Cambodja is zo goed als coronavrij, en niemand weet precies waarom

“Hier liggen ze”, zegt dokter Sourn ­Samith, wijzend op een klein wit ­gebouw dat is afgezet met tape. Door een van de ramen is nog net de bovenkant van een ziekenhuisbed te zien. “We hebben er drie. Een Cambodjaan, een Fransman en een Indonesiër.”

Sourn, een fragiele man met een smetteloos witte doktersjas om zijn schouders, staat aan het hoofd van het belangrijkste coronahospitaal van Cambodja. Het maakt deel uit van het omringende Khmer–Sovjet Vriendschap Ziekenhuis, tijdens de Koude Oorlog geschonken door Moskou. Binnen staan tien bedden en zes beademingsapparaten. Als het moet, zijn elders nog vijftig bedden beschikbaar, zegt de 50-jarige arts.

Dat lijkt niet nodig. De drie patiënten binnen zijn de enige besmette personen in Cambodja. Daarbuiten is het land formeel coronavrij. Sinds het begin van de pandemie zijn er slechts een kleine 300 besmettingen vastgesteld. Niemand is aan het virus overleden.

Dat mag gerust een wonder heten voor een land met 16 miljoen inwoners en nauwe banden met China. Toen het virus zich begin dit jaar begon te verspreiden, vlogen er dagelijks vliegtuigen vol vanuit China naar Cambodja. Er was zelfs een directe vlucht vanuit Wuhan, waar het virus voor het eerst werd ontdekt. Een 60-jarige Chinese man uit Wuhan was eind januari de eerste bij wie het virus in Cambodja werd aangetroffen.

Protocol 

“Eerst maakten we ons wel zorgen, maar toen het protocol eenmaal in werking was, was ik er meer gerust op”, zegt Sourn. Dat protocol is het wapen waarmee Cambodja het coronavirus buiten houdt. Elke reiziger met bestemming Phnom Penh moet zich vlak voor vertrek laten testen. Bij aankomst op de luchthaven volgt een tweede test. Als niemand op de vlucht positief test, zijn de passagiers vrij om naar huis of een hotel te gaan voor een tweeweekse isolatieperiode. Wie de pech heeft dat op zijn vlucht iemand positief test, moet twee weken in bewaakte overheidsquarantaine. Na twee weken volgt voor iedereen een derde en laatste test.

Sourn wijst op de rij mensen, vooral buitenlanders, voor het nabijgelegen testcentrum. “Ik zou het zelf geen wonder noemen. We volgen iedereen die het land binnenkomt gewoon heel goed.”

Experts zetten vraagtekens bij deze uitleg, zeker omdat de strenge grensbewaking pas in maart werd ingevoerd. Premier Hun Sen relativeerde aanvankelijk vooral het gevaar van het virus, mede om bondgenoot en voornaamste handelspartner China niet voor het hoofd te stoten. Hij vloog in februari zelfs naar Peking voor een bezoek aan president Xi Jinping, als eerste buitenlandse leider sinds het begin van de pandemie. Ook verwelkomde de premier persoonlijk het cruiseschip MS Westerdam, dat door andere havens in Azië was geweigerd uit angst voor besmette passagiers.

Maatregelen

Pas toen in maart tientallen besmettingen aan het licht kwamen, nam de regering vergaande maatregelen. Grote bruiloftsfeesten werden verboden, bioscopen en karaokebars gingen dicht, net als alle scholen. Te laat, zou je zeggen. Maar waar het virus in Indonesië, Thailand en de Filipijnen snel rondging, stokte het in Cambodja. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie hebben slechts 38 mensen het virus lokaal opgelopen. Sinds 11 april zijn er ‘geen aanwijzingen voor lokale verspreiding van het virus’, aldus de WHO.

Een sluitende verklaring is er niet. Een veelgehoorde theorie is dat veel Cambodjanen al besmet zijn geweest, maar er weinig van merken omdat ze zo jong zijn. Twee derde van de bevolking is jonger dan 30 jaar, een gevolg van de genocide door de Rode Khmer eind jaren 70.

Een andere veelgehoorde these is dat de besmettingen niet worden geregistreerd, omdat er zo weinig getest wordt. De regering kan daarmee de fabel in stand houden dat het de boel onder controle heeft.

In beide scenario’s zouden er onder ouderen veel coronadoden moeten zijn gevallen. En in een land dat zo actief is op sociale media als Cambodja zou zoiets moeilijk stil te houden zijn. Geen (buitenlandse) arts of ngo heeft melding gemaakt van oversterfte.

Geluk

Volgens Zuidoost-Azië-expert Gregory Poling van de Amerikaanse denktank CSIS is het gewoon een kwestie van geluk. “Toen Cambodja in maart eindelijk in actie kwam, waren buurlanden Thailand, Vietnam en ook China allang op slot gegaan. Dat betekende dat het land ook zonder lockdown al vrij geïsoleerd was.”

Wat het lastig maakt is dat elke theorie door een ander land gelogenstraft wordt. Zo hoor je veel dat het virus kansloos is omdat veel Cambodjanen op het platteland wonen en er vrijwel geen openbaar vervoer is. Maar datzelfde geldt voor Myanmar, dat in augustus een golf van besmettingen meemaakte. De teller staat daar op 40.000 besmettingen en 1.000 doden. Het is de reden dat coronadokter Sourn  waakzaam blijft. “Als ik mijn werk niet goed doe, is er een kans dat het virus zich toch gaat verspreiden.”

Cambodja heeft veel restricties versoepeld. In het dagelijks leven merk je weinig van corona, afgezien van temperatuurcontroles bij de supermarkt of de waarschuwingsboodschap die voorafgaande aan elk telefoongesprek vrij luid wordt afgespeeld. De scholen zijn weer open en op de Orussey-markt in het centrum van Phnom Penh drommen de mensen zich langs de gevilde kippen en varkens.

Toch zijn de marktkooplui nog op hun hoede. Velen vermoeden dat het virus nog rondwaart in Cambodja. “Ik probeer afstand te houden, met name van buitenlanders”, zegt Sorm Srey Ngim (51), die varkensvlees verkoopt.

Ook garnalenverkoopster Sun Sokha (31) is sceptisch. “Ik denk dat het aantal besmettingen hoger zou zijn als ze zouden testen, maar dat doen ze niet.” Toen Sun eerder dit jaar met griepklachten naar de dokter ging, is ze niet getest. “Het was een verkoudheid, zei de dokter.” Het virus mag dan wel afwezig zijn, de omzet van de ondernemers is flink gedaald. “Eerst was ik bang voor corona’, zegt Sun. ‘Nu ben ik bang om niet genoeg geld voor eten te hebben.”