarieven op geïmporteerde producten, waarna China dat met gelijke munt terugbetaalde. Resultaat: vooral Amerikaanse boeren konden hun producten niet meer kwijt in China. Zij hebben daarna miljardensteun gekregen van Trump. Trump heeft dus een belofte waargemaakt, maar wil de consequenties niet onder ogen zien: veel spullen zijn duurder geworden. Trump blijft liegen dat China de importheffingen betaalt, en niet de Amerikaanse consument.

In hoeverre het protectionisme banen heeft teruggehaald is onduidelijk. Feit is dat er nog steeds fabrieken zijn gesloten en dat er een aantal is teruggekomen. De werkloosheid stond begin dit jaar, voor de coronapandemie, op het laagste punt in een halve eeuw, maar de banengroei was lager dan onder Obama. Dat betekent dat er nog steeds veel verborgen werkloosheid is. De lonen stegen iets (2,5 procent in drie jaar, na inflatie); de economie groeide iets sneller dan onder Obama maar veel langzamer dan Trump had beloofd (2,5 procent per jaar, en niet 4 tot 6 procent). Tot de coronapandemie aan alles een einde maakte.

DEREGULERING (KLIMAAT EN MILIEU)

“Elke regel die achterhaald is, onnodig, slecht voor arbeiders of in strijd met het nationale belang zal worden geschrapt.” (Toespraak over energiebeleid in Bismarck, 26 mei 2016)

Belangrijke ingeloste belofte. Trump heeft, in innige samenwerking met de lobbyisten die hij heeft aangesteld als ministers, voortvarend regels geschrapt die het bedrijfsleven in de weg staan. Vooral milieu- en klimaatregels werden bij bosjes geschrapt. Berucht is het schrappen van emissiestandaarden voor auto’s, en de uitzonderingspositie die Californië daarbij had. Ook berucht is het schrappen van emissie-eisen aan de energiesector (Clean Power Plan), waarmee hij kolencentrales wilde helpen – al zijn die vanwege economische ontwikkelingen hoe dan ook minder rendabel geworden. Trump heeft daarnaast natuur- en kustgebieden opengesteld voor oliewinning en boskap, de methaanuitstoot bij gaswinning vrijgegeven, en bescherming van bedreigde planten- en diersoorten versoepeld. In totaal heeft hij zeker zeventig van dit soort regels geschrapt.

BELASTINGEN EN STAATSSCHULD

“Ik heb een belastingverlaging voor de middenklasse tot middelpunt van mijn economische revitalisatieplan gemaakt. En dit is iets groots, de grootste belastingverlaging sinds Ronald Reagan.” (Rally in Loveland, Colorado, 3 oktober 2016)

De grote belastingherziening van 2017 verlaagde de federale belastingen voor middeninkomens met ongeveer duizend dollar, ongeveer 1,6 procent. Inkomens tussen een half miljoen en een miljoen dollar gingen er gemiddeld 21.000 dollar op vooruit, ofwel 4,3 procent. Met andere woorden: de nadruk van Trumps belastingverlaging lag op de rijken, niet op de middenklasse. Bovendien geldt de individuele belastingverlaging alleen voor de duur van zijn verhoopte presidentschap (tot 2025), terwijl belastingverlagingen voor het bedrijfsleven geen einddatum hebben. Daarnaast beloofde Trump tijdens zijn campagne belasting te gaan heffen op aandelenwinsten, een belangrijke sluiproute voor de rijken. Daarvan is hij teruggekomen. Met het steunpakket tijdens de coronacrisis werden rijke hedgefonds- en vastgoedbeleggers extra tegemoetgekomen, doordat zij voortaan kosten van hun winsten mogen aftrekken. Daarmee kregen zij een extra douceurtje van 90 miljard dollar (dit jaar), dat dus niet naar de schatkist gaat.

De belastingverlaging, gecombineerd met de excessieve steun voor bijvoorbeeld de boeren die te lijden hadden onder de handelsoorlog met China, heeft het begrotingstekort onder Trump flink doen oplopen. Volgens het Congressional Budget Office bedroeg het tekort onder de eerste drie jaar Trump zo’n 2.500 miljard; onder de laatste drie jaar Obama was dat 1.500 miljard. En toen moest corona nog komen. De Amerikaanse staatsschuld (“We’re going to bring it down big league and quickly”, zei Trump in oktober 2015 tijdens een congres in Manchester) zal dit jaar waarschijnlijk voor het eerst sinds 1946 hoger zijn dan het nationaal inkomen. Het Republikeinse geloofsartikel van een overheid die evenveel uitgeeft als er binnenkomt is onder Trump veel verder uit zicht geraakt.

