Waarom is het zo lang wachten op de nieuwe president in de VS? En wat bedoelt Trump met "illegale stemmen"?
De Amerikaanse verkiezingen naderen hun ontknoping. Mogelijk weten we in de komende uren wie de nieuwe president van de Verenigde Staten wordt, Joe Biden of Donald Trump. Maar ben jij nog helemaal mee? We zetten alles op een rijtje.
Waar komt het nu op aan?
Sinds de verkiezingen op 3 november wordt er duchtig geteld. Van de meeste staten kwamen de resultaten redelijk snel binnen. Het ging dan eigenlijk om de staten waar er op voorhand weinig discussie over was. Ja, Kentucky en Indiana gingen naar Donald Trump. En ja, Californië en Washington waren voor Joe Biden.
Maar, zoals elke keer bij de Amerikaanse verkiezingen komt het neer op de zogenoemde "swing states", staten die al eens durven te wisselen tussen de Republikeinen en de Democraten. Opiniepeilingen gaven Biden vooraf een comfortabele meerderheid, maar al vrij snel nadat de kiesbureaus hun deuren gesloten hadden, sloop Donald Trump richting koppositie. Hij haalde zowel Florida (29 kiesmannen) als Texas (38 kiesmannen) en Ohio (18 kiesmannen) binnen. Over die eerste staat wordt wel eens gezegd: "Wie Florida wint, gaat naar het Witte Huis". Een serieuze opsteker voor Trump dus. Maar in de uren die volgden, kwamen er minder en minder resultaten binnen en werden minder en minder staten toegewezen aan een kandidaat.
Lees verder onder de kaart:
Want in verschillende swingstaten is het een nek-aan-nekrace. Het scenario is bijna in elke swingstate hetzelfde: Biden maakt traag maar zeker zijn achterstand goed op Trump. En dus komt het aan op tellen. Tellen, tellen, tellen. Tot (zowat) de laatste stem. Zo haalde Biden na een inhaalrace Wisconsin en Michigan binnen (die twee staten snoept hij overigens af van Trump, die de twee staten in 2016 nog op zijn naam mocht schrijven). De marges waren miniem. In Wisconsin bijvoorbeeld is het verschil amper 20.000 stemmen, of 0,6 procentpunt.
Er zijn nog 6 staten te gaan. Alaska (3 kiesmannen), dat mathematisch bijna een zekerheid is voor Trump. Maar het spant er vooral om in Arizona (11 kiesmannen), Nevada (6 kiesmannen) en Georgia (16 kiesmannen) waar Biden op dit moment een kleine voorsprong heeft, en in Pennsylvania (20 kiesmannen) en North-Carolina (15 kiesmannen), waar Trump momenteel nog aan de leiding staat.
Als er duidelijkheid komt in enkele van die staten, dan zullen we weten wie de voor de komende 4 jaar president wordt van de VS. De getelde stemmen blijven met mondjesmaat binnenlopen.
Waarom duurt het zo lang?
Het is nu wachten, wachten, wachten. Maar hoe komt het dat het zo lang duurt? Dat heeft voornamelijk te maken met de zogenoemde "poststemmen". Kiezers konden immers niet alleen op 3 november gaan stemmen, ze konden dat ook al vooraf doen, per post. En daar werd massaal gehoor aan gegeven - door het coronavirus. Er waren meer dan 100 miljoen "early voters". Ondertussen is het duidelijk dat het deze keer voornamelijk Democratische kiezers zijn die per post stemmen.
Lees verder onder de foto:
Die poststemmen zouden ook kunnen verklaren waarom er in verschillende cruciale staten uiteindelijk een kanteling komt in de cijfers. Want als we er vanuit gaan dat de Republikeinen vaker ter plaatse zijn gaan stemmen en de Democraten dat vaker per post deden én als we zien dat die poststemmen er pas op het einde bijgeteld werden, is het niet onlogisch dat er nog verschuivingen kunnen plaatsvinden, vooral in het voordeel van Biden.
De media, ook wij, zijn erg voorzichtig om een staat toe te wijzen aan een kandidaat, net omdat de marges zo klein zijn. Enkele duizenden, zelfs honderden, stemmen kunnen op het einde nog het verschil maken.
Wie heeft nu de beste kaarten?
Donald Trump was er héél snel bij om de overwinning te claimen. Hij zei in een voorbarige overwinningsspeech dat hij "overduidelijk de verkiezingen gewonnen had" - op dat moment moesten er nog miljoenen stemmen geteld worden.
Lees verder onder de video:
Een dag later, een paar uur geleden, herhaalt hij die boodschap. Trump spreekt van "illegale stemmen" die worden geteld. Hij bedoelt daarmee de stemmen die per post zijn binnengekomen, vaak na het einde van de stembusgang. Dat gebeurt nochtans op een manier die op voorhand door de staten was vastgelegd. Heel wat nieuwszenders onderbraken de speech, omdat er "geen enkel bewijs is van wat hij zegt".
Lees verder onder de video:
Joe Biden en het hele Democratische kamp lijken ondertussen zegezeker. Op verkiezingsnacht zei Biden dat hij er gerust in was, zonder dat hij evenwel de overwinning al wilde claimen: "We geloven dat wij de winnaars zullen zijn, eens alle stemmen geteld zullen zijn".
Lees verder onder de video:
Gisteravond herhaalde hij die boodschap. Die begon met een stand van zaken over het coronavirus. Daarna benadrukte hij dat alle stemmen moeten geteld worden.
Lees verder onder de video:
Eigenlijk moeten we nu gewoon rekenen. Biden heeft al 253 kiesmannen achter zich, Trump 214. Het magische getal is 270, eens die kaap overschreden is, weten we wie president wordt. Biden moet dus nog 17 kiesmannen achter zich scharen, Trump 56.
Stel dat Biden effectief Arizona (11 kiesmannen) en Nevada (6 kiesmannen) binnenhaalt, dan mag hij zich president noemen. Trump heeft van zijn kant Pennsylvania (20 kiesmannen) nodig om nog een kans te maken.
Hoe we het ook draaien: Biden heeft momenteel de beste kaarten in handen. De gebieden die nu nog veelal geteld moeten worden, zijn stedelijk én stemmen vaker op de Democraten. En dus dikt de teller bij Biden sneller aan.
Je merkt een blauwe verschuiving, eens ze begonnen met de stemmen per post te tellen
Dat merken ook onze reporters ter plaatse. "Je merkte een blauwe verschuiving, eens ze begonnen met de stemmen per post te tellen", vertelde journalist Thomas De Graeve. "De trend is positief voor Biden", klinkt het ook bij collega Tom Van de Weghe.
Wanneer gaan we iets weten?
De vraag van één miljoen: wanneer gaan we nu weten of het Trump of Biden wordt? Dat hangt vooral af van hoe snel ze alle stemmen verwerkt krijgen. De kiesautoriteiten in de staten Georgia en Pennsylvania maakten bekend dat ze verwachten dat ze op vrijdag alle stemmen geteld zullen hebben. Amerikaanse tijd dan wel, dus het zou kunnen dat die resultaten hier pas in de loop van de late avond of nacht binnenlopen. In de staten Arizona en Nevada luidt het dan weer dat er nog enkele dagen geteld zal moeten worden.
Lees verder onder de foto:
"De wedstrijd is pas gereden als je over de eindmeet bent", zegt ook correspondent Björn Soenens. "Het stond in de sterren geschreven dat al die stemmen per post nog moesten binnenkomen, dat die pas laat zouden binnenkomen en dat die pas de dagen erna zouden worden geteld."
De wedstrijd is pas gereden als je over de eindmeet bent
En wat ná de tellingen?
Maar, er is nog een maar. Want de hele tijd tweet Donald Trump al dat er gefraudeerd wordt met de stemmen (en dan vooral met de stemmen in de staten die in zijn nadeel dreigen te kantelen). Hij wil verschillende tellingen stopzetten, hij neemt juridische stappen, wil dat er hertellingen komen en heeft - ongefundeerd - zichzelf al uitgeroepen tot winnaar in staten als Pennsylvania, Georgia of North Carolina. Bij die tweet (en bij meerdere andere van zijn tweets) werd wel meteen gezegd door Twitter dat dit nog niet geverifieerd was.
Hertellingen zijn overigens niet abnormaal en kunnen in heel wat staten aangevraagd worden als het verschil tussen kandidaten minder dan één procentpunt is. Maar het is wel de gewoonte om te wachten tot alle stemmen geteld zijn, en niet op voorhand al om een hertelling te vragen. Hoe dan ook valt het dus te verwachten dat - als Trump verliest - hij nog verdere juridische stappen zal ondernemen, en hoe lang die juridische strijd zal duren, is verre van duidelijk.
Trump gaat nog een stap verder en roept zijn aanhangers op om de "verkiezingen te beschermen". En sommigen nemen dat heel letterlijk, want in verschillende telbureaus worden medewerkers belaagd. De betogers roepen slogans als "stop the count" ("stop het tellen").
Lees verder onder de video:
In verschillende staten wordt er ook al stevig geprotesteerd, zowel om de tellingen stop te zetten als om de tellingen zeker verder te zetten, al blijven grote rellen uit.
Lees verder onder de foto:
Het lijkt dus alleen maar juist om te concluderen dat er spanning in de lucht hangt, zowel in de verkiezingsstrijd, als op straat. Het zal nog minstens enkele uren nagelbijten worden.