Direct naar artikelinhoud
AnalyseVerkiezingen VS

Wie dacht dat 2016 een uitzondering was, is van die illusie verlost: het Trumpisme is here to stay

Pro-Trump-demonstranten in Phoenix, Arizona.Beeld REUTERS

Hij spartelt nog tegen, maar veel wijst erop dat Donald Trump na vier jaar het Witte Huis zal moeten verlaten. Toch vindt bijna de helft van de Amerikaanse stemmers hem, na alles wat er is gebeurd, nog steeds de beste kandidaat  om het land te leiden. Iedereen die dacht dat 2016 een vergissing was, is met de uitslag van de verkiezingen van die illusie verlost: het Trumpisme is here to stay.

en

Ook al wint Trump niet, in absolute aantallen zijn er in vergelijking met 2016 zeker vier miljoen Amerikanen méér die hun heil in hem gezocht hebben. Allereerst is dat te danken aan de hogere opkomst. Bovendien liep hij aanvankelijk in bijna alle bevolkingsgroepen in op zijn Democratische tegenstander, blijkt uit een exitpoll (met inbegrip van poststemmen) van CNN. Daardoor waren de verkiezingen een stuk spannender dan de meeste peilingen hadden voorspeld. Na een wilde nacht vol schommelingen bleven de meeste staten die vier jaar geleden naar Trump gingen in handen van de president. Zodoende had hij woensdagmiddag nog steeds een redelijke kans op herverkiezing. 

Daardoor waren de verkiezingen een stuk spannender dan de meeste peilingen hadden voorspeld. Na een wilde nacht vol schommelingen bleven de meeste staten die vier jaar geleden naar Trump gingen in handen van de president. Zodoende had hij woensdagmiddag nog steeds een redelijke kans op herverkiezing. 

Het leidde tot ongeloof, het meest uitgesproken onder ouderwets-rechtse Republikeinen, die zich de afgelopen vier jaar hebben afgekeerd van Trump. “Het feit dat dit zo’n spannende race is, vertelt je dat Amerika is veranderd op een mogelijk onherstelbare manier”, zei Tom Nichols, een never-Trumper en adviseur van project-Lincoln, de klassieke conservatieven die met hun venijnige advertenties veel fans verzamelden – maar kennelijk vooral op links.

Joe Biden in Delaware, zijn thuisstaat.Beeld AFP

‘Al gewonnen’

Trump heeft dus, hoe laag hij het ook gespeeld heeft, een electorale prestatie van formaat geleverd. Toch zei hij dinsdagnacht, in een ongekende diskwalificatie van het democratische proces, dat hij de verkiezingen zou willen afkappen.

In een korte toespraak verkondigde hij namelijk dat hij “al gewonnen” had. De tussenstand moest de eindstand worden en het Hooggerechtshof moest dat bekrachtigen. Hij herhaalde zijn onvrede woensdag, in verontwaardigde tweets, die Twitter als “potentieel misleiden” bestempelde.

“Gisteravond ging ik aan de leiding, vaak stevig, in veel sleutelstaten, bijna allemaal door de Democraten geregeerd en gecontroleerd. Toen, één voor één, begonnen [de voorsprongen] op magische wijze te verdwijnen, toen plotseling van alle kanten opduikende stemformulieren werden geteld. HEEL VREEMD, en de peilers hebben het totaal en historisch mis!”

Hoe ongekend ook, het is een scenario waarop Trump al een tijdje heeft gezinspeeld.

Frauduleuze uitslag

De president stelt al maanden zonder enige grondslag dat een uitslag ná verkiezingsdag een frauduleuze uitslag moet zijn. Tijdens het eerste verkiezingsdebat zei hij het onomwonden: “Dit wordt een fraude zoals je dat nog nooit hebt gezien.” En over het Hooggerechtshof: “Ik reken er inderdaad op dat ze naar de stembiljetten kijken, absoluut.”

President Donald Trump gaf een speech in de East Wing van het Witte Huis.Beeld AP

Dat scenario steekt slim in elkaar. Allereerst maakte de coronapandemie het stemmen per post noodzakelijk. Vooral Democraten, die meer angst hebben voor het virus, maakten daar gebruik van. In plaats van de postdienst voor te bereiden op de grote toevloed, stelde Trump een bevriende geldschieter aan als directeur, die vervolgens flink ging bezuinigen, met trage bezorging als gevolg. Vervolgens besloten Republikeinse volksvertegenwoordigers dat de stemmen pas vanaf de verkiezingsdag mochten worden geteld. En toen vonden ze dat fraude.

Verdwenen stembiljetten

Dat de post medeverantwoordelijk is voor dit probleem bleek woensdag weer, toen een Amerikaanse rechter een speurtocht gelastte naar driehonderdduizend verdwenen stembiljetten. De postdienst had dinsdag geweigerd aan dat rechterlijke bevel te gehoorzamen. Uit getallen van de dienst zelf blijkt dat 7 procent van de stembiljetten die dinsdag afgeleverd hadden moeten worden, niet op tijd zijn bezorgd.

De uitspraken van Trump werden breed veroordeeld, ook aan Republikeinse kant. Onder anderen oud-gouverneur Chris Christie van New Jersey en opiniemaker Ben Shapiro keurden de verbale machtsgreep van Trump in scherpe bewoordingen af. “Nee, Trump heeft de verkiezingen nog niet gewonnen”, zei Shapiro, “en het is zeer onverantwoordelijk van hem dat hij zegt van wel.”

Sleutelstaten

Maar hoe onverantwoordelijk ook, intussen had Trump wel de aandacht op zich gevestigd en de toon gezet. De ochtend na zijn uitspraken belegde zijn campagneteam een telefonische briefing waarin campagneleider Bill Stepien uiteenzette dat ze nog “het volste vertrouwen” hadden dat Trump zou winnen, omdat “de cijfers” dat zouden aantonen. 

Later op de dag, toen de sleutelstaten in het voordeel van Biden evolueerden, trok Team Trump volop de juridische kaart. Er werden door zijn juristen pogingen ondernomen de tellingen in Michigan en Pennsylvania te laten opschorten. Zijn advocaten kondigden ook aan een hertelling te vragen van de stemmen in de staat Wisconsin, die nipt naar Biden ging.

Zo werd het begin gegraven van wat nog een ellenlang juridisch konijnenhol kan worden, en waarvan onduidelijk is waar dat weer boven de grond komt.