LEGER/VETERANEN

“We zullen ons uitgeholde leger weer compleet opbouwen… we zullen goed voor onze geweldige veteranen zorgen.” (Speech tijdens de Republikeinse Conventie, 21 juli 2016)

Het Amerikaanse leger was er niet zo slecht aan toe als hij beweerde, maar Trump heeft er veel extra geld in gestopt. De defensiebegroting voor dit jaar bedraagt 738 miljard dollar; in Obama’s laatste jaar, 2016, was dat 619 miljard. Het geld gaat naar vliegtuigen, schepen, salarissen; het aantal militaire operaties is tegelijkertijd wel afgenomen. Trump heeft de strijd tegen Islamitische Staat (die door Obama al vergevorderd was) min of meer beslecht door hen “naar de vergetelheid te bombarderen” en leider Aboe Bakr al-Baghdadi te elimineren. Maar met de terugtrekking van Amerikaanse troepen, ten gunste van met name Turken en Russen, heeft hij Amerika’s Koerdische bondgenoten aan hun lot overgelaten en is het lastig nog invloed uit te oefenen op de situatie daar. Hoe dan ook opvallend: Trump is de eerste president in jaren die geen grote oorlog is begonnen.

Trump heeft verder een wet (van zijn voorganger) uitgebreid waardoor oud-militairen voortaan particuliere artsen kunnen kiezen, en niet meer zijn overgeleverd aan de notoir overbezette veteranenziekenhuizen. Maar hij snapt nog steeds niet waarom mensen militair zouden willen worden, noemde gesneuvelden naar verluidt “suckers” en probeerde veteranen met ontbrekende ledematen van militaire parades te weren, omdat dat er niet goed uit zou zien.

VERDER BUITENLANDBELEID

“Het is tijd om de roest van het Amerikaanse buitenlandbeleid af te schudden. Het is tijd om nieuwe stemmen en nieuwe visies aan tafel uit te nodigen.” (Buitenlandbeleid-speech in Washington, 27 april 2016)

Amerika onder Trump maakte ruzie met zijn vrienden en legde het aan met zijn vijanden. Hij eiste dat Navo-leden meer gingen betalen (wat ook gebeurde), maar dreigt ook voortdurend het bondgenootschap de rug toe te keren. Hij kreeg liefdesbrieven van de Noord-Koreaanse dictator/moordenaar Kim Jung-un en prees leiders als Jair Bolsonaro (Brazilië) en Rodrigo Duterte (Filippijnen). Roemrucht zijn zijn onderonsjes met Vladimir Poetin, waarvan de notulen nooit openbaar zijn gemaakt.

Trumps beloofde America First-unilateralisme werd zichtbaar in de terugtrekking uit handelsverdragen, de Wereldgezondheidsorganisatie, het Iran-akkoord, Unesco en het klimaatakkoord van Parijs. De door hem beloofde vrede tussen Israël en de Palestijnen is er niet gekomen: in het Heilige Land is niets veranderd. Wel heeft Trump de hand gehad in vrede tussen Israël en landen waarmee het geen ruzie had, zoals de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en Soedan. Trump heeft hiervoor, voor de duidelijkheid, géén Nobelprijs gekregen.

CONSERVATIEVE RECHTERS

“Ik ga geweldige conservatieve rechters benoemen, hele slimme mensen [...]“ (toespraak in Mar-a-Lago, Florida, 20 maart 2016)

Dankzij Senaatsleider McConnell, die onder Obama zo veel mogelijk vacatures had opengehouden, kon Trump beloven dat hij een hele trits conservatieve rechters zou benoemen. Dat heeft hij gedaan: hij heeft ruim tweehonderd federale rechters voor het leven benoemd, vaak namen die hem werden ingefluisterd door de conservatieve Federalist Society. De hoofdprijs zijn de drie nieuwe rechters in het Supreme Court, die daar voor de rest van hun leven een conservatief filter kunnen vormen voor het regeringsbeleid.