Burgeroorlog dreigt in Ethiopië, met mogelijk gevolgen voor de hele regio

In de nacht van dinsdag op woensdag, toen met spanning werd uitgekeken naar de eerste stembusuitslagen in de VS, lanceerde het leger van Ethiopië een offensief tegen een afvallige regio waar een gewapend bestuur zetelt. Waarnemers zijn bang dat het conflict tussen de twee onverzoenlijke partijen tot een regelrechte burgeroorlog kan leiden.

Volgens de premier van Ethiopië, Abiy Ahmed, is het offensief een reactie op een aanval tegen een legerbasis in Tigray, een grensregio in het noorden waar al een tijdlang stemmen opgaan voor een afsplitsing van de rest van het multi-etnische Ethiopië. In een televisietoespraak op woensdag zei Abiy dat er bij de aanval op de legerbasis ‘meerdere’ doden waren gevallen. Volgens hem is daarmee, na eerdere incidenten, “de rode lijn overschreden”. Geweld wordt nu gebruikt “als laatste middel om de bevolking en het land te redden”, aldus Abiy.

Het verloop van de militaire actie was woensdag moeilijk te volgen, want in Tigray waren telefonie en internet platgelegd. Een verslaggever van de BBC wist wel melding te maken van geweervuur nabij de regionale hoofdstad van Tigray, Mekelle. Het lokale bestuur heeft in reactie op het regeringsoffensief zijn eigen strijders gemobiliseerd.

Escalatie

Tigray is belangrijk omdat politieke en militaire figuren uit deze regio tot twee jaar geleden de centrale macht in Ethiopië stevig in handen hadden, en zij nog steeds over de nodige middelen beschikken om zich tegen de afkalving van hun positie te verzetten. De Tigreërs veroverden de macht in Ethiopië in 1991, door met een rebellenleger de communistische dictator Mengistu weg te jagen. Ze boetten op centraal niveau aan invloed in sinds 2018, toen op de golven van straatprotesten en een roep om meer vrijheid de hervormingsgezinde Abiy Ahmed, de eerste leider uit de etnische groep Oromo, aan de macht kwam. Maar in hun thuisregio hebben de Tigreërs de touwtjes nog altijd stevig in handen.

Een risicofactor nu is de enorme hoeveelheid wapentuig in Tigray. In het gebied bevinden zich nog altijd veel regeringstroepen, sinds Ethiopië twintig jaar geleden een bloedige oorlog uitvocht met buurland Eritrea. Een complicerende factor is dat een deel van deze regeringstroepen van Tigrese komaf is. De vraag is wiens kant zij kiezen als de situatie escaleert: die van de centrale regering, of die van het deelbestuur in hun geboorteregio.

Volgens de denktank International Crisis Group kan een geweldsescalatie in Tigray er zelfs toe leiden dat de Ethiopische staat ‘uiteenscheurt’. Ethiopië staat toch al onder hoogspanning: op veel plekken in het etnisch verdeelde land vinden er met zorgwekkende regelmaat gewelddadige confrontaties plaats. Dit jaar zijn er, verspreid over Ethiopië, al honderden doden gevallen. Tal van inwoners grijpen de door premier Abiy vergrote politieke speelruimte aan om, goedschiks dan wel kwaadschiks, meer zelfbeschikking op te eisen. Als het Ethiopische bestuur komt te wankelen, dan zou dat ook flinke gevolgen kunnen hebben voor de buurlanden. Zo levert Ethiopië troepen in de strijd tegen moslimextremisten in Somalië, en treedt het in Soedan op als vredesonderhandelaar